Η Αναστασία Γκάτζιου*, προϊσταμένη Διεύθυνσης Πολιτιστικών Δράσεων και Εποπτείας του ΥΠΠΟΑ και υποψήφια διδάκτωρ Πάντειου Πανεπιστημίου, καταγράφει τις δυσχέρειες που προκύπτουν από τον παρωχημένο μηχανισμό των επιχορηγήσεων από το υπουργείο Πολιτισμού και καταθέτει τις προτάσεις της για την ανανέωση του θεσμικού πλαισίου.
Το υπουργείο Πολιτισµού και Αθλητισµού εκδίδει ετησίως προσκλήσεις για την υποβολή προτάσεων επιχορήγησης από µη κερδοσκοπικούς φορείς µε πολιτιστικούς ή κοινωφελείς σκοπούς που δραστηριοποιούνται σε διάφορους κλάδους του πολιτιστικού τοµέα. Αξίζει να σηµειωθεί ο σηµαντικός ρόλος του πληροφοριακού συστήµατος του Μητρώου Πολιτιστικών Φορέων στα διάφορα στάδια της διαδικασίας.
Το µητρώο διαθέτει όλα τα στοιχεία των πολιτιστικών φορέων που απαιτούνται για την εγγραφή, για την αξιολόγηση αλλά και για την εκταµίευση του ποσού της επιχορήγησης. Επίσης, το µητρώο αποτελεί χρήσιµο εργαλείο για την ψηφιοποίηση και προτυποποίηση της διαδικασίας επιχορήγησης, αλλά και για την τήρηση στοιχείων σχετικά µε το ποσοστό απορροφητικότητας των πιστώσεων του τακτικού προϋπολογισµού.
Ειδικότερα, η διαδικασία επιχορήγησης του υπουργείου Πολιτισµού και Αθλητισµού περιλαµβάνει τρεις διακριτές υποδιαδικασίες: α) την υποδιαδικασία εγγραφής στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων και υποβολής πρότασης επιχορήγησης, β) την υποδιαδικασία αξιολόγησης των προτάσεων προς επιχορήγηση και γ) την υποδιαδικασία πληρωµής της επιχορήγησης.
Κατά το πρώτο στάδιο οι προσκλήσεις αναρτώνται στον ιστότοπο της Πύλης Πολιτιστικών Φορέων (drasis.culture.gr) και δικαίωµα συµµετοχής έχουν όλοι οι φορείς που έχουν εγγραφεί στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων, υποβάλλοντας τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Επισηµαίνεται ότι οι αστικές µη κερδοσκοπικές εταιρείες αποτελούν σηµαντική κατηγορία εγγεγραµµένων φορέων, καθώς σύµφωνα µε τα στοιχεία που έχουν αναρτηθεί στην Πύλη Πολιτιστικών Φορέων η συγκεκριµένη νοµική µορφή µη κερδοσκοπικού φορέα αποτελεί περίπου το 45% του συνόλου των εγγεγραµµένων φορέων.
Οι φορείς που έχουν εγγραφεί στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων µπορούν να καταθέσουν πρόταση για επιχορήγηση υποβάλλοντας µόνο ηλεκτρονικά τέσσερα αρχεία: το αναλυτικό σκεπτικό και την περιγραφή της πρότασης, αναλυτικό προϋπολογισµό, πίνακα συµµετεχόντων και βιογραφικά βασικών συντελεστών. Ο ηλεκτρονικός φάκελος της πρότασης επιχορήγησης παραλαµβάνεται από την αρµόδια γνωµοδοτική επιτροπή η οποία, αφού µελετήσει τις προτάσεις, προχωρά στην αξιολόγησή τους.
Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας αξιολόγησης και εφόσον υπογραφεί η σχετική υπουργική απόφαση η οποία εγκρίνει τη γνωµοδότηση της επιτροπής, τα αποτελέσµατα αναρτώνται ξεχωριστά για κάθε φορέα στο µητρώο, ώστε να λάβουν γνώση οι ενδιαφερόµενοι.
Το τρίτο στάδιο της διαδικασίας επιχορήγησης του υπουργείου Πολιτισµού και Αθλητισµού είναι ενδεχοµένως και το πιο σύνθετο, τόσο από γραφειοκρατική άποψη όσο και από διοικητική. Προκειµένου να ξεκινήσει η διαδικασία για την πληρωµή της επιχορήγησης οι φορείς είναι υποχρεωµένοι να υποβάλουν πληθώρα δικαιολογητικών (καταστατικά, υπεύθυνες δηλώσεις, τραπεζικά υπόλοιπα κ.ά.), καθώς εκταµιεύονται δηµόσιοι πόροι µέσω µιας σύνθετης διαδικασίας και επανειληµµένων ελέγχων από τις υπηρεσίες του υπουργείου.
Ένα από τα ζητήµατα που δυσχεραίνουν τη διαδικασία επιχορήγησης είναι η πολυπλοκότητα του θεσµικού πλαισίου, το οποίο δεν έχει εκσυγχρονιστεί στα σηµερινά δεδοµένα της δηµόσιας διοίκησης. Για παράδειγµα, ο βασικός νόµος που ισχύει για τις επιχορηγήσεις του υπουργείου Πολιτισµού και Αθλητισµού, ο 2557/1997, αριθµεί 25 χρόνια από την έκδοσή του και απευθύνεται µόνο σε µη κερδοσκοπικούς φορείς, µη λαµβάνοντας υπόψη µεταγενέστερες νοµικές µορφές επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο του πολιτισµού, όπως οι κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις (ΚΟΙΝΣΕΠ), οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα επιχορήγησης από τον τακτικό προϋπολογισµό, σύµφωνα και µε σχετική γνωµοδότηση του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους (01/2020).
Επίσης, οι πολιτιστικοί φορείς υποβάλλουν τα καταστατικά τους στοιχεία δύο φορές, µία στο πρώτο στάδιο της εγγραφής τους στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων και µία στο τρίτο στάδιο, κατά την υποβολή του φακέλου των δικαιολογητικών επιχορήγησης, ενώ θα µπορούσαν να αντληθούν από την υπηρεσία, από τα στοιχεία που ήδη υπέβαλαν κατά την εγγραφή τους στο µητρώο όπως προαναφέρθηκε.
Επίσης, δικαιολογητικά µε ηµεροµηνία λήξης, όπως η ασφαλιστική και φορολογική ενηµερότητα, υποβάλλονται κατά την έναρξη του τρίτου σταδίου, το οποίο είναι χρονοβόρο και χαρακτηρίζεται από αλλεπάλληλους ελέγχους των διευθύνσεων του ΥΠΠΟΑ, µε αποτέλεσµα να λήγουν και οι φορείς να αναγκάζονται να τα υποβάλλουν δύο ή ακόµη και τρεις φορές έως ότου η διαδικασία ολοκληρωθεί.
Στο πλαίσιο βελτιστοποίησης και ψηφιοποίησης της διαδικασίας επιχορήγησης προτείνεται δικαιολογητικά που στα διάφορα στάδια της διαδικασίας ζητούνται δύο φορές (π.χ. ιδρυτικό καταστατικό, τροποποιήσεις κ.ά.) να αντλούνται από την ταυτότητα του φορέα στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων και να µην υποβάλλονται ξανά από τους φορείς.
Επιπλέον, προτείνεται η διαδικασία στο τρίτο στάδιο, της εκταµίευσης του ποσού, να είναι αποκλειστικά ηλεκτρονική. Οι φορείς υποβάλλουν το σύνολο των δικαιολογητικών ηλεκτρονικά µέσω του Μητρώου Πολιτιστικών Φορέων αλλά και εγγράφως µέσω ταχυδροµείου. Θα πρέπει όλες οι εµπλεκόµενες υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισµού και Αθλητισµού να έχουν πρόσβαση στο Μητρώο Πολιτιστικών Φορέων ώστε να αντλούν τα δικαιολογητικά από εκεί, προκειµένου να αποφευχθεί η ταχυδροµική αποστολή.
Επιπροσθέτως, προτείνεται το θεσµικό πλαίσιο να εκσυγχρονιστεί και να εκδοθεί νέος νόµος για τις επιχορηγήσεις, καθώς από το 1997 που εκδόθηκε ο σχετικός νόµος (2557/1997) οι συνθήκες έχουν αλλάξει και η πολιτιστική στόχευση είναι διαφορετική. Επίσης, δικαιολογητικά µε ηµεροµηνία λήξης (φορολογική, ασφαλιστική ενηµερότητα κ.ά.) προτείνεται να ελέγχονται από τις οικονοµικές υπηρεσίες στο στάδιο πριν από την πληρωµή της δαπάνης, καθώς διαθέτουν την απαιτούµενη πρόσβαση για να πραγµατοποιήσουν τον συγκεκριµένο έλεγχο και να µην υποβάλλονται από τους φορείς δύο ή και τρεις φορές.
Συµπερασµατικά, η διαλειτουργικότητα των πληροφοριακών συστηµάτων του δηµόσιου τοµέα, η απλούστευση και ο εκσυγχρονισµός του θεσµικού πλαισίου, καθώς και η µείωση της γραφειοκρατίας µε την εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών συµβάλλουν όπως είναι προφανές στην κατεύθυνση της απλούστευσης και της προτυποποίησης των διαδικασιών.
Όπως προκύπτει και από την περίπτωση του υπουργείου Πολιτισµού και Αθλητισµού, η χρήση ενός πληροφοριακού συστήµατος, εν προκειµένω του Μητρώου Πολιτιστικών Φορέων, µπορεί να επιφέρει σηµαντική µείωση της διακίνησης εγγράφων αλλά και της γραφειοκρατίας, συµβάλλοντας στην ψηφιοποίηση των διαδικασιών και τη βελτιστοποίηση της χρήσης των διαθέσιµων πόρων, υλικών και ανθρώπινων.
*Η Αναστασία Γκάτζιου είναι προϊσταμένη Διεύθυνσης Πολιτιστικών Δράσεων και Εποπτείας του ΥΠΠΟΑ, υποψήφια διδάκτωρ Πάντειου Πανεπιστημίου