Ουκρανοί πολίτες περιέγραψαν στο Documento πώς ζουν με τον τρόμο, καθώς οι λαοί είναι οι χαμένοι σε κάθε εμπόλεμη κατάσταση
Βασίλης Ανδριανόπουλος
Μάριος Αραβαντινός
Δανάη Κισκήρα-Μπαρτσώκα
Αντιγόνη Μιχοπούλου
Αλλοι στα καταφύγια, άλλοι στα σπίτια τους που έχουν μετατραπεί σε αυτοσχέδια οχυρά. Πολλοί χωρίς αποθέματα φαγητού, άλλοι χωρίς νερό, ηλεκτρικό και θέρμανση. Ο ήχος των σειρήνων φτάνει συνεχώς στα αυτιά τους. Τους προειδοποιεί για τον επικείμενο βομβαρδισμό. Ο τρόμος ανηλεής. Οι σκέψεις τους στα πεδία των μαχών· στα νεκροταφεία φαντάρων και στρατιωτικών οχημάτων. Λίγα χιλιόμετρα μακριά από τα σπίτια τους. Πολλοί συμπατριώτες τους έχουν ήδη εγκαταλείψει τη χώρα. Και οι ίδιοι σκέφτονται συνεχώς αν πρέπει να πράξουν το ίδιο. Κάποιοι πλέον δύσκολα μπορούν να φύγουν επειδή οι δρόμοι είναι αποκλεισμένοι. Το μαύρο του πολέμου είναι αποπνικτικό. Διέξοδος δεν διαφαίνεται πουθενά. Το μόνο που τους κρατάει είναι οι δικοί τους άνθρωποι. Στέκονται όρθιοι, ώστε να μπορέσουν και πάλι να χαμογελάσουν στον τόπο όπου γεννήθηκαν και μεγάλωσαν. Κάποιοι γελάνε ακόμη και τώρα, ακόμη και αν οδεύουν προς το μέτωπο. Μια προσπάθεια ίσως να ξορκίσουν τον θάνατο. Γιατί με τον θάνατο μπορεί να αναμετρηθεί μόνο η ζωή.
Το Documento μίλησε με Ουκρανούς πολίτες που παραμένουν στη χώρα τους η οποία εδώ και μία εβδομάδα υφίσταται τη φρικαλεότητα της ρωσικής στρατιωτικής εισβολής. Περιγράφουν τις αγωνιώδεις στιγμές που περνούν. Τις κακουχίες που όσο περνούν οι μέρες γίνονται δυσβάσταχτες. Το πώς τους οδηγεί το πανανθρώπινο ένστικτο της επιβίωσης. Το πώς προσπαθούν να προστατεύσουν αυτούς και αυτά που αγαπούν. Δεν γνωρίζουμε δυστυχώς ούτε καν αν είναι ακόμη ζωντανοί, αφού οι επικοινωνίες τις τελευταίες ώρες είναι πολύ δύσκολες. Κάποιοι εξ αυτών έφτασαν στην Ελλάδα και μας περιέγραψαν πώς έζησαν τη βαρβαρότητα του πολέμου. Μας εξομολογήθηκαν πόσο δύσκολο είναι να εγκαταλείψεις την πατρίδα σου, να ξεριζωθείς. Η ίδια ιστορία από αρχαιοτάτων χρόνων: σε κάθε πόλεμο χαμένοι είναι οι λαοί.
«Δεν θέλουμε να χωριστούμε»
Η Λαρίκα και ο Αλεξ είναι ένα νεαρό ζευγάρι Ουκρανών που ζουν στα περίχωρα του ανατολικού Κιέβου. Μιλήσαμε μαζί τους το απόγευμα της περασμένης Τρίτης μέσω βιντεοκλήσης. Βρίσκονταν στο υπνοδωμάτιο του διαμερίσματός τους. Τον χώρο που αποτελεί το καταφύγιό τους τις τελευταίες ημέρες. Μαζί τους, ξαπλωμένος στο κρεβάτι, είναι ο σκύλος τους.
Μας δείχνουν με την κάμερα το δωμάτιό τους: «Εδώ κοιμόμαστε. Κλείνουμε τις πόρτες σε όλα τα δωμάτια σε περίπτωση που πέσει βόμβα. Είμαστε μακριά από τα παράθυρα. Δεν ανοίγουμε ποτέ τα φώτα, ούτε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Δεν θέλουμε κανείς να γνωρίζει ότι βρισκόμαστε εδώ. Ακούμε για λεηλασίες σε πολλές περιοχές. Κοιμόμαστε με μαχαίρια για παν ενδεχόμενο».
Τους ρωτάμε για την κατάσταση που επικρατούσε στο Κίεβο εκείνη τη στιγμή: «Είναι πολύ τρομακτικά. Η απαγόρευση κυκλοφορίας ξεκίνησε πριν από μία ώρα. Οι σειρήνες χτυπάνε συνεχώς. Πριν από λίγο χτύπησαν τον πύργο τηλεπικοινωνιών, ακούσαμε δύο πολύ ισχυρές εκρήξεις». Προσπαθούν συνεχώς να μαθαίνουν πληροφορίες: «Είμαστε συνδεδεμένοι μέσω Telegram και σχεδόν κάθε λεπτό μαθαίνουμε ένα καινούργιο νέο. Πολλές φορές δεν έχουμε καν χρόνο να μιλήσουμε με τους συγγενείς, γιατί η πληροφόρηση είναι συνεχής».
Το ζευγάρι μαζί με τον σκύλο του παραμένει κατά κύριο λόγο στο διαμέρισμά του «επειδή θεωρούμε ότι είναι ασφαλέστερο να μη μετακινούμαστε. Δεν έχουμε κάποιο καταφύγιο στην πολυκατοικία μας. Υπάρχει ένα υπόγειο σχολείου σε μια απόσταση δύο λεπτών με τα πόδια, που βρίσκεται σε τραγική κατάσταση. Δεν μπορείς να κοιμηθείς γιατί το πάτωμα είναι βρεγμένο, δεν υπάρχει ρεύμα, έχει πολλή σκόνη. Οι άνθρωποι εκεί είναι πολύ φοβισμένοι. Υπάρχουν κι άλλα καταφύγια κοντά μας. Ο κόσμος πηγαίνει σε αυτά, αλλά όχι πάντα. Κάποιοι πηγαίνουν στις αποβάθρες του μετρό. Στο καταφύγιο που πήγαμε την πρώτη ημέρα της εισβολής η κατάσταση ήταν καλύτερη, αλλά και πάλι αυτά τα καταφύγια δεν είναι εξοπλισμένα για να υποδεχτούν κόσμο. Και έχει πολύ κόσμο. Ολος ο κόσμος από τη γειτονιά πάει στο καταφύγιο. Δεν αισθανόμαστε ασφαλείς μαζί με άλλους ανθρώπους».
Το ζευγάρι –όπως και γενικότερα η πόλη του Κιέβου– έχει ακόμη φαγητό: «Υπάρχουν τεράστια αποθέματα. Ο κόσμος περιμένει υπομονετικά έξω από τα καταστήματα για να ψωνίσει σχηματίζοντας μεγάλες ουρές. Οι άνθρωποι είναι ανήσυχοι».
Τους ζητάμε να μας πουν πώς είναι ψυχολογικά. Γελάνε. «Τη μια στιγμή είμαστε καλά και την επομένη είμαστε έτοιμοι να φύγουμε και να τα εγκαταλείψουμε όλα. Συζητάμε συνεχώς για το αν πρέπει να μείνουμε ή να φύγουμε. Πριν από λίγο διαβάσαμε μια είδηση ότι οι Ρώσοι στοχεύουν στην κατάληψη του Κιέβου. Σκεφτόμαστε μήπως πάρουμε το τρένο. Αλλά ούτε η κατάσταση με το τρένο είναι ασφαλής. Υπάρχουν πληροφορίες ότι οι σιδηροδρομικές γραμμές θα βομβαρδιστούν, κάτι που δεν έχει γίνει ακόμη» σημειώνουν.
Δεν είναι όμως αυτό το μόνο πρόβλημα. Οπως λένε, «το να πάμε στον σιδηροδρομικό σταθμό είναι δύσκολο επειδή βρισκόμαστε στην άλλη πλευρά της πόλης. Θα πρέπει να διασχίσουμε μια γέφυρα και η γέφυρα είναι στόχος. Υπάρχουν αναφορές ότι στο τρένο επιτρέπονται μόνο γυναίκες και παιδιά. Δεν θέλουμε να χωριστούμε. Δεν ξέρουμε τι να κάνουμε και με τον σκύλο. Δεν γνωρίζουμε αν μπορούμε να τον πάρουμε μαζί. Δεν πρόκειται να τον αφήσουμε μόνο του. Ακόμη και όταν πηγαίνουμε σε καταφύγιο τον παίρνουμε μαζί μας. Οπου πάμε, πάμε μαζί. Οι τρεις μας».
«Δεν θέλουμε να τα παρατήσουμε»
Επειτα υπάρχει και η προπαγάνδα. «Υπάρχει τόσο πολλή παραπληροφόρηση» αναφέρουν και συνεχίζουν: «Δεν μπορείς να καταλάβεις τι είναι αληθινό, τι αξιόπιστο, τι συμβαίνει στην πραγματικότητα. Βομβαρδιζόμαστε με ειδήσεις που δεν γνωρίζουμε αν είναι αληθινές. Υπάρχει προπαγάνδα από όλες τις πλευρές. Από παντού».
Ο Αλεξ είναι καθηγητής σε διεθνές σχολείο που βρίσκεται είκοσι λεπτά μακριά. «Εχω μαθητές από πολλές διαφορετικές χώρες. Κάποιοι ήθελαν να τους μιλήσω για τον πόλεμο, άλλοι άρχισαν να πανικοβάλλονται» λέει στο Documento. Και οι δυο τους πίστευαν ότι θα γίνει πόλεμος. «Πιστεύω πως ξέραμε ότι θα εισβάλει η Ρωσία, αλλά βρισκόμασταν σε άρνηση» μας λέει η Λαρίκα, ενώ ο Αλεξ από την πλευρά του σχολίασε: «Περίμενα εδώ και μήνες ότι αυτό θα γίνει. Πίστευα ότι θα κινηθούν για τις δύο ανατολικές περιοχές, το Ντονιέτσκ και το Λουγκάνσκ. Δεν είχα ιδέα ότι θα ήταν τόσο άσχημα».
Πολλοί συμπατριώτες τους, μας λένε, έχουν καταταγεί εθελοντικά στο στρατό: «Χιλιάδες έχουν ήδη καταταγεί. Υπάρχει ένα γραφείο όπου μπορείς να πας και να καταταγείς. Κάποιες φορές στρατιώτες πάνε στα καταφύγια και λένε στον κόσμο ότι αν κάποιος έχει οποιαδήποτε σχετική εμπειρία, μπορεί να πάρει όπλο. Αυτό το έζησαν κάποιοι φίλοι μας. Είναι πραγματικότητα, δίνουν όπλα σε πολίτες για να πολεμήσουν. Κόσμος μαθαίνει να φτιάχνει βόμβες μολότοφ, σε άλλες περιοχές τις πετάνε σε ρωσικά τανκ».
Ο ήχος των σειρήνων τους συντροφεύει. «Ακούγονται συνέχεια. Είναι τρομακτικό. Εμείς δεν τις ακούμε τόσο έντονα όσο στο κέντρο του Κιέβου. Εκεί μας λένε ότι ο ήχος τους τρελαίνει. Οταν ακούγονται ο καθένας κάνει ό,τι θεωρεί πιο ασφαλές. Αλλοι πάνε στα καταφύγια, άλλοι μένουν σπίτια τους, άλλοι κοιμούνται σε μπανιέρες» λένε στο Documento.
Εχουν δει τις εικόνες από τις αντιπολεμικές συγκεντρώσεις που πραγματοποιούνται αυτές τις ημέρες στην Ευρώπη. «Είναι ωραίο να βλέπεις ότι ο κόσμος μας συμπαραστέκεται» σημειώνουν και συμπληρώνουν: «Εχουμε και Ρώσους φίλους που φοβούνται να εκφραστούν θετικά προς την Ουκρανία δημοσίως, επειδή φοβούνται ότι θα πάνε φυλακή. Δεν ξέρουμε αν θα τελειώσει σύντομα ο πόλεμος. Δεν θέλουμε πάντως να τα παρατήσουμε απέναντι στη Ρωσία και στον Πούτιν».
Κλείνοντας την κουβέντα η Λαρίκα μας λέει ότι «επισκεφτήκαμε την Ελλάδα τον περασμένο Οκτώβριο. Είναι μοναδική χώρα κι εσείς πολύ φιλικοί». Μας λέει ακόμη ότι γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη της Ουκρανίας, 15 χιλιόμετρα από τα σύνορα με τη Ρωσία. Γνώρισε τον Αλεξ στην Κίνα όπου η ίδια είχε πάει για σπουδές. «Κι έπειτα είπαμε να γυρίσουμε στο Κίεβο. Είπαμε ότι είναι ωραίο μέρος για να ζήσεις» λένε. Το γέλιο τους είναι πικρό. Αλλά και γεμάτο ζωή.
«Ετοιμαζόμαστε για πόλεμο χαμογελαστοί»
Στη δυτική Ουκρανία, περίπου 400 χιλιόμετρα μακριά από το Κίεβο, βρίσκεται ο Αντρέας Σαζάνσκι. Από το Τερνόπιλ, μια πόλη 200.000 κατοίκων, όπου ζούσε με την οικογένειά του, προετοιμάζεται να υπερασπιστεί τη γη στην οποία μεγάλωσε. Τα δύο παιδιά του, 10 και 16 χρόνων, κατάφεραν να διαφύγουν και σήμερα βρίσκονται στην Ελλάδα, ενώ ο τρίτος γιος του, 25 ετών, παραμένει εγκλωβισμένος στο πολύπαθο Χάρκοβο που βομβαρδίζεται ανηλεώς. Ο Αντρέας Σαζάνσκι, σε σπαστά ελληνικά, δήλωσε στο Documento έτοιμος να πολεμήσει. Χαμογελαστός, όπως είπε, θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν ώστε τα παιδιά του να περπατήσουν ξανά στον τόπο όπου μεγάλωσαν. «Ετοιμαζόμαστε να πολεμήσουμε. Ακόμη δεν βρίσκονται κοντά μας οι Ρώσοι, αλλά βλέπουμε ότι κάθε μέρα πλησιάζουν. Δεν θα δώσουμε τη γη μας. Σκεφτόμαστε και ελπίζουμε για τη νίκη. Είμαστε χαρούμενοι. Χαμογελαστοί. Δεν το βάζουμε κάτω. Η αλήθεια είναι με το μέρος μας. Θα δικαιωθούμε, το πιστεύουμε. Θα κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ζήσουν τα παιδιά μας και να περπατήσουν στη γη μας. Θέλουν να μας σκοτώσουν, αλλά δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο. Θα παλέψουμε για να ζήσουν τα παιδιά μας» είπε ο Σαζάνσκι προτού μας δηλώσει, εμφανώς συγκινημένος, ότι θεωρεί την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα του καθώς στην Αθήνα ζει εδώ και αρκετά χρόνια η μητέρα του.
Η Ζόρα Σλάβα υποδέχτηκε τους δύο εγγονούς της την περασμένη Δευτέρα. Τους περίμενε καρτερικά σε ένα μικρό στενό πίσω από την πλατεία Μεταξουργείου στην Αθήνα, όπου τις τελευταίες ημέρες φτάνουν λεωφορεία με πρόσφυγες από την Ουκρανία. Μαζί τους ήταν και η μητέρα τους. Οταν τελικά το λεωφορείο έφτασε, κατέβηκε ένα κοριτσάκι. Φορτωμένη με αποσκευές, κρατούσε ένα μαξιλάρι σε σχήμα καρδιάς. Ζαλισμένη από το ταξίδι και τα φώτα των τηλεοπτικών συνεργείων, η καρδιά έπεσε από τα χέρια της. Εσκυψε αμήχανη να τη μαζέψει. Μες στο λεωφορείο ένα συνομήλικο κορίτσι κοίταζε έκπληκτο τον κόσμο που είχε συγκεντρωθεί να τους υποδεχτεί. Μπορεί να μην αντιλαμβανόταν στην ολότητά της την έννοια της προσφυγιάς εκείνη τη στιγμή, αλλά βίωσε τον τρόμο. Αντιλαμβάνεται ότι εγκατέλειψε με την οικογένειά της το σπίτι της. Οτι ξεριζώθηκε. Οι εικόνες αυτές θα τη συντροφεύουν για μια ζωή. Ακόμη ένας πόλεμος που σκοτώνει παιδιά και καταστρέφει παιδικές ψυχές. Τα μάτια βουρκώνουν.
Οπως είπε στο Documento η Σλάβα, «ο γιος μου έμεινε πίσω για να πολεμήσει. Τα παιδιά είναι φοβισμένα. Χτυπούσαν μέρα και νύχτα οι σειρήνες. Είναι κουρασμένα και φοβισμένα. Ακόμη έχω επικοινωνία με τον γιο μου· ευτυχώς, είναι καλά» συμπλήρωσε, δηλώνοντας ταυτόχρονα διαλυμένη για όσα συμβαίνουν στην πατρίδα της, αλλά και πολύ περήφανη για τον ουκρανικό λαό.
Ανήσυχος για όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία όπου βρίσκεται η σύζυγός του δήλωσε στο Documento και ο Δημήτρης. Κατά την τελευταία επικοινωνία μας, η σύζυγός του βρισκόταν στο Χάρκοβο, σε καταφύγιο. Λακωνικός στην περιγραφή του, μας ανέφερε ανέφερε ότι στην περιοχή όπου βρίσκεται η σύζυγός του, στην ανατολική Ουκρανία, σε μια απόσταση μόλις 50 χιλιομέτρων από τα ρωσικά σύνορα, πέφτουν διαρκώς ρουκέτες. «Προσπαθούμε να δούμε πώς θα φύγει από εκεί. Είναι εγκλωβισμένη, μαζί με την κόρη της και τη μητέρα της» περιέγραψε ο ίδιος, με εμφανή αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι.
«Δεν μπορούμε να φύγουμε, είμαστε εγκλωβισμένοι»
Λίγο νοτιότερα, εκεί όπου έχει τη βάση της η πολυπληθής ελληνική μειονότητα, στη Μαριούπολη, βρίσκεται αυτές τις μέρες η Αθηνά Χατζήνοβα. Η επικοινωνία με τους ανθρώπους εκεί ήταν εξαρχής δυσχερής, αφού ανά πάσα στιγμή μπορεί να ηχούσαν σειρήνες ή να εξελισσόταν κάποιος βομβαρδισμός. Σήμερα είναι αδύνατον να τους εντοπίσει κανείς και να γνωρίζει αν κατάφεραν να αποχωρήσουν με το μεγάλο ελληνικό κομβόι που κινήθηκε προς τα σύνορα με τη Ρουμανία ή αν παρέμειναν στα ανατολικά της χώρας που τις τελευταίες ημέρες έχουν ισοπεδωθεί. Πάντως οι κάτοικοι της Μαριούπολης και των γύρω περιοχών –ρωσόφωνοι στην πλειονότητά τους– βρέθηκαν ξαφνικά στο επίκεντρο του πολέμου και σήμερα αγωνιούν για το μέλλον.
Η ίδια εξέφρασε την αγωνία της χωρίς περιστροφές: «Είμαι στη Μαριούπολη. Βομβαρδίζουν. Ασταμάτητα. Βρίσκομαι στο σπίτι μου. Δεν μπορούμε να φύγουμε από την πόλη, είμαστε εγκλωβισμένοι. Οι Ρώσοι μας έχουν επιτεθεί και ο στρατός μας απαντάει. Προς το παρόν έχουμε νερό και φαγητό, αλλά δεν γνωρίζουμε για πόσο ακόμη. Δεν έχουμε από πού να πάρουμε προμήθειες. Είμαστε 1.200 χιλιόμετρα μακριά από τα δυτικά σύνορα. Δεν ξέρω πώς θα μπορούσαν να φτάσουν έστω φάρμακα. Δεν ξέρω πώς θα επιβιώσουμε αν δεν σταματήσει ο πόλεμος. Είναι ήδη μεγάλη η καταστροφή, αλλά δεν ξέρω τι θα γίνει όταν τελειώσει η τροφή. Περιμένουμε να τελειώσει ο πόλεμος. Να φύγουν οι Ρώσοι. Είμαστε στη χώρα μας, στα σπίτια μας, στη γη μας. Και η γη μας λέγεται Ουκρανία».
Η ίδια δεν πάει στα καταφύγια: «Τα βράδια μένω στο σπίτι μου. Αν είναι να περάσω τις τελευταίες ώρες μου μέσα σε ένα καταφύγιο, προτιμώ να καθίσω στο σπίτι μου» είπε. Δύσκολες ώρες στη Μαριούπολη περνάει και η Ελενα Ντόμπρα, η οποία παραμένει στο σπίτι της. «Η κατάσταση είναι δύσκολη. Βομβαρδίζονται χωριά κοντά στη Μαριούπολη. Στη Μαριούπολη ακούμε πυροβολισμούς. Δεν έχουμε ρεύμα ούτε θέρμανση» σημειώνει.
«Θα μείνουμε εδώ. Προσευχηθείτε για εμάς»
Κεντρικότερα, στην ουκρανική πρωτεύουσα, στην αριστερή όχθη του εμβληματικού ποταμού Δνείπερου που χωρίζει στη μέση την Ουκρανία, βρίσκεται η Λουντμίλα Μακάροβα. Μίλησε στο Documento μέσα από το διαμέρισμά της, σε ένα από τα ψηλά και επιβλητικά σοβιετικής εποχής κτίρια που υψώνονται στην περιοχή Ντνιπρόφσκι. Η Μακάροβα μιλάει ελληνικά, αφού είναι συνταξιούχος δασκάλα της γλώσσας μας. Την ώρα που μας μίλησε περιέγραψε την κατάσταση στην περιοχή ως σχετικά ήσυχη. Ηταν μεσημέρι και οι σειρήνες που συνήθως διαταράσσουν την ησυχία προειδοποιώντας τους κατοίκους του Κιέβου για επικείμενο χτύπημα είχαν ώρα να ακουστούν. «Είναι ήσυχα αυτή την ώρα» είπε η Μακάροβα, προσθέτοντας ότι βλέπει άντρες με όπλα στον δρόμο. «Ακούγονται ανά διαστήματα πυροβολισμοί και συχνότερα ακούγονται σειρήνες. Πολύς κόσμος πηγαίνει στα καταφύγια. Οχι όλοι. Πολλοί μένουμε στα σπίτια μας. Προσευχόμαστε, αλλά δεν υπάρχει πανικός. Πολύς κόσμος έχει φύγει. Εμείς θα μείνουμε εδώ. Φοβόμαστε, αλλά θα μείνουμε. Είναι δύσκολο και να φύγουμε. Προσευχηθείτε για εμάς. Να βάλει ο Θεός το χέρι του» είπε.
Εκεί κοντά, στο χωριό Χότιβ στα νότια του Κιέβου, σε απόσταση περίπου 20 χιλιομέτρων από το κέντρο της πρωτεύουσας, ζει και ο Ντενίζ Τσουτσάγεφ. Εχει εργαστεί σε μη κυβερνητικές οργανώσεις. Παρότι το τηλεφώνημά μας τον ξάφνιασε, δέχτηκε αμέσως να μας περιγράψει όσα συμβαίνουν στην περιοχή όπου ζει τις τελευταίες ημέρες: «Πετούν συνέχεια από πάνω μας αεροπλάνα και ελικόπτερα. Ακούμε πυροβολισμούς».
Από το χωριό «έφυγε αρκετός κόσμος τις πρώτες δύο μέρες. Ομως κάποιοι άντρες επιστρέφουν για να προστατεύσουν το χωριό. Κόσμος κάνει περιπολίες τα βράδια ώστε να μην περάσει κανένας από εδώ και για να αποφευχθεί το πλιάτσικο. Πολλοί δεν βγαίνουν από το σπίτι. Ο κόσμος οργανώνεται και κλείνει τους δρόμους με σάκους με άμμο. Ο κόσμος είναι ανήσυχος και καχύποπτος με ανθρώπους που δεν γνωρίζει. Η τροφοδοσία είναι δύσκολη γενικώς. Υπάρχουν καταστήματα τα οποία έχουν ξεμείνει από προμήθειες. Στην ουσία είμαστε ένας μεγάλος δήμος, στον οποίο περιλαμβάνονται οκτώ χωριά. Ομως δύσκολα φτάνουν προμήθειες. Ψάχνουμε αλεύρι, όσπρια για να βοηθήσουμε και τον στρατό. Εδώ έχουν τα σπίτια υπόγεια γιατί είναι πολύ παλιό το χωριό, ενώ υπάρχουν και δύο καταφύγια. Το βράδυ, όταν υπάρχει απαγόρευση κυκλοφορίας, πηγαίνουμε εκεί».
Η Ουκρανία το πρώτο αίμα
στο νέο μοίρασμα του κόσμου
Του Γιάννη Χουβαρδά
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αφορά την αντιπαράθεση των αστικών τάξεων ∆ύσης – Ρωσίας για τον έλεγχο του µετασοβιετικού χώρου. Είναι αποτέλεσµα ανταγωνιστικών σχεδίων για την καπιταλιστική ενοποίηση της περιοχής. Ουάσινγκτον/Βρυξέλλες προωθούν την ενσωµάτωσή της σε ΝΑΤΟ/ΕΕ, ενώ η Μόσχα στον Οργανισµό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας (ΟΣΣΑ) και στην Ευρασιατική Οικονοµική Ενωση (ΕΟΕ).
Η Ουκρανία είναι κοµβική στην έκβαση αυτής της αντιπαράθεσης. Βρίσκεται µεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ όντας πεδινή και εύκολα διανύσιµη από στρατούς. Εχει τη µεγαλύτερη ακτογραµµή στον Εύξεινο Πόντο. Είναι δεύτερη σε έκταση στην Ευρώπη. Αποτελεί σηµαντική αγορά και πηγή στρατιωτών 43.730.000 κατοίκων.
Πρόσθετα είναι κληρονόµος κρίσιµων υποδοµών για στρατιωτική – οικονοµική ανάπτυξη από την ΕΣΣ∆. Μέσω του δικτύου αγωγών της διαµετακοµίζονται µεγάλες ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου στην ΕΕ. ∆ιαθέτει ισχυρή εξορυκτική βιοµηχανία. Είναι µεγάλος εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων.
Επίσης σε αυτή διαβιοί πολυπληθής ρωσική γλωσσική και εθνική µειονότητα. Η ιστορία της κατέχει ξεχωριστή θέση στο αυτοκρατορικό – πανσλαβικό αφήγηµα, µε το οποίο η ρωσική ηγεσία επιχειρεί να προσεταιριστεί τους λαούς της περιοχής. Παρά το φιλοδυτικό καθεστώς της µετά το 2014, παραµένει σε µεγάλο βαθµό οικονοµικά συνδεδεµένη µε τη Ρωσία.
Παράλληλα, η τύχη του µετασοβιετικού χώρου επηρεάζει τις γεωπολιτικές ισορροπίες σε όλη την Ευρώπη. Ρωσία και ΕΕ διατηρούν ισχυρές αλληλεξαρτήσεις. Μάλιστα, η διακοπή ορισµένων εξ αυτών σηµαίνει βαρύ κόστος για κάθε πλευρά, µιας και είναι αδύνατη η άµεση εύρεση αντικαταστάτη. Π.χ. οι εισαγωγές υδρογονανθράκων (υ/α) της ΕΕ από τη Ρωσία και οι εξαγωγές υ/α της Ρωσίας στην ΕΕ, στοιχεία κρίσιµα στην καπιταλιστική τους ανάπτυξη.
Αν ο µετασοβιετικός χώρος περιέλθει στη δυτική σφαίρα, η Ρωσία θα κληθεί να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση από πολύ πιο ανισότιµη θέση. Εκτός από οικονοµικά αδύναµη, πληθυσµιακά µειούµενη και εσωτερικά τρωτή, θα είναι επίσης µόνη και περικυκλωµένη στην Ευρώπη. Συνακόλουθα θα καταστεί εσωστρεφής και ευάλωτη.
Αν όµως ο µετασοβιετικός χώρος καταλήξει στη ρωσική σφαίρα, η ηγεµονία των ΗΠΑ και η αναβάθµιση της ΕΕ ως ατλαντικού εξαρτήµατος θα υπονοµευτούν. Η ΕΕ θα διαπραγµατεύεται συµφωνίες µε την ΕΟΕ µε χειρότερους όρους. Μέλη του ΝΑΤΟ θα έλκονται πιο δυνατά να αξιοποιούν τη Ρωσία στην προώθηση των ανταγωνιστικών τους συµφερόντων. Ετσι θα προκύψει µια γεωπολιτικά πιο υβριδική Ευρώπη, µε τη Μόσχα ξανά σε ρόλο ρυθµιστή.
Κάθε αλλαγή όµως στη γεωπολιτική κατάσταση της Ευρώπης επιδρά καταλυτικά στην κατανοµή της ισχύος σε όλο το διεθνές ιµπεριαλιστικό σύστηµα. Στην κορυφή της πυραµίδας αυτής βρίσκονται ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία.
Μια Ρωσία ρυθµιστής στην Ευρώπη θα αναβαθµιστεί ως µεγάλη δύναµη. Θα µπορεί να ρυµουλκεί τα ευρωπαϊκά κράτη και την Κίνα σε µια ευρασιατική γεωπολιτική οντότητα µε πυρήνα την ίδια. Ο ανταγωνισµός Κίνας – ΗΠΑ, η διάθεση της ΕΕ να µην εµπλακεί σε αυτόν και οι καλές σινορωσικές σχέσεις θα τη βοηθήσουν.
Αντίθετα, µια εσωστρεφής και ευάλωτη Ρωσία θα πιεστεί να καταστεί γεωπολιτικό εξάρτηµα της ∆ύσης ή της Κίνας, προκειµένου να µη συνθλιβεί στα ανταγωνιστικά τους σχέδια. ∆εδοµένης της αλληλεξάρτησής της µε την Ευρώπη και των αντιθέσεών της µε την Κίνα στην Ασία, ελκυστικότερη θα ήταν η ∆ύση.
Συνακόλουθα η τύχη της Ουκρανίας συνδέεται έµµεσα µε τον ανταγωνισµό των αστικών τάξεων Ρωσίας – Κίνας – ΗΠΑ για τις σφαίρες επιρροής σε πλανητικό επίπεδο. Η άνοδος της Κίνας ως ανταγωνίστριας των ΗΠΑ και η εύθραυστη παγκόσµια ανάπτυξη τον θέτουν σε πιο επικίνδυνη φάση. Αυτό καταδεικνύει η ρωσική εισβολή και ο νέος Ψυχρός Πόλεµος που τη συνοδεύει.
Για το κεφάλαιο τα πεδία επενδύσεων που ξεκλειδώνει η νέα κατάσταση αποτελούν ευκαιρία. ∆οκιµασµένο ελιξίριο στην καπιταλιστική ανάπτυξη. Για τους λαούς όµως το κόστος των εξοπλισµών και των εκατέρωθεν κυρώσεων –ενέργεια, διατροφή– σηµαίνει εκτροχιασµό της δύσκολης καθηµερινότητας. Στο µεταξύ το αίµα στην Ουκρανία ρέει…
