Κάθε δευτερόλεπτο του 2020 ένας άνθρωπος αναγκαζόταν να εγκαταλείψει το σπίτι του.
Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία του IDMC (Internal Displacement Monitoring Centre / Κέντρο Παρακολούθησης Εσωτερικών Μετατοπίσεων) για τους εκτοπισμένους στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο για το έτος 2020. Παγκοσμίως κάθε δευτερόλεπτο που περνούσε τη χρονιά που πέρασε ένας άνθρωπος αναγκαζόταν να εγκαταλείψει το σπίτι του παρά τα lockdowns, παραμένοντας ωστόσο στη χώρα του. «Αυτός ο υπολογισμός προέρχεται από τα 40,5 εκατομμύρια νέες μετακινήσεις που καταγράψαμε το 2020 διαιρούμενα διά 365 ημέρες τον χρόνο, 24 ώρες την ημέρα, 60 λεπτά την ώρα και 60 δευτερόλεπτα το λεπτό. Αρα περίπου 1,2. Ναι, κατά μέσο όρο ένα άτομο αναγκάστηκε να φύγει κάθε δευτερόλεπτο πέρυσι» λέει στο Documento η Φράνκι Πάρις, ειδική επικοινωνίας του IDMC, στον απόηχο της ετήσιας έκθεσης που δημοσιεύτηκε.
Χωρίς προστασία
Τι είναι όμως οι εκτοπισμένοι; Ούτε πρόσφυγες αλλά ούτε μετανάστες: «Υπάρχουν τρεις διαφορετικοί όροι που χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν άτομα που εγκαταλείπουν τα σπίτια τους. Πρόσφυγες, εσωτερικά εκτοπισμένοι (IDP) και μετανάστες. Πρόσφυγες είναι άνθρωποι που διαφεύγουν από ένοπλες συγκρούσεις ή διώξεις. Διασχίζουν τα εθνικά σύνορα για να αναζητήσουν ασφάλεια στις γειτονικές χώρες και προστατεύονται βάσει του διεθνούς δικαίου» εξηγεί η Φράνκι Πάρις και συνεχίζει: «Οι εκτοπισμένοι έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν το σπίτι τους ως αποτέλεσμα ένοπλων συγκρούσεων, άλλων μορφών βίας, παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων ή φυσικών ή ανθρωπογενών καταστροφών, οι οποίοι δεν έχουν διασχίσει τα κρατικά σύνορα αλλά παραμένουν εντός της χώρας τους. Αυτό καθιστά ευθύνη της κυβέρνησής τους να τους προστατεύει και να τους φροντίζει. Σε αντίθεση με τους πρόσφυγες, οι εκτοπισθέντες δεν αποτελούν αντικείμενο διεθνούς σύμβασης, δεν υπάρχει ειδική υπηρεσία των Ηνωμένων Εθνών γι’ αυτούς ούτε έχουν ειδικό καθεστώς στο διεθνές δίκαιο. Πολλοί πρόσφυγες ξεκίνησαν ως εκτοπισμένοι και, εάν επιστρέψουν πρόωρα (προτού να είναι ασφαλείς ή χωρίς ευκαιρίες για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην), γίνονται εκτοπισμένοι για άλλη μια φορά».
«Οι μετανάστες επιλέγουν να κινηθούν όχι λόγω άμεσης απειλής δίωξης ή θανάτου, αλλά κυρίως για να βελτιώσουν τη ζωή τους βρίσκοντας δουλειά» τονίζει η ειδικός.
Κορονοϊός και φόβοι
«Ανησυχούμε για την καταγραφή τόσο υψηλών αριθμών παρά την πανδημία Covid-19, όταν οι περιορισμοί κίνησης εμπόδισαν τη συλλογή δεδομένων και ο φόβος της μόλυνσης αποθάρρυνε τους ανθρώπους να αναζητήσουν καταφύγιο έκτακτης ανάγκης. Περιμένουμε λοιπόν η πραγματικότητα να είναι ακόμη χειρότερη» παραδέχεται η Πάρις.
Εν συνεχεία τόνισε: «Τα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορονοϊού εμπόδισαν τις ανθρωπιστικές προσπάθειες για την υποστήριξη των εκτοπισμένων και η πανδημία θα συνεχίσει να έχει οικονομικές επιπτώσεις για την ανθρωπιστική βοήθεια».
Συρία, η μεγαλύτερη πληγή
Ερωτηθείσα ποια χώρα έχει το μεγαλύτερο πρόβλημα εκτοπισμένων απάντησε αμέσως: «Η Συρία, με πάνω από 6,5 εκατ. εκτοπισμένους. Η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο για μια δεκαετία. Το 2020 η μερική πρόοδος προς την επίλυση των συγκρούσεων και την οικοδόμηση ειρήνης οδήγησε σε μείωση του εκτοπισμού σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια, αλλά η καταστροφή των υποδομών, η διακοπή σε βασικές υπηρεσίες και η έλλειψη οικονομικών ευκαιριών εμποδίζουν πολλούς ανθρώπους να επιστρέψουν στην πατρίδα τους».
Η πηγή
Στην ερώτηση αν οι αιτίες μοιάζουν πολύ με τις αντίστοιχες της μετανάστευσης ή της προσφυγιάς λάβαμε την απάντηση: «Υπάρχουν πολλές αλληλένδετες αιτίες εκτοπισμού, από χρόνια φτώχεια έως πολιτική αστάθεια, από Covid-19 έως κλιματική αλλαγή, οι οποίες συνδυάζονται για να αναγκάσουν τους ανθρώπους να φύγουν, αλλά ποικίλλουν ανάλογα με το τοπικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, κάποιος σε μια αναπτυγμένη χώρα όπως οι ΗΠΑ θα έχει περισσότερους πόρους για να αντέξει την πολιτική βία απ’ ό,τι για παράδειγμα στη Σομαλία. Αλλά οι ΗΠΑ είναι πολύ επιρρεπείς σε πλημμύρες, τυφώνες και πυρκαγιές, έτσι οι χώρες με υψηλό εισόδημα μπορούν να επηρεαστούν εξίσου από τον εκτοπισμό. Ωστόσο, δύο από τους βασικούς παράγοντες είναι οι συγκρούσεις και καταστροφές».
«12.667 νέοι εκτοπισμοί στην Ελλάδα»
Όσον αφορά την κατάσταση στην Ελλάδα, η ειδική επικοινωνίας του IDMC σχολίασε: «Ο ακριβής αριθμός μας για νέους εκτοπισμούς στην Ελλάδα είναι 12.667. Αυτές οι νέες μετακινήσεις προκλήθηκαν κυρίως από πλημμύρες και πυρκαγιές. Συγκεκριμένα:
• 4.800 άνθρωποι εκτοπίστηκαν από τις πλημμύρες στην Εύβοια (αριθμός με τα σπίτια που έχουν καταστραφεί).
• 4.000 έπειτα από πυρκαγιά στην Πελοπόννησο.
• 2.400 στην ανατολική Αττική έπειτα από πυρκαγιά (αριθμός με βάση τον αριθμό των σπιτιών που αναφέρθηκε ότι είχε διαταχθεί να εκκενωθούν). Η εκτίμησή μας βασίζεται σε χρονικά δεδομένα και στις πληροφορίες για καταστροφή κατοικιών από συγκεκριμένα γεγονότα, καθώς και σε συγκεντρωτικά στοιχεία σχετικά με τον αριθμό των ατόμων που εκτοπίστηκαν από καταστροφές που καταγράφηκαν από κυβερνήσεις και άλλες πηγές. Εκτός από τους ανθρώπους που εκτοπίστηκαν από καταστροφές το 2020, ο αριθμός αυτός περιλαμβάνει περιπτώσεις από προηγούμενα χρόνια όπου υπήρχαν πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των ατόμων που παραμένουν εκτοπισμένοι».
