Η προστασία της πρώτης κατοικίας τελειώνει τον Απρίλιο, οπότε οι δανειολήπτες δεν θα προστατεύονται παρά μόνο αν… χάσουν την περιουσία τους
Νέο πλαίσιο ρύθμισης των ιδιωτικών οφειλών ετοιμάζουν οι θεσμοί σε συνεργασία με τις τράπεζες και την κυβέρνηση. Το νέο σύστημα δεν θα προβλέπει καμία προστασία για τον δανειολήπτη, ενώ θα δίνει όλα τα εργαλεία στους πιστωτές προκειμένου να εξασφαλίσουν τα χρήματά τους.
Δεδομένο θεωρείται ότι δεν θα υπάρχουν κοινωνικά κριτήρια προστασίας, ενώ η μόνη «πρόνοια» για όσους δανειολήπτες δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους θα είναι να χάσουν την περιουσία τους και να ξεκινήσουν ξανά από το μηδέν.
Τράπεζες κατά δανειοληπτών
Το νέο πλαίσιο λειτουργίας του Πτωχευτικού Δικαίου, η επόμενη ημέρα για το καθεστώς προστασίας της πρώτης κατοικίας μαζί με τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και κυρίως την πορεία εκκαθάρισης των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο των συναντήσεων που θα έχουν οι επικεφαλής των τεχνικών κλιμακίων των θεσμών με τις διοικήσεις των τραπεζών και τα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη.
Στόχος είναι οι τράπεζες να συνεχίσουν την «εκκαθάριση» των χαρτοφυλακίων τους από τα «κόκκινα» δάνεια ώστε να περάσουν ομαλά στη νέα εποχή. Σε αυτήν τη νέα εποχή δεν θα υπάρχει καμία προστασία για τους δανειολήπτες, ανεξαρτήτως των λόγων που βρέθηκαν σε αδυναμία εξυπηρέτησης των οφειλών τους.
Προτεραιότητα των δανειστών σ’ αυτήν τη φάση είναι οι τράπεζες να είναι απόλυτα προετοιμασμένες προκειμένου να προχωρήσει το σχέδιο «Ηρακλής». Οι τέσσερις συστημικές τράπεζες θα πρέπει έως το καλοκαίρι να έχουν ετοιμαστεί πλήρως ώστε αμέσως μετά να τρέξουν τις τιτλοποιήσεις των μη εξυπηρετούμενων δανείων τους. Ο όγκος των δανείων είναι τεράστιος καθώς τα στοιχεία που έχουν παρουσιάσει οι τράπεζες δείχνουν ότι η Alpha Bank θα προχωρήσει σε τιτλοποιήσεις 12 δισ. ευρώ, η Τράπεζα Πειραιώς 6 δισ. ευρώ, όσα υπολογίζεται ότι θα τιτλοποιήσει και η Εθνική Τράπεζα, ενώ οι τιτλοποιήσεις της Eurobank αναμένεται να φτάσουν τα 7,5 δισ. ευρώ.
Οι δανειστές επιθυμούν να σχηματίσουν πλήρη εικόνα για την πορεία υλοποίησης του σχεδίου «Ηρακλής» αλλά και την ετοιμότητα των τραπεζών, καθώς θεωρούν ότι αυτή θα κρίνει και τις ταχύτητες που απαιτούνται για τη συνέχιση των πλειστηριασμών αλλά και τον σχεδιασμό του νέου Πτωχευτικού Δίκαιου.
Οι δανειστές έχουν διαμηνύσει ξεκάθαρα ότι η τετράμηνη παράταση που δόθηκε στην προστασία της πρώτης κατοικίας είναι η τελευταία. Τράπεζες, δανειστές και κυβέρνηση έχουν συμφωνήσει ότι στο εξής δεν θα υπάρχει πλαίσιο προστασίας και οι υποθέσεις αυτές θα αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του Πτωχευτικού Δικαίου για τους ιδιώτες.
Ευκολότεροι πλειστηριασμοί
Οι δανειστές επιμένουν ότι όσο υπάρχει καθεστώς προστασίας για την πρώτη κατοικία δεν μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των «κόκκινων» δανείων ούτε να αντιμετωπιστούν οι «στρατηγικοί κακοπληρωτές» καθώς, όπως λένε, δεν δημιουργείται «κουλτούρα πληρωμών». Σε αυτό το πλαίσιο επιμένουν ότι το νέο Πτωχευτικό Δίκαιο θα πρέπει να φροντίσει για την πρόνοια όσων δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους και όχι για τη διατήρηση των περιουσιακών στοιχείων που έχουν στην κατοχή τους.
Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο πιέζουν για την εξάλειψη των εμποδίων που υπάρχουν στο σύστημα των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών ακινήτων. Οι δανειστές έχουν επανειλημμένα εκφράσει την ανησυχία τους σχετικά με τον αργό ρυθμό διεξαγωγής των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών, το πολύ μικρό ενδιαφέρον που παρουσιάζεται, αλλά κυρίως το μεγάλο ποσοστό ακυρώσεων και αναστολής των διαδικασιών.
Η «ομαλοποίηση» της υφιστάμενης κατάστασης ώστε να ξεκαθαρίσει το τοπίο αναφορικά με τα παλιά «κόκκινα» δάνεια θα οδηγήσει στην αντικατάσταση του ισχύοντος καθεστώτος προστασίας από ένα νέο Πτωχευτικό Δίκαιο. Αυτό άλλωστε είναι και ένα από τα βασικά ζητήματα που σχεδιάζουν να συζητήσουν οι επικεφαλής των τεχνικών κλιμακίων τόσο με τις διοικήσεις των τραπεζών όσο και με τα αρμόδια κυβερνητικά στελέχη.
Ενδεικτικό τόσο των προθέσεων όσο και των στόχων που θέτουν οι δανειστές είναι ότι στο προηγούμενο Eurogroup οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης χαιρέτισαν «τη σταθερή δέσμευση των ελληνικών αρχών να μην επεκτείνουν πέραν του Απριλίου 2020 το ισχύον καθεστώς για την προστασία της πρώτης κατοικίας και χαιρετίζουμε την πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε ευρεία μεταρρύθμιση του πλαισίου αφερεγγυότητας έως το τέλος Απριλίου 2020. Το νέο πλαίσιο θα πρέπει να στοχεύει στην εξασφάλιση κατάλληλης επιβολής όλων των εγγυήσεων, γεγονός που θα συμβάλει στην ομαλοποίηση της παροχής πιστώσεων του τραπεζικού τομέα προς την οικονομία».
Το νέο πτωχευτικό δεν θα θυμίζει σε τίποτε το καθεστώς προστασίας της πρώτης κατοικίας που παρείχε ο νόμος Κατσέλη. Οι διατάξεις του θα καταργηθούν στο σύνολό τους και τη θέση τους θα πάρει ένα νέο σύστημα πτώχευσης των φυσικών προσώπων. Στόχος είναι το νέο πλαίσιο να δομηθεί στη βάση που θέτει η κοινοτική οδηγία σχετικά με τη «δεύτερη ευκαιρία» των οφειλετών. Δηλαδή «στην προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση οφειλετών», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η ευρωπαϊκή οδηγία.
Αυτό σημαίνει ότι ο δανειολήπτης δεν θα μπορεί να προστατέψει την πρώτη του κατοικία από κατάσχεση και πλειστηριασμό. Το νέο σύστημα θα του δίνει την «ευκαιρία» να κάνει μια νέα αρχή, αφού πρώτα όμως θα έχει χάσει όλη του την περιουσία.
Άγριες λύσεις
Το νέο Πτωχευτικό Δίκαιο θα προβλέπει ότι όσοι δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις θα ρυθμίζουν τις οφειλές τους ή ακόμη και θα διαγράφουν ένα μέρος αυτών, αφού όμως πρώτα έχουν ρευστοποιήσει πλήρως το σύνολο της περιουσίας τους. Την εναλλακτική αυτή «λύση» την κάνει ακόμη πιο «άγρια» το γεγονός ότι τη διαδικασία πλήρους ρευστοποίησης της περιουσίας δεν θα την επιλέγει ο δανειολήπτης, καθώς και οι πιστωτές θα έχουν τη δυνατότητα να ξεκινήσουν τις διαδικασίες ρευστοποίησης.
Αν κανείς αναλογιστεί ότι η ενεργοποίηση του νέου Πτωχευτικού Δικαίου θα συνδυαστεί με την ολοκλήρωση της τιτλοποίησης των «κόκκινων» δανείων και τη μεταφορά τους σε funds, καταλαβαίνει ότι μετά το καλοκαίρι το τοπίο θα σκοτεινιάσει επικίνδυνα.
Στο… κόκκινο σχεδόν τα μισά
Η χώρα μας έχει το υψηλότερο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη, περίπου 40% του συνολικού δανειακού χαρτοφυλακίου, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 3-4%. Τα τελευταία όμως χρόνια, όπως σημειώνουν τραπεζικές πηγές, υπήρξε σημαντική πρόοδος, με αποτέλεσμα από το ιστορικό ρεκόρ των 107 δισ. ευρώ στο α΄ τρίμηνο του 2016, τα «κόκκινα» δάνεια να μειωθούν κατά 32 δισ. ευρώ και να κυμαίνονται σήμερα περίπου στα 75 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ελλάδα παρέμεινε στο υψηλότερο ποσοστό (37,4%) μεταξύ των χωρών της ευρωζώνης.
Ο μέσος όρος των «κόκκινων» δανείων στην ευρωζώνη υποχώρησε στο ναδίρ, αγγίζοντας το 3,41% που είναι το χαμηλότερο ποσοστό από το 2015. Αρκετά υψηλός διατηρείται ο δείκτης των «κόκκινων» δανείων και στην Κύπρο αγγίζοντας το 20% και ακολουθούν οι πορτογαλικές τράπεζες με 10%.
Οι τράπεζες έχουν αναλάβει τη δέσμευση να μειώσουν τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα κατά 53 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2021. Το μεγαλύτερο ποσοστό της μείωσης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων θα προέλθει από πωλήσεις και τιτλοποιήσεις. Υπολογίζεται ότι σχεδόν 30 δισ. ευρώ δανειακών χαρτοφυλακίων θα πωληθούν ή θα τιτλοποιηθούν έως το 2021. Στο πλαίσιο αυτό και το σχέδιο «Ηρακλής» που έχει ανακοινωθεί έρχεται να δράσει ενισχυτικά, εκτιμούν τραπεζικά στελέχη σε δημόσιες παρεμβάσεις τους.
Από πού μας… ήρθαν
Την ανάγκη να προχωρήσει γρήγορα η διαδικασία μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ελλάδα έχει τονίσει πολλές φορές και ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Κλάους Ρέγκλινγκ. «Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι το μεγαλύτερο οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας καθώς το ποσοστό τους είναι το υψηλότερο στην Ευρώπη» σημείωσε, προσθέτοντας ότι «παρόλο που υπάρχει μια μείωση που αποτελεί πρόοδο, το σημείο εκκίνησης ήταν πολύ υψηλό. Είναι σημαντικό αυτή η διαδικασία να συνεχιστεί όσο το δυνατόν πιο γρήγορα έτσι ώστε οι ελληνικές τράπεζες να παίξουν και πάλι τον ρόλο που παίζουν σε κάθε υγιή οικονομία, παρέχοντας δάνεια». Βέβαια ο κ. Ρέγκλινγκ απέφυγε, όπως σχεδόν όλοι οι τεχνοκράτες, να αναφερθεί στην κρίση και στις (μνημονιακές) αποφάσεις των θεσμών, που καθόρισαν τόσο το «πολύ υψηλό σημείο εκκίνησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων» όσο και την αδυναμία των πολιτών να τα «εξυπηρετήσουν». Από την πλευρά του ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας χαρακτήρισε τα «κόκκινα» δάνεια κρίσιμο παράγοντα για την ευρωστία του τραπεζικού συστήματος και την ικανότητά του να χρηματοδοτεί τις επενδύσεις και να στηρίζει την πραγματική οικονομία. Σύμφωνα με τον διοικητή της ΤτΕ, που δεν αρέσκεται να αναφέρεται στα αίτια της κρίσης, «ο υψηλός λόγος των ΜΕΔ των ελληνικών τραπεζών ήταν μια από τις πρώτες και πιο ορατές επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα».
