Drones, κάμερες, αισθητήρες, ρομπότ, ακόμη και παράνομη πρόσβαση σε social media διαπραγματεύεται η Frontex με λομπίστες και εκπροσώπους χωρών
Στις συναντήσεις της Frontex με τους αντιπροσώπους εταιρειών έχει παρουσιαστεί πλήθος προϊόντων: αισθητήρες, κάμερες, drones, χρήση και αποθήκευση βιομετρικών δεδομένων, ακόμη και αμφιλεγόμενες μέθοδοι όπως η πρόσβαση σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης προκειμένου να μειωθούν οι προσφυγικές ροές ή μη επανδρωμένα ρομπότ για τον έλεγχο των συνόρων. Η τεχνολογία απαντά στο… μείζον πρόβλημα: τους πρόσφυγες.
Σε κάποιες συναντήσεις έχει συζητηθεί αποκλειστικά το ζήτημα της βιομετρικής παρακολούθησης, την οποία η βιομηχανία παρουσιάζει σαν τη λύση σε κάθε πρόβλημα. Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο, όμως, «αν μια τεχνολογία θα έπρεπε να εξεταστεί προσεκτικά, είναι η βιομετρική παρακολούθηση, ειδικά η τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου και άλλα συστήματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς να απαιτείται προηγουμένως η συναίνεση των ανθρώπων στους οποίους χρησιμοποιείται».
Σύμφωνα με όσα δήλωσε η Σάρα Τσάντερ, κύρια σύμβουλος πολιτικής των Ευρωπαϊκών Ψηφιακών Δικαιωμάτων: «Εχουμε δει αναρίθμητα παραδείγματα του πώς τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βλάψουν τους ανθρώπους και την κοινωνία· από το να επιτρέψουν μαζική επιτήρηση με βιομετρικά δεδομένα και να επιδεινώσουν τις διακρίσεις έως την εξαγωγή δεδομένων από μετανάστες σε ευάλωτη κατάσταση».
«Επηρεάζουν τη διαδικασία των προμηθειών»
Η Frontex δεν σταματάει εκεί. Η αναθεώρηση του καταστατικού της της παρείχε τη νομική βάση ώστε να επιτραπεί για πρώτη φορά στο προσωπικό της να κουβαλάει όπλο. Ευκαιρία την οποία η Frontex δεν άφησε να πάει χαμένη. Εξι μήνες αργότερα απηύθυνε προσκλήσεις για εκδήλωση με θέμα προτάσεις από τις εταιρείες για μελλοντική προμήθεια όπλων. Περισσότερο από έναν χρόνο μετά δεν έχει ξεκαθαριστεί αν θα επιτρέπεται στον στρατό της να οπλοφορεί. Ακόμη κι έτσι όμως διαπραγματευόταν για την προμήθεια όπλων και σφαιρών. Οι εκπρόσωποι των βιομηχανιών συμβούλευαν ανοιχτά σχετικά «με τη διαδικασία προμηθειών. Αυτό τους δίνει μια ευκαιρία να επηρεάσουν το ίδιο το περιεχόμενο της προμήθειας».
Είναι περιττό να ειπωθεί ότι οι αναφορές στα έγγραφα στα οποία απέκτησε πρόσβαση το Παρατηρητήριο σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ελάχιστες και αμελητέες. Το σημαντικότερο όμως είναι πως «σε αυτά τα έγγραφα οι άνθρωποι που διασχίζουν τα σύνορα περιγράφονται ως αντικείμενα που χρήζουν διαχείρισης. Η μετανάστευση λογίζεται απειλή η οποία συχνά συνδέεται με την τρομοκρατία και το έγκλημα. Αυτή η αυξανόμενη φοβία μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση βιοτεχνολογιών, εργαλείων επιτήρησης και πυροβόλων όπλων». Το γεγονός ότι «πολλαπλές έρευνες δείχνουν ότι η συντριπτική πλειονότητα των τρομοκρατικών επιθέσεων στην Ευρώπη πραγματοποιείται από Ευρωπαίους πολίτες» μικρή σημασία έχει για τη Frontex και τους λομπίστες που πουλάνε επιτήρηση και θάνατο.
Η Frontex όμως συνεχίζει να δρα ασύδοτη, χωρίς περιορισμούς, διαμορφώνοντας την προσφυγική πολιτική της ΕΕ, η οποία περιορίζεται πλέον αποκλειστικά στις παράνομες απωθήσεις και στη δημιουργία προσφυγικών δομών-κολαστηρίων. Το κέρδος των πολυεθνικών της βιομηχανίας όπλων έχει μεγαλύτερη αξία από τις ανθρώπινες ζωές.
«Τράβηξαν τους πρόσφυγες πίσω στην Τουρκία»
Οι πρακτικές της Frontex στο Αιγαίο αποτυπώνονται και σε μεγάλη σχετική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο γερμανικό περιοδικό «Spiegel» σε συνεργασία με τη γαλλική εφημερίδα «Liberation» και την οργάνωση Lighthouse Reports. Σύμφωνα με την έρευνα, η Frontex και προσωπικά ο διευθυντής της Φαμπρίς Λεζερί εμπλέκονται σε σειρά σκανδάλων όπως παράνομες απωθήσεις προσφύγων, εργασιακή παρενόχληση και πιθανή υπόθεση απάτης που σχετίζεται με την υπηρεσία.
Στα κεντρικά γραφεία της Frontex υπάρχει ένα δωμάτιο όπου φτάνει ζωντανή εικόνα από αεροπλάνα τα οποία επιτηρούν (και) στο Αιγαίο και φωτογραφίες που φτάνουν από δορυφόρο. «Μπορείς να δεις πόσοι άνθρωποι βρίσκονται σε μια βάρκα που μεταφέρει πρόσφυγες» αναφέρει στο περιοδικό άνθρωπος που γνωρίζει καλά το δωμάτιο.
Στις 18 και 19 Απριλίου 2020 τέτοιες φωτογραφίες –τις έχει στην κατοχή του το «Spiegel»– έφτασαν μέχρι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Εκείνη την ημέρα λίγο πριν από τα μεσάνυχτα «Ελληνες αξιωματούχοι συνοριακού ελέγχου αναχαίτισαν μια λέμβο από καουτσούκ βόρεια της Λέσβου και μετέφεραν 20 με 30 ανθρώπους στο πλοίο τους». Μολονότι οι Ελληνες αξιωματούχοι βάσει του διεθνούς δικαίου έπρεπε να μεταφέρουν τους ανθρώπους στη Λέσβο προκειμένου να αιτηθούν άσυλο, «έβαλαν τους πρόσφυγες πίσω στη λέμβο και τους τράβηξαν πίσω στην Τουρκία». Μάλιστα οι Ελληνες αξιωματούχοι «διέταξαν τους πιλότους της Frontex να αλλάξουν πορεία μακριά από τη λέμβο». Στις 3.15 τα ξημερώματα, λίγο προτού το αεροπλάνο της Frontex ξεμείνει από καύσιμα, τράβηξε μια τελευταία φωτογραφία τη λέμβο. Οι πρόσφυγες βρίσκονταν αβοήθητοι μερικές εκατοντάδες μέτρα από τις ακτές της Τουρκίας. «Δεν υπήρχαν τουρκικές μονάδες στο σημείο, ανέφερε ο πιλότος. Η λέμβος, όπως ανέφερε, δεν είχε μηχανή και η ελληνική ακτοφυλακή είχε φύγει». Οι άνθρωποι –υπήρχαν τέσσερα παιδιά– διασώθηκαν στις 6.52 το πρωί από το τουρκικό λιμενικό.
«Συστηματικές απωθήσεις εδώ και πολλούς μήνες»
Δεν είναι η μοναδική φορά που το ελληνικό λιμενικό προβαίνει σε παράνομες απωθήσεις που απειλούν τη ζωή των ανθρώπων, αφού «διεξάγει συστηματικά απωθήσεις εδώ και πολλούς μήνες. Σταματούν προσφυγικές βάρκες σε ελληνικά χωρικά ύδατα και μερικές φορές καταστρέφουν τις μηχανές προτού τις σπρώξουν προς την Τουρκία. “Επιθετική πολιτική” είναι ο επίσημος όρος που η κυβέρνηση στην Αθήνα έχει σκεφτεί προκειμένου να περιγράψει αυτή την πρακτική. Στην πραγματικότητα είναι παράνομη». Αποτροπιασμός και διασυρμός.
Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεών της η Frontex τελεί υπό τις διαταγές του ελληνικού λιμενικού. Αυτός είναι και ο λόγος που τον περασμένο Μάρτιο διέταξε μια δανέζικη μονάδα της Frontex «να εγκαταλείψει μια ομάδα παρεμποδισμένων προσφύγων στη θάλασσα».
«Επίθεση εναντίον της εθνικής ασφάλειας »
Σχετικά με την απώθηση που έλαβε χώρα στις 18-19 Απριλίου, σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο της Frontex, «τα παρουσιασμένα στοιχεία υποστηρίζουν μια υπόθεση πιθανής παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων». Ως εκ τούτου η υπόθεση ήταν τόσο ευαίσθητη που την έρευνα ανέλαβε ο ίδιος ο Λεζερί. Στις 8 Μαΐου απέστειλε επιστολή στον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Ιωάννη Πλακιωτάκη. Στην επιστολή του –την έχει στην κατοχή του το Documento– ο Λεζερί καλεί τον υπουργό να ερευνήσει το περιστατικό, αφού «η συμμόρφωση με την αρχή της μη επαναπροώθησης είναι απόλυτη απαίτηση».
Στην απάντηση που έδωσε ο Ι. Πλακιωτάκης – βρίσκεται επίσης στην κατοχή του Documento– απέφυγε να απαντήσει επί της ουσίας, παρά περιορίστηκε να αναφέρει ότι «η οργάνωση των μεταναστών κλιμακώθηκε σε ένα φαινόμενο υβριδικής φυσικής απειλής» που αποτελεί «επίθεση εναντίον της εθνικής ασφάλειας της Ελλάδας». Συμπλήρωσε μάλιστα πως η αιτία που η Ελλάδα προβαίνει το τελευταίο χρονικό διάστημα σε περιορισμό «παράνομων εισόδων από τα σύνορα» οφείλεται στον κορονοϊό και στην ανάγκη προστασίας της δημόσιας υγείας του ντόπιου πληθυσμού. Η απάντηση του υπουργού κάλυψε τον Λεζερί, ο οποίος αποφάνθηκε ότι δεν υπήρξε απώθηση ούτε παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων.
Αξίζει να σημειωθεί πως σε αντίστοιχη επιστολή που απέστειλε προς τον Λεζερί ο αρχηγός του λιμενικού Θεόδωρος Κλιάρης στις 14 Οκτωβρίου 2020 έκανε επίσης λόγο για «υβριδική φυσική απειλή» αναφερόμενος στην «οργανωμένη μετακίνηση μεταναστών», προσθέτοντας κι αυτός ότι «ο περιορισμός των παράνομων διαβάσεων των συνόρων» οφείλεται και στην Covid-19.
«Το ελληνικό λιμενικό σαμποτάρει τις λέμβους»
Το εύρος των παράνομων απωθήσεων του ελληνικού λιμενικού στο Αιγαίο σε συνεργασία με τη Frontex αποτυπώνεται και σε έκθεση της οργάνωσης Mare Liberum, η οποία με τα πλοία της επιβλέπει παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων στο Αιγαίο. Σύμφωνα με την οργάνωση, «το 2020 ο αριθμός των καταγεγραμμένων απωθήσεων αυξήθηκε δραστικά· 9.798 άνθρωποι απωθήθηκαν βίαια από το ελληνικό λιμενικό και τη Frontex. Από τον Μάρτιο αυτός ο αριθμός ισοδυναμεί με περισσότερο από μία απώθηση την ημέρα. Σε αυτήν τη διαδικασία το ελληνικό λιμενικό έχει αναπτύξει πληθώρα στρατηγικών, που η καθεμία ξεπερνάει την άλλη σε σκληρότητα».
Η συνηθέστερη από αυτές τις «στρατηγικές» που ακολουθεί το ελληνικό λιμενικό είναι να μεταφέρει τους ανθρώπους σε εγκαταλειμμένα νησιά που βρίσκονται σε τουρκικά νερά μέχρι να τους σώσει το τουρκικό λιμενικό. Δεν μένουν όμως εκεί: «Ανθρωποι με μάσκες που επιβαίνουν σε ταχύπλοα επιτίθενται σε πρόσφυγες στο νερό. Συχνά οπλισμένοι με σιδερένιες ράβδους και πυροβόλα όπλα, σαμποτάρουν τα μικρά πλοία και δέρνουν τους πρόσφυγες… υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι αυτοί οι άνθρωποι… είναι μέλη του ελληνικού λιμενικού».
Άλλωστε «σχεδόν σε όλες τις απωθήσεις το ελληνικό λιμενικό σαμποτάρει τις λέμβους των προσφύγων ώστε να διασφαλίσει ότι δεν θα μπορούν να επιστρέψουν σε ελληνικά νερά μετά την απώθηση». Οι λέμβοι καταστρέφονται σε σημείο «που είναι σχεδόν έτοιμες να βουλιάξουν. Τότε συνήθως σπρώχνονται προς τουρκικά νερά και αφήνονται μόνοι τους». Ο κατάλογος αντίστοιχων περιστατικών που καταγράφει η Mare Liberum είναι ατέλειωτος.
«Πυροβολούσαν στη θάλασσα»
Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία πρόσφυγα που βρέθηκε σε απώθηση τον Μάρτιο του 2020: «Ενας από αυτούς πυροβόλησε στον αέρα και χτύπησε τη βάρκα μας με ένα ραβδί. Χτυπούσε και χτυπούσε. Τότε απαίτησε από τον οδηγό να σταματήσει τη μηχανή. Ολοι άρχισαν να παρακαλάνε για συγχώρεση. Την ίδια ώρα πυροβολούσαν στη θάλασσα. Ουρλιάζαμε, παρακαλούσαμε. Τότε ένας μπήκε στη βάρκα μας και σταμάτησε τη μηχανή. Την πήρε και την πέταξε στη θάλασσα». Συνήθως σε αυτά τα αποκρουστικά περιστατικά «το ελληνικό και τουρκικό λιμενικό είναι παρόντα, όπως και η Frontex και το ΝΑΤΟ». Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία πρόσφυγα που επικαλείται η οργάνωση Mare Liberum, 197 άνθρωποι που βρίσκονταν σε λέμβο με κατεύθυνση την Ιταλία αναχαιτίστηκαν από το ελληνικό λιμενικό: «Φωτογραφίες και βίντεο που τραβήχτηκαν από κρυμμένα κινητά τηλέφωνα αποδεικνύουν ότι κάποιοι από όσους βρίσκονταν στη λέμβο κακομεταχειρίστηκαν από το λιμενικό».
Το ελληνικό λιμενικό μάλιστα δεν απωθεί απλώς βάρκες παρανόμως και βίαια στην Τουρκία, αλλά παίρνει ανθρώπους που έχουν φτάσει σε κάποιο νησί του Αιγαίου αλλά δεν έχουν προλάβει να καταγραφούν και τους «στέλνει πίσω στη θάλασσα, εγκαταλείποντάς τους σε τουρκικά νερά… Γνωρίζουμε 26 διαφορετικές σχετικές περιπτώσεις το 2020 που 778 πρόσφυγες έφτασαν σε κάποιο νησί του Αιγαίου αλλά επέστρεψαν στη θάλασσα και εγκαταλείφθηκαν σε τουρκικά νερά».
Κι όμως, όπως σημειώνει και η Mare Liberum, «η παράνομη πρακτική των απωθήσεων υποστηρίζεται πολιτικά από τη συντηρητική ελληνική κυβέρνηση». Σε αγαστή συνεργασία βέβαια με τη Frontex: «Το 2020 έγινε περισσότερο από ξεκάθαρο ότι οι απωθήσεις δεν πραγματοποιούνται μόνο από τις ελληνικές αρχές, αλλά σε συνεργασία με τη Frontex». Ο Ξένιος Ζευς δεν ζει πια στην Ελλάδα.
