Μετά τις αυξήσεις στα τρόφιμα αρνητική πρωτιά σημειώνει η Ελλάδα και σε ακόμη ένα «είδος» ανάγκης, όπως είναι η στέγαση. Σύμφωνα με την Έκθεση Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας της Τράπεζας της Ελλάδος, το ποσοστό του εισοδήματος που δαπανούν οι Έλληνες για στέγαση είναι το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι μετρήσεις για το 2022 έδειξαν ότι οι Έλληνες ενοικιαστές ξόδεψαν το 34,2% του μισθού τους (ακολουθούν η Ολλανδία, η Δανία και η Γερμανία), όταν κατά μέσο όρο οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι έδωσαν για στέγαση το 19,9% του μισθού τους. Μάλιστα σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στην Αθήνα, το ποσοστό ξεπερνά το προαναφερθέν 34,2%.
Οι βασικοί λόγοι που οδηγούν στην εξουθενωτική αυτή κατάσταση για τους Ελληνες είναι η απουσία πλαφόν στην αύξηση των ενοικίων στα νοικοκυριά και η αντιστοιχία του μέσου εισοδήματος με τις τιμές των ενοικίων.
Στην Ευρώπη βάζουν πλαφόν στις αυξήσεις
Το κόστος στέγασης συνιστά ούτως ή άλλως πρόβλημα για όλη την Ευρώπη. Ωστόσο οι άλλες χώρες διαμορφώνουν πολιτικές στέγασης με στόχο τη δημιουργία κοινωνικών κατοικιών, ενώ έχουν ορίσει πλαφόν στην αύξηση των ενοικίων με στόχο την αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Ειδικότερα, η Δανία όρισε πλαφόν αύξησης 4%, η Γαλλία έθεσε ανώτατο όριο το 3,5% στις αυξήσεις ενοικίων, η Ισπανία το 2%, όπως και η Πορτογαλία.
Τη στιγμή λοιπόν που ευρωπαϊκές χώρες συγκροτούν πολιτικές στέγασης με κοινωνικό χαρακτήρα, η Ελλάδα αδυνατεί να θέσει ένα συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates Θεμιστοκλή Μπάκα, στην Ελλάδα καταγράφεται συνεχής αύξηση των ενοικίων, η οποία ξεκινά από το 2018 και συνεχίζεται έως σήμερα. Τη μεγαλύτερη αύξηση σημειώνουν τα μικρότερα ακίνητα, τα οποία προορίζονται κατά βάση για φοιτητές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η αύξηση των μισθωμάτων που ζητούσαν οι ιδιοκτήτες κυμάνθηκε κατά μέσο όρο στο 10% από 3-7% που καταγράφηκε το 2021 με βάση τα στοιχεία του προέδρου του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates.
Οπως επισημαίνει ο Θεμ. Μπάκας στο Documento: «Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη η οποία δεν διαθέτει καμία κοινωνική κατοικία. Πρώτον, λοιπόν, μηδενική δυναμική στην κοινωνική κατοικία. Δεύτερον, είναι η χώρα η οποία εντάχθηκε με το μικρότερο ποσό στο Ταμείο Ανάκαμψης όσον αφορά τη στεγαστική πολιτική, δηλαδή 1,3 εκατ. ευρώ για να ανακαινίσει 70 διαμερίσματα στην Αθήνα και 30 στη Θεσσαλονίκη, όταν η Ισπανία και η Πορτογαλία μπήκαν με 1 και 2 δισ. ευρώ αντίστοιχα».
Κατά τις εκτιμήσεις του Θεμ. Μπάκα: «Η πολιτική της κυβέρνησης ουσιαστικά θα αυξήσει τις ζητούμενες τιμές πώλησης στις περιοχές του νομού Αττικής, όπου έχει αφήσει το όριο της βίζας στις 250.000 ευρώ. Οσον αφορά το πρόγραμμα “Σπίτι μου”, μπήκε στη διαδικασία να αυξήσει τεχνηέντως τις ζητούμενες τιμές πώλησης στις περιοχές που διέθεταν ακίνητα που πληρούσαν τα κριτήρια ένταξης στο εν λόγω πρόγραμμα. Είδατε στο κέντρο της Αθήνας τι γίνεται;».
Στην Ελλάδα υπάρχει η δυνατότητα αναπροσαρμογής του μισθώματος με ανώτατο όριο το 3%, αποκλειστικά όμως για τις εμπορικές και επαγγελματικές μισθώσεις ακινήτων, με κάποιες βέβαια εξαιρέσεις. Σχολιάζοντας επ’ αυτού ο πρόεδρος του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates επισημαίνει: «Τα μέτρα σχετικά με τη βραχυχρόνια μίσθωση θα ισχυροποιήσουν κυρίως τα νομικά πρόσωπα. Δηλαδή όποιο νομικό πρόσωπο είχε τρία τέσσερα σπίτια θα πάρει και πέμπτο. Είναι μέτρα θετικά για τα νομικά πρόσωπα».
Ενας μισθός στο ενοίκιο
Η αναντιστοιχία μεταξύ εισοδήματος (ο μέσος μηνιαίος μισθός προσεγγίζει τα 1.025 ευρώ) και κόστους στέγασης έχει οδηγήσει σύμφωνα με τον Θεμ. Μπάκα το 76,9% των ενοικιαστών, εφόσον πληρώσουν τα έξοδα του σπιτιού, να κάνει σημαντικές περικοπές σε βασικά αγαθά. Μάλιστα μεγάλο ποσοστό ενοικιαστών αναγκάζεται να ζητά οικονομική βοήθεια από τρίτους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα είναι πρώτη ως προς το κόστος στέγασης στο σύνολο των χωρών της ευρωζώνης, τόσο για τα αστικά κέντρα όσο και για τις αγροτικές περιοχές. Τις δυσκολίες που βιώνει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στην Ελλάδα επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το 36,9% των Ελλήνων καθυστερεί να αποπληρώσει στεγαστικά δάνεια, ενοίκια ή λογαριασμούς.
Η… αποτελεσματικότητα της ελληνικής κυβέρνησης επιβεβαιώνεται αν ανατρέξουμε στις τιμές ενοικίων σε χώρες της Ευρώπης συγκριτικά με τον μέσο μισθό. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη Eurostat, για το 2022 οι Ελληνες είχαν το πέμπτο χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα, το οποίο ήταν υψηλότερο μόνο σε σχέση με εκείνο ορισμένων χωρών της ανατολικής Ευρώπης. Την ίδια στιγμή το 26,3% των Ελλήνων βρέθηκε αντιμέτωπο με τον κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Πανελλαδικού Δικτύου E-Real Estates, το διάμεσο διαθέσιμο εισόδημα των Ελλήνων ανερχόταν σε 10.841 μονάδες αγοραστικής δύναμης (PPS), υψηλότερο μόνο από το αντίστοιχο των Βουλγάρων (9.671 PPS), των Σλοβάκων (9.826), των Ρουμάνων (10.033) και των Ούγγρων (10.217). Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα απέχει πολύ από τον μέσο όρο της ΕΕ, που ανήλθε πέρυσι στις 19.083 ευρώ ή 18.706 PPS.
Οπως επισημαίνει και η ΤτΕ, η θέση της Ελλάδας στην κατάταξη του κόστους στέγασης επηρεάζεται και προσδιορίζεται από το χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ. Ακόμη και το 2009, όταν η χώρα βίωνε οικονομική κρίση, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ άγγιζε το 95% του κοινοτικού μέσου όρου, ενώ σήμερα το ποσοστό αυτό βρίσκεται στο 68%.
Οπως προκύπτει και από τα στοιχεία που επεξεργάστηκε το Documento και αποτυπώνονται στους πίνακες αναφορικά με τις οικογενειακές κατοικίες, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να βρουν σπίτι με ενοίκιο που να διαμορφώνεται κάτω από 700 ευρώ.
Οι στεγαστικές πολιτικές σε χώρες της γηραιάς ηπείρου
Για να αντιμετωπίσουν τη στεγαστική κρίση οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες έχουν υιοθετήσει συγκεκριμένα μέτρα και πολιτικές.
Η Δανία έθεσε ανώτατο όριο έως 4% αύξηση για τα επόμενα δύο χρόνια με στόχο την ενίσχυση των οικογενειών που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Συγκεκριμένα, οι ιδιοκτήτες των σπιτιών σύμφωνα με τον νόμο θα πρέπει να ορίσουν την αύξηση του ενοικίου σύμφωνα με τον πληθωρισμό. «Ηταν ζωτικής σημασίας για την κυβέρνηση να φροντίσει τους Δανούς ενοικιαστές. Δεν πρέπει να εξωθούνται από σπίτι σε σπίτι λόγω του ανεξέλεγκτου πληθωρισμού που βιώνουμε στην παρούσα φάση» επισήμανε ο υπουργός Εσωτερικών και Στέγασης Κρίστιαν Ράμπγεργκ Μάντσεν.
Τον Αύγουστο του 2022 η Γαλλία όρισε στο 3,5% το ανώτατο όριο αύξησης των ενοικίων. Στην προσπάθειά της να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό η γαλλική κυβέρνηση πρότεινε επίσης τη μείωση της τιμής των καυσίμων και την οικονομική στήριξη σε οικογένειες με χαμηλό εισόδημα. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι στη Γαλλία οι αυξήσεις των ενοικίων υπόκεινται σε αυστηρό έλεγχο χωρίς ο ιδιοκτήτης να έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει ο ίδιος το ποσοστό αύξησης. Η πρωτοβουλία αυτή είναι μέρος του σχεδίου που θέσπισε ο εθνικός φορέας στέγασης Conseil National de l’habitat. Χαρακτηριστικό της στεγαστικής πολιτικής που ακολουθεί η Γαλλία είναι πως διαθέτει 5.329.720 κοινωνικές κατοικίες.
Η Ισπανία αποφάσισε την παράταση του ορίου αύξησης των ενοικίων στο 2% έως τις 31 Δεκεμβρίου 2023. Πριν από την απόφαση αυτή οι ιδιοκτήτες μπορούσαν να αναπροσαρμόσουν την τιμή του ενοικίου ανά έτος σύμφωνα με τον δείκτη τιμών καταναλωτή (CPI), ενώ την ίδια στιγμή οι κοινωνικές κατοικίες έχουν φτάσει τις 290.000.
Η Πορτογαλία όρισε την αύξηση των ενοικίων κατά 2% για το 2023. Οπως είχε επισημάνει το υπουργικό συμβούλιο της κυβέρνησης Κόστα, οι ιδιοκτήτες που δέχτηκαν το ανώτατο όριο αύξησης την περίοδο της πανδημίας έλαβαν το 2022 αποζημίωση μέσω της παροχής φοροελαφρύνσεων με τη μείωση του φόρου εισοδήματος στα φυσικά πρόσωπα ή του εταιρικού φόρου. Η απόφαση αυτή εφαρμόστηκε αυτόματα. Συνεπώς οι αποζημιώσεις τόσο για το 2022 όσο και για το 2023 πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της ετήσιας φορολογικής δήλωσης. Και η Πορτογαλία διαθέτει κοινωνικές κατοικίες, 130.000 τον αριθμό.
