Επειδή η μόδα της «επιχειρηματικότητας» τείνει να γίνει το πιο σύνηθες καταφύγιο των απατεώνων που έχουν ληστέψει αυτήν τη χώρα, είναι καλό να μπαίνουν ερωτήματα δίπλα σε κάθε εγχείρημα επιχειρηματικότητας και κυρίως σε αυτούς που διαμορφώνουν τον δημόσιο βίο.
Τα στερεότυπα είναι το μεγαλύτερο καταφύγιο των απατεώνων. Όσο πιο καλογυαλισμένο είναι το στερεότυπο τόσο πιο πολύ εμφανίζεται ως απαράβατο αξίωμα, όσο πιο πολύ διογκώνεται μέσα από τη συνεχή επανάληψη τόσο πιο μεγάλη είναι η απάτη που κρύβει.
Τέτοια στερεότυπα δημιούργησε με επιμονή το πολιτικό σύστημα και σε αυτά δεν κρύφτηκαν μόνο οι απατεώνες αλλά υποκλίθηκαν και οι τίμιοι. Όταν κάτι επικρατεί –και πολλές φορές επικρατεί το ψέμα– το κόστος για την αποκατάσταση της αλήθειας είναι μεγάλο. Κάπως έτσι ακουγόταν στη Βουλή πως ο τάδε βουλευτής «είναι ένας τίμιος με προίκα» και ο «δείνα υπουργός έκανε σπίτι με δάνειο» και όλοι συμφωνούσαν πως όλα είναι καλά, για να είναι πιο καλά οι απατεώνες. Ούτε προίκες υπήρχαν ούτε με δάνεια γίνονταν οι επαύλεις των νεόπλουτων της διαφθοράς, αλλά αφού το βεβαίωνε η τηλεόραση και κανένας δεν το αμφισβητούσε το στερεότυπο αποκτούσε την ισχύ της αλήθειας.
Οι αξιωματικές παραδοχές της πολιτικής στερεοτυπίας απειλήθηκαν με σκληρό αλλά όχι απαραίτητα και αποτελεσματικό τρόπο τις ημέρες της κρίσης.
Η κοινή γνώμη αντιλαμβάνεται τους πολιτικούς με καχυποψία η οποία αρκετές φορές είναι άδικη και σίγουρα επικίνδυνη. Ετσι πλάι στους βουλευτές που «είχαν προίκα» ή ό,τι άλλο είχαν αλλά σίγουρα μπήκαν στην πολιτική πένητες και βγήκαν πλούσιοι, την πλήρωσαν και όσοι δεν αντιδρούσαν. Τα στερεότυπα των απατεώνων αντικαταστάθηκαν με τα στερεότυπα των αγανακτισμένων που έβλεπαν στο πρόσωπο των πολιτικών τη μάσκα της απάτης. Ολοι έγιναν κλέφτες, λωποδύτες, επίορκοι.
Και αφού τελειώσαμε με την ισχύ αυτών των στερεοτύπων, δημιουργήθηκαν τα νέα. Εμφανίστηκαν οι «άριστοι», οι καλοί επιχειρηματίες, οι απόφοιτοι των μεγάλων πανεπιστημίων (άρα εξ ορισμού γνώστες), οι οπαδοί της πολιτικής ορθότητας και κάθε θεωρίας που τοποθετούν τον εαυτό τους στην έδρα της ανωτερότητας και του αδιαμφισβήτητου κριτή.
Δεν έχει σημασία που οι άριστοι τεχνοκράτες ανατίναξαν την παγκόσμια οικονομία μαζί με τις φούσκες που δημιούργησαν στη δεκαετία του 2000. Kανένας δεν ελέγχει αν η τυπικότητα και η ορθότητα συγκεκριμένου τύπου δημιουργούν κανόνες για να γίνονται οι φτωχοί φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι και αόρατοι κάτοχοι offshore. Οσο για την επιχειρηματικότητα, έχει αποκτήσει τη δικιά της αγιοποιημένη διάσταση που μετριέται με κέρδη. Σε αυτήν τη διάσταση, ο κερδίζων είναι καλός, ικανός και αποδεκτός. Δεν υπάρχει άλλο κριτήριο. Ούτε αν έχει κλέψε ούτε αν έχει εξαπατήσει ούτε αν έχει κακοποιήσει δικαιώματα και ανθρώπους.
Γύρω από τους ανθρώπους της σκληρής καθημερινότητας παγιώνονται ομάδες που προσπαθούν και πάλι να χτυπήσουν τον ταμπουρά για να χορέψει η κοινωνία. Δημιουργούν στερεοτυπικούς κανόνες απολογίας για τους άλλους, απαιτούν από τους αδαείς να αποπέμψουν τη λογική τους και να αποδεχθούν τις υποδείξεις τους, καθορίζουν με κυνισμό τη νέα πραγματικότητα η οποία πρέπει να διακατέχεται από κοινωνικό δαρβινισμό. Δεν αποτελούν την παλιά αστική τάξη που ζητά υποταγή, αλλά ένα τσούρμο αδηφάγων αμοραλιστών που θεωρεί κάθε κοινωνικό κριτήριο υποχωρητικότητα. Οσο πιο πολύ απαιτεί εξηγήσεις και δικαιοσύνη η κοινωνία τόσο αυτοί προτάσσουν το στερεότυπο ως απάντηση.
Επειδή λοιπόν η μόδα της «επιχειρηματικότητας» τείνει να γίνει το πιο σύνηθες καταφύγιο των απατεώνων που έχουν ληστέψει αυτήν τη χώρα, είναι καλό να μπαίνουν ερωτήματα δίπλα σε κάθε επιχείρημα επιχειρηματικότητας. Πρέπει κυρίως να μπαίνουν σε αυτούς που διαμορφώνουν τον δημόσιο βίο. Τα πόθεν έσχες των πολιτικών προσώπων είναι γεμάτα από στοιχεία πετυχημένης «επιχειρηματικότητας». Αλλά κανένας δεν έχει ελέγξει την προέλευσή της παρά μόνο τα προφανή αποτελέσματά της. Υπάρχει βουλευτής, πρώην εφοριακός με δεκάδες ακίνητα. Σύζυγος προέδρου κόμματος με περιουσία αλλά αποτυχημένες επιχειρήσεις. Σύζυγος πρώην υπουργού με βίλα εκατομμυρίων που φαίνεται να στοίχισε μερικές ψωροχιλιάδες. Ολοι τους αν ερωτηθούν απαντούν πως απλώς είναι οι ευνοημένοι της επιχειρηματικότητας.
Καλό θα είναι, όταν δημοσιευτούν τα πόθεν έσχες των βουλευτών, να απαντήσουν όλοι αυτοί οι πλούσιοι πολιτικοί της επιχειρηματικότητας βεβαίως βεβαίως και όχι πλέον της προίκας ποια είναι η συνταγή τους.