Κρατούμενοι-μαθητές στα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας μιλάνε στο Documento για το πόσο άλλαξε η ζωή τους
Υπάρχουν μαθητές που δεν χαίρονται όταν κλείνει το σχολείο τους για το καλοκαίρι. Το τέλος της σχολικής χρονιάς σημαίνει γι’ αυτούς επιστροφή στους τέσσερις τοίχους, στο γκρίζο φόντο της φυλακής και στο πελώριο κενό.
Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας (ΣΔΕ) προσφέρουν μέσω της γνώσης ένα φωτεινό παράθυρο ζωής στους κρατούμενους των ελληνικών φυλακών. Αν και οι περισσότεροι στην αρχή εντάσσονται στα σχολεία για τα «μεροκάματα», δηλαδή για τον ευεργετικό υπολογισμό στην ποινή, αφού κάθε μέρα εκεί μειώνεται κατά μία μέρα η ποινή τους, οι μαθητές καταλήγουν να το αγαπούν πραγματικά.
Η φοίτηση στο ΣΔΕ διαρκεί δύο χρόνια και ισούται με τις τρεις τάξεις του γυμνασίου, ενώ δεν υπάρχει δομή για λύκειο και οι κρατούμενοι που θέλουν να προχωρήσουν τις σπουδές τους συνεχίζουν ως κατ’ ιδίαν διδαχθέντες.
«Μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή»
«Το σχολείο άλλαξε πραγματικά κάτι μέσα μου. Είναι η πρώτη φορά στη ζωή μου που σταμάτησε το σχολείο λόγω διακοπών του καλοκαιριού και λυπάμαι γι’ αυτό. Είναι σαν να χάθηκα. Δεν πίστευα ότι θα το έλεγα ποτέ στη ζωή μου αυτό. Θυμάμαι παλιά, όταν ήμουν έξω, απλώς ανυπομονούσα να τελειώσει. Το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας είναι πραγματικά μια δεύτερη ευκαιρία στη ζωή. Σου δίνει ένα φοβερό τρόπο να μπορείς να δεις τη ζωή σου, να λογαριάσεις τι συμβαίνει, να σκεφτείς πώς θα διορθώσεις τα σφάλματά σου» λέει μιλώντας στο Documento ο 30χρονος Αλεξάντρου Ρούσου, κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού.
Ο Αλεξάντρου ολοκλήρωσε το ένα από τα δύο διδακτικά χρόνια και περιμένει με ανυπομονησία το δεύτερο, ενώ σημειώνει πόσο αυτός ο χρόνος τον βοήθησε να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του: «Εγώ ήμουν χρήστης ναρκωτικών. Το σχολείο με βοήθησε πάρα πολύ. Μέσα από το σχολείο είδα πού με ενοχλούν τα ναρκωτικά στη ζωή μου. Για παράδειγμα, ανεβάζαμε μια θεατρική παράσταση. Στο θέατρο πρέπει να κάνεις κάποια πράγματα όπως, για παράδειγμα, να θυμάσαι τα λόγια σου… Ετσι ανακάλυψα ότι δεν είναι και πολύ εύκολο να το κάνω αυτό παίρνοντας ναρκωτικά παράλληλα».
Τονίζοντας τη σημαντικότητα της ύπαρξης του σχολείου, ο Αλεξάντρου εξηγεί ότι όλη αυτή η διαδικασία «βγάζει ένα συναίσθημα ελευθερίας – και όχι μόνο σε μένα, είναι και η συλλογική αίσθηση, γιατί είναι και οι υπόλοιποι έτσι. Τους βλέπω μες στη φυλακή να βαριούνται και όταν πηγαίνουμε στο σχολείο φωτίζονται ολόκληροι. Θα μπορούσα να μιλάω για το σχολείο ώρες ατέλειωτες. Είναι αναγκαίο να υπάρχει, δεν μπορώ να το δω αλλιώς. Είναι σαν να χάρηκα που έφτασα εδώ για να ζήσω αυτό. Το σχολείο μ’ έκανε να πω “ξέρεις κάτι, αυτό θα κάνω μόλις βγω έξω. Θα πάω να διορθώσω κάποια πράγματα”» και συμπληρώνει: «Εγώ δεν τα περίμενα όλα αυτά. Ξεκίνησα για τα “μεροκάματα” και για ένα καλύτερο περιβάλλον. Στον δεύτερο μήνα αυτό άλλαξε. Μου άρεσε πια να είμαι εκεί. Δεν με ένοιαζαν τα “μεροκάματα”. Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό. Εγώ ήμουν μια ζωή παράνομος, το ότι έφτασα στο σημείο να το δω έτσι για μένα είναι μεγάλη προσωπική νίκη. Εδώ είχα την ευκαιρία να πάρω ECDL. Εχω μεγάλη εμπειρία στους υπολογιστές αλλά δίπλωμα δεν θα έπαιρνα αλλιώς. Οταν βγω θέλω να συνεχίσω το σχολείο, δεν ξέρω πώς θα είναι η ζωή μου έξω, αλλά ο σπόρος έχει ριχτεί».
«Ξεφεύγεις από τη φυλακή»
Ο Μεμέτ Σαλήογλου είναι 28 χρόνων, κρατούμενος και αυτός στις φυλακές Κορυδαλλού. Αποφοίτησε φέτος από το σχολείο και σε λίγους μήνες αποφυλακίζεται. Σκέφτεται να συνεχίσει το σχολείο έξω από τη φυλακή προκειμένου να τελειώσει και το λύκειο.
«Το σχολείο με βοήθησε πολύ, έχω μάθει ορθογραφία, μαθηματικά αλλά πάνω απ’ όλα με έχει βοηθήσει ψυχολογικά. Ξέφευγα στο σχολείο, είχα την επαφή μου με τους δασκάλους που με καταλάβαιναν και με βοηθούσαν. Πήρα απολυτήριο πριν από δέκα μέρες. Εχω κρατήσει πολλά ωραία πράγματα, ακόμη και το ότι είχα μπει σε ένα πρόγραμμα και ξυπνούσα κάθε μέρα για να πάω σχολείο για μένα ήταν πολύ σημαντικό. Εμαθα πάρα πολλά. Και να σου πω μια αλήθεια, δεν ντρέπομαι, τα μονά ζυγά τα έμαθα εδώ, σ’ αυτό το σχολείο. Ξεφεύγεις από τη φυλακή. Σου ανοίγει η όρεξη για μάθηση. Θέλω όταν βγω να συνεχίσω το σχολείο και να βγάλω και το λύκειο» λέει στο Documento και συμπληρώνει: «Το σχολείο μού έμαθε πολλά. Να σέβομαι, να μιλάω ωραία, να σκέφτομαι ωραία».
Οπως οι περισσότεροι, έτσι κι εκείνος ξεκίνησε τη φοίτησή του για τον ευεργετικό υπολογισμό στην ποινή, κάτι όμως που στην πορεία άλλαξε: «Η αλήθεια είναι πως και εγώ ξεκίνησα να πηγαίνω για τα “μεροκάματα” και στο τέλος ξυπνούσα από μόνος μου για να πάω. Θα το συνέχιζα και χωρίς να παίρνω “μεροκάματα” σίγουρα».
«Στην αρχή έρχονται καθαρά για τα “μεροκάματα”. Ο πρώτος λόγος που έρχονται είναι αυτός και είναι θεμιτός. Από κει και πέρα όμως βλέπεις ότι αλλάζουν. Αγαπούν το σχολείο, τους κινητοποιεί και έρχονται τελικά όχι για τα “μεροκάματα” αλλά επειδή θέλουν να μάθουν» σημειώνει η Μαρία Γκρίζου, διευθύντρια Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας στις φυλακές Διαβατών, και προσθέτει: «Αυτό είναι πολύ συγκινητικό. Είχα μαθητή που ένα μήνα πριν από το τέλος της χρονιάς μού είπε “να σταματήσω να έρχομαι για να έρθω και του χρόνου, γιατί τι θα κάνω του χρόνου; Θα κλειστώ στη φυλακή και δεν θα έχω τι να κάνω. Ας μην πάρω μεροκάματα, απλώς να έρθω σχολείο”».
Η Μ. Γκρίζου βρίσκεται στο ΣΔΕ Διαβατών από το 2006, τη χρονιά που άνοιξε. Πριν από αυτό εργαζόταν ως εκπαιδευτικός σε ένα τυπικό σχολείο. Εκανε αίτηση και «μαγεύτηκε» καθώς, όπως λέει, οι εκπαιδευτικοί στα ΣΔΕ «παίρνουμε πολύ περισσότερα απ’ όσα δίνουμε».
«Ερχονται σε επαφή με ανθρώπους»
«Ενας μαθητής μου, ο Εντρι, μου είχε πει για το σχολείο ότι είναι η “νόμιμη απόδραση”» λέει και εξηγεί ότι «η φυλακή ανοίγει στις 8.30 το πρωί. Οι κρατούμενοι βγαίνουν στο προαύλιο. Στις 12.00 ξαναγίνεται καταμέτρηση, τρώνε και μπαίνουν ξανά μες στα κελιά. Στις 14.30 ξαναβγαίνουν μέχρι τη δύση του ηλίου. Δηλαδή σκεφτείτε ότι τον χειμώνα μένουν μέσα από τις 17.00 μέχρι τις 8.30 το πρωί της επομένης σε ένα κελί δέκα άτομα μαζί. Καταλαβαίνουμε πόσο πολύ τους λείπει το σχολείο, ειδικά μετά τα Χριστούγεννα που είναι χειμώνας και κλείνουμε για 15 μέρες. Ρωτάνε πότε θα ανοίξει πάλι. Γιατί τουλάχιστον έτσι έρχονται τέσσερις πέντε ώρες στο σχολείο και φεύγουν από τον χώρο της φυλακής. Ερχονται σε επαφή με ανθρώπους. Τις οικογένειές τους στα επισκεπτήρια τις βλέπουν πίσω από ένα τζάμι, ενώ με μας θα έχουν μια ανθρώπινη επαφή, κάτι που είναι πάρα πολύ σημαντικό».
Παράλληλα η Μ. Γκρίζου υπογραμμίζει ότι «πέρα από τη μόρφωση, η τέχνη είναι πολύ σημαντική» και συμπληρώνει: «Οταν ένας άνθρωπος βρίσκεται στη φυλακή – που είναι ένας νεκρός χρόνος– και παίρνει ένα πτυχίο στα αγγλικά, στα ελληνικά ή παίρνει ECDL ανεβαίνει ψυχολογικά».
Η ίδια μιλώντας για τις συναισθηματικές απολαβές της και το αίσθημα της περηφάνιας που την κατακλύζει πολλές φορές με το αποτέλεσμα της δουλειά της, στην οποία έχει αφοσιωθεί, θυμάται έναν παλιό της μαθητή: «Είχα δει ένα μαθητή μου από το Πακιστάν αφού είχε αποφυλακιστεί. Με βλέπει και μου λέει: “Κυρία Μαίρη, μ’ έβαλες και πήρα το πτυχίο της ελληνομάθειας, δες, εδώ εγώ δεν έχω ανάγκη να μπλέξω ξανά” και μου βγάζει ένα χαρτί που γράφει Ελληνική Δημοκρατία – Αστυνομία. Ηταν πλέον διερμηνέας στα δικαστήρια με το πτυχίο που είχε πάρει από μας. Ε, αυτό δεν είναι καλό; Η χαρά μου είναι όταν συναντάω έξω από τη φυλακή παλιούς μαθητές μου με τις οικογένειές τους, είναι ενταγμένοι στην κοινωνία και έχουν τακτοποιηθεί».
Περιγράφοντας το επάγγελμά της η διευθύντρια του ΣΔΕ Διαβατών παραθέτει τον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν στα σχολεία ενηλίκων. «Γενικά τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας είναι εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη ύλη, οπότε ο δάσκαλος πρέπει να ξεχάσει τις αντιλήψεις που έχει για την τυπική εκπαίδευση. Εδώ μιλάμε για ενήλικες. Ο ενήλικας έχει εμπειρίες ζωής, έχει γνώσεις ζωής, οπότε προσπαθείς να τους κινητοποιήσεις να χρησιμοποιήσουν τις προϋπάρχουσες γνώσεις που έχουν και να δουν το σχολείο διαφορετικά. Ειδικά στις φυλακές όπου οι περισσότεροι είχαν παραβατική συμπεριφορά από μικροί, είχαν εγκαταλείψει το σχολείο ή το σχολείο τούς είχε απορρίψει, πρέπει να το κάνεις πιο θελκτικό. Και έτσι δουλεύουμε, αφού κάνουμε διερεύνηση αναγκών ποια είναι τα ενδιαφέροντά τους στο κάθε μάθημα, κάνουμε μάθημα βάσει των ενδιαφερόντων τους. Αυτό που κοιτάζουμε είναι να συνεργάζονται μεταξύ τους οι μαθητές, να αποκτήσουν κριτική σκέψη. Οι κρατούμενοι είναι άνθρωποι που η πολιτεία τούς έχει κάνει να έχουν πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση, οπότε αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να πιστέψουν στον εαυτό τους και να επανενταχτούν στην εκπαιδευτική διαδικασία».
Οσο σημαντικό όμως κι αν είναι το σχολείο στις φυλακές, περιβάλλεται από παθογένειες οι οποίες είναι απότοκο της κρατικής αδιαφορίας. «Τα σχολεία αυτά είναι ενταγμένα σε προγράμματα ΕΣΠΑ, οπότε παίρνουν τρεις τέσσερις μόνιμους καθηγητές και τους υπόλοιπους ωρομίσθιους, δηλαδή δεν έχουν κανένα εργασιακό δικαίωμα, πληρώνονται κάθε τρεις τέσσερις μήνες και αν αρρωστήσουν χάνουν τις ώρες τους – πολύ κακές εργασιακές συνθήκες. Επίσης υπάρχουν φοβερές καθυστερήσεις. Ακόμη και αυτοί που έρχονται, συνήθως έρχονται Δεκέμβριο ενώ τα μαθήματα ξεκινούν τον Σεπτέμβριο» τονίζει και προσθέτει ότι το προσωπικό της στοίχημα είναι να καταφέρει προτού συνταξιοδοτηθεί να δημιουργήσει ακόμη μία δομή μες στις φυλακές για σπουδές μετά το γυμνάσιο, εξηγώντας: «Τώρα προσπαθούμε μέσω ενός νόμου που είχε ψηφιστεί επί ΣΥΡΙΖΑ να δημιουργήσουμε και άλλες δομές. Να δημιουργήσουμε ή ΕΠΑΛ ή ΕΣΚ που είναι μεταγυμνασιακά ΙΕΚ».
«Υπάρχουν κενά. Χρειαζόμαστε κι άλλες δομές. Υπάρχουν χώροι κλειδωμένοι που θα μπορούσαν να παραχωρηθούν στο σχολείο» λέει στο Documento ο Βασίλης Δημάκης, κρατούμενος στις φυλακές Κορυδαλλού και πλέον φοιτητής στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΕΚΠΑ.
«Δεν υπάρχει δομή λυκείου. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ξεκινήσει να το κάνει αυτό, είχε κάνει και προσλήψεις, αλλά με την αλλαγή της κυβέρνησης αυτό σταμάτησε» σημειώνει και προσθέτει: «Οι κατ’ ιδίαν διδαχθέντες Α΄, Β΄ και Γ΄ λυκείου διαβάζουν μόνοι τους, παίρνουν τα βιβλία μόνοι τους, προβιβάζονται μόνοι τους, πάνε στις πανελλήνιες, προγυμνάζονται μόνοι τους, δίνουν πανελλήνιες και περνάνε μόνοι τους. Δεν προσφέρει κάτι το σωφρονιστικό σύστημα. Τουλάχιστον ευεργετούνται με ημερομίσθια, το οποίο σημαίνει ότι έχεις μια απολαβή που λειτουργεί και ως κίνητρο».
