Πριν από δέκα χρόνια ο Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ), ως αντιμνημονιακή Αριστερά του… εφικτού, διεκδίκησε να γίνει κυβερνώσα δύναμη και κατάφερε να καταγραφεί τον Ιανουάριο του 2015 ως κόμμα-φαινόμενο την εποχή της συνεχιζόμενης καπιταλιστικής κρίσης που είχε απλωθεί παντού. Η «Πρώτη φορά Αριστερά» στην κυβέρνηση είχε ανέβει στο κύμα της λαϊκής δυσαρέσκειας την εποχή των μνημονίων, με την κοινωνική πλειοψηφία να φτωχοποιείται. Τα λαϊκά στρώματα, χωρίς προσδοκία, ένιωθαν στο πετσί τους αυτό που οι μαρξιστές πολιτικοί επιστήμονες λένε πιο περίπλοκα: η λιτότητα για δημοσιονομική «ανάταξη» ως επιβολή των κυρίαρχων τάξεων είχε πάρει μορφή μιας συνειδητής αναδιανομής πλούτου υπέρ των οικονομικά ισχυρών, για τους οποίους αστικά κόμματα έκαναν το σέρβις στην καπιταλιστική κρίση.
Είχε εγκολπωθεί πολιτικά τη δυναμική του «οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη» από το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης, Γένοβα 2001, είχε εντάξει από αντικαπιταλιστικές συνιστώσες μέχρι και ελευθεριακά σχήματα. Τομή ήταν το 2008, με την εκλογή του Αλέξη Τσίπρα στην προεδρία και τη νεολαιίστικη εξέγερση για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Με την επίθεση των μνημονίων ο ΣΥΡΙΖΑ προσέλκυσε ψηφοφόρους με αντισυστημική ρητορική αλλά με στρατηγική πρόταση κυβερνητικής διαχείρισης. Από πέμπτο κόμμα με 4,60% και 13 βουλευτές το 2009 κατάφερε να γίνει πρώτο κόμμα, φτάνοντας στο 36,34% και στους 149 βουλευτές στις 25 Ιανουαρίου 2015, συγκροτώντας κυβέρνηση με τους ΑΝΕΛ. Ο ΣΥΡΙΖΑ κρατήθηκε στην κυβέρνηση (35,46% και 145 βουλευτές) και μετά το δημοψήφισμα του 2015. Η «συνθηκολόγηση», η ήττα, ο συμβιβασμός, ανάλογα με την πολιτική ανάλυση που ο καθένας έχει, οι συνταγές του μνημονιακού νεοφιλελευθερισμού και των προγραμμάτων λιτότητας που επέβαλαν η τρόικα, οι «θεσμοί» κ.ά. στοίχισαν στον αριστερό κόσμο.
Και τώρα το «κόμμα-φαινόμενο» και η «πτώση» αναλύονται είτε με πρόταγμα κοινωνικοπολιτικούς αγώνες με σοσιαλιστικό/κομμουνιστικό όραμα απέναντι στη μοιρολατρία και στις «αυταπάτες» της όποιας συστημικής αριστεράς είτε σαν μάθημα «διαχειριστικών» λαθών των κομμάτων της κεντροαριστεράς που αναζητούν πεδίο εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης, την ώρα που ακροκεντρώοι, δεξιοί και ακροδεξιοί λένε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική στον καπιταλισμό.
Με παρεμβάσεις τους στο Documento πολιτικοί, πανεπιστημιακοί και αναλυτές ανασυνθέτουν το παζλ της «Πρώτης φοράς Αριστερά».
Γράφει ο Νίκος Μπελαβίλας
Θα αποτολµήσω κάτι ιδιαίτερα παρακινδυνευµένο· µια περιγραφή: στην Ελλάδα, το Λαϊκό Μέτωπο, τον Ιανουάριο του 1936, µε τη συµµετοχή του ΚΚΕ, κατάφερε για πρώτη φορά να αποκτήσει δύναµη και να εκλέξει 15 βουλευτές. Ωστόσο, τον Μάιο η αστυνοµία έπνιξε τις απεργίες στο αίµα και τον Αύγουστο ο Ιωάννης Μεταξάς επέβαλε δικτατορία. Το ΚΚΕ διαλύθηκε από την Ασφάλεια. Μέσα στην Κατοχή το ΕΑΜ κατάφερε να ηγεµονεύσει στην «Ελεύθερη Ελλάδα» από το 1943 έως τον Οκτώβριο του 1944. Η συνέχεια είναι γνωστή: η Αριστερά ηττήθηκε στρατιωτικά και πολιτικά τον ∆εκέµβριο του 1944, ξανά µε το δηµοψήφισµα του Ιουνίου 1946 και τελικά συντρίφτηκε τον Αύγουστο του 1949 µετά το αποτυχηµένο «δεύτερο αντάρτικο». Η Ε∆Α, µέσα από τις εκτελέσεις, τις φυλακίσεις και τις εξορίες του Εµφυλίου, κατάφερε το 1951 να ξεκινήσει µια ειρηνική πορεία. Ο θρίαµβος ήρθε το 1958, όταν έγινε αξιωµατική αντιπολίτευση. Από εκεί και έπειτα, όµως, ξεκίνησε η αντίστροφη µέτρηση. Προηγήθηκαν οι εκλογές νοθείας, οι πολιτικές δολοφονίες και τα Ιουλιανά, προτού φτάσουµε στη δικτατορία του 1967. Η Ε∆Α διαλύθηκε και σχεδόν όλα τα στελέχη της βρέθηκαν στις φυλακές.
Και στις τρεις κρίσιµες στιγµές στην ελληνική ιστορία που η Αριστερά βρέθηκε σε ισχυρή θέση το καθεστώς αντέδρασε βίαια. Το 1936 διαλύθηκε από τη δικτατορία, το 1944 µακελεύτηκε όταν πλησίασε στην εξουσία. Το 1967, ακολουθώντας έναν ειρηνικό δρόµο, υπέστη την ίδια µοίρα. Είτε επρόκειτο για καθεστωτικό µένος είτε για δοµικά και πολιτικά λάθη της ίδιας της Αριστεράς είτε εντέλει για µια νοµοτέλεια, την αδυναµία συνύπαρξης Αριστεράς και εξουσίας στο γεωπολιτικό πλαίσιο, το αποτέλεσµα παραµένει το ίδιο.
Αντίστοιχα, στην Ευρώπη η Αριστερά δεν κατόρθωσε να στεριώσει σε κυβέρνηση ποτέ. Το βλέπουµε στον ισπανικό εµφύλιο, στο γερµανικό και αυστριακό µεσοπολεµικό δράµα, το συναντάµε µεταπολεµικά µε την πτώση του πανίσχυρου Ιταλικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος, µέχρι τη σύγχρονη παρακµή του ΚΚΕ, του ΑΚΕΛ, των Podemos και της γερµανικής Αριστεράς.
Στη Γαλλία σήµερα, ακόµη κι όταν η Αριστερά νικά, κυβερνά το ακραίο κέντρο ή η ακροδεξιά. Μόνο δύο φορές στην ευρωπαϊκή ιστορία οι αριστεροί ριζοσπάστες έγιναν πραγµατικό καθεστώς – σε µια βραχύβια εκδοχή στο Παρίσι του Ροβεσπιέρου και σε µια µακράς διάρκειας στη Μόσχα του Στάλιν. Το αποτέλεσµα δυστυχώς ήταν αυτό που η Ιστορία ονόµασε «Τρόµο».
Τι συνέβη µε τον ΣΥΡΙΖΑ; Τίποτε από όλα τα πιο πάνω. Εδώ έγινε κάτι πρωτόγνωρο. Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε πέντε χρόνια µε πολιτική δηµοκρατία, ειρηνικά. Η µοναδική διακυβέρνηση µε αυτά τα χαρακτηριστικά για την Αριστερά στην Ευρώπη. Προηγήθηκε µια επίπονη, µακρά πορεία χιλιάδων ανθρώπων. Ούτε πυροτέχνηµα ούτε κόµµα-κοµήτης υπήρξε. Από το 1990, ξεκινώντας µε τον ΣΥΝ, και έως το 2012 µε τον ευρύ πλέον ΣΥΡΙΖΑ διεκδικήθηκε η κυβέρνηση και το 2015 το σχέδιο πέτυχε. Στην κυβέρνηση έως το 2019 έγιναν ασύλληπτες προσπάθειες µέσα σε καθεστώς ασφυξίας που έβγαλαν σηµαντικό έργο: η αντιµετώπιση της ακραίας φτώχειας, το άνοιγµα του ΕΣΥ, η βελτίωση των εργασιακών σχέσεων, η θεσµοθέτηση του συµφώνου συµβίωσης για τα οµόφυλα ζευγάρια, η ενίσχυση των νησιών, η αναβάθµιση της δηµόσιας εκπαίδευσης και ένα πλεόνασµα 37 δισ. ευρώ καθώς συµµαζεύτηκαν η λεηλασία των δηµόσιων ταµείων και η διαφθορά. Η Συµφωνία των Πρεσπών αποτέλεσε κορυφαία πολιτική πρωτοβουλία για τα Βαλκάνια.
Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε και άφησε έργο. Γιατί έχασε; Η εύκολη απάντηση… «διότι έκανε κωλοτούµπα µετά το δηµοψήφισµα» είναι για να τη λέµε στα καφενεία να περνάει η ώρα. Γνωρίζουν οι πάντες ότι αν δεν συµβιβαζόταν στη µέση –εκεί συµβιβάστηκε– πουλώντας δηµόσια γη και υπηρεσίες, αλλά σώζοντας µισθούς, συντάξεις, θέσεις εργασίας, τελειώνοντας σε τρία χρόνια το µνηµόνιο, αν δεν συµβιβαζόταν τότε, τη συνολική χρεοκοπία, την εγκατάλειψη της ευρωπαϊκής πορείας και την επιστροφή στη δραχµή θα του τις χρέωνε η κοινωνία, όχι µε ήττα στις εκλογές αλλά µε πολύ χειρότερα. Γιατί έχασε; Αν είχα άλλες χίλιες λέξεις, θα προσπαθούσα να το περιγράψω. Ισως κάποια άλλη φορά.
Διαβάστε επίσης
Νέο καμπανάκι για τη στρεβλή ανάπτυξη
Σφαγή πάνω από το «πτώμα» της Υγείας – Αυτή την Κυριακή στο Documento
