Σκεπτικισμός στους γιατρούς της πρώτης γραμμής για την έξοδο από την καραντίνα χωρίς αντισώματα και χωρίς να γνωρίζουμε ακόμη ούτε τον ιό ούτε τη θεραπεία.
Δύο μήνες πέρασαν από τις 26 Φεβρουαρίου όταν ανακοινώθηκε το πρώτο κρούσμα Covid-19 στην Ελλάδα. Από τότε έως και σήμερα το ιατρικό προσωπικό που βρέθηκε στην πρώτη γραμμή έχει καταλήξει, μέσα από αυτή την πρωτόγνωρη εμπειρία, σε λίγα αλλά σημαντικά συμπεράσματα.
Και τώρα η επιστημονική κοινότητα που βρέθηκε ξαφνικά να δουλεύει πυρετωδώς σε αχαρτογράφητα νερά αλλά και οι αρχές που «κλείδωσαν» τη χώρα καλούνται να βρουν τον τρόπο να την… ξεκλειδώσουν, χωρίς όμως να γνωρίζουν με σιγουριά αν σύντομα θα χρειαστεί να πατήσουμε προσωρινό φρένο στην άρση των μέτρων ή ακόμη και να βρεθούμε ξανά στην απομόνωση του «μένουμε σπίτι». Κι αυτό γιατί, όπως λένε οι κατεξοχήν αρμόδιοι, οι ίδιοι οι γιατροί, υπάρχει ένα κυρίαρχο ζήτημα που προκαλεί τον πιο έντονο προβληματισμό τους.
Είναι η απουσία αντισωμάτων που προκλήθηκε από το lockdown σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για την ύπαρξη ανοσοποίησης σε ασθενείς που έχουν νοσήσει. «Μπορεί να πληρώσουμε την επιτυχία μας» λένε χαρακτηριστικά ορισμένοι γιατροί αν δεν γίνουν πολλά τεστ και αν δεν τηρηθούν αυστηρά οι αποστάσεις και τα μέτρα ατομικής υγιεινής.
Την ίδια στιγμή το υγειονομικό προσωπικό που έδωσε τον αγώνα μέσα στις ΜΕΘ και στα νοσοκομεία αναφοράς περιμένει με μεγάλη ανυπομονησία να βγουν σύντομα τα αποτελέσματα από τις κλινικές μελέτες για το φάρμακο που θα καταπολεμήσει τον ιό.
Οι προβληματισμοί της άρσης του lockdown
Οι σκέψεις για έξοδο από την καραντίνα είναι φυσιολογικές, με τους πολίτες να θέλουν να πάρει μπρος η μηχανή της παραγωγής ώστε να αντέξουν το επόμενο διάστημα και την εικόνα των κρουσμάτων και των θυμάτων να κρίνεται ικανοποιητική από τις αρχές. Ωστόσο, χωρίς σταθερή αναφορά σε κάποια θεραπεία, με το εμβόλιο να αναζητείται και τη δράση του κορονοϊού να καλύπτεται ακόμη από πέπλο μυστηρίου, μοιάζει με ρίσκο.
Την ώρα που καμία χώρα δεν γνωρίζει ποια είναι η απόλυτα ασφαλής διαδρομή της άρσης των μέτρων, οι γιατροί θέτουν εύλογους προβληματισμούς: είμαστε έτοιμοι να βγούμε πάλι στους δρόμους; Με ποιες προϋποθέσεις; Αυτοί που νόσησαν έχουν όλοι αντισώματα; Μήπως χρειαστεί σύντομα να ξανακλειστούμε στο σπίτι μας; Θα βοηθήσουν οι υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού;
Σε κάθε περίπτωση η άρση των μέτρων σημαίνει σίγουρα αυστηρότερα μέτρα ατομικής προστασίας και τήρηση των αποστάσεων για να μη ζήσουμε την επαναφορά της καραντίνας.
«Πιθανότατα να πληρώσουμε την επιτυχία μας. Καταφέραμε και περιορίσαμε την πανδημία, από την άλλη όμως δεν υπάρχει επαρκές ποσοστό ανοσοποίησης στην κοινότητα, με αποτέλεσμα μόλις ανοίξει ξανά η οικονομία να είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ριμπάουντ της πανδημίας, γιατί αν δεν ανοσοποιηθεί ικανό ποσοστό των ανθρώπων, δεν μπορεί να σταματήσει αυτή η ιστορία, εκτός αν βγει το εμβόλιο» λέει ο Γεώργιος Ελευθερίου, γενικός γραμματέας του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου (ΠΙΣ).
«Καμία χώρα δεν είναι σίγουρη πώς θα προχωρήσει από εδώ και στο εξής» διαπιστώνει ο κ. Ελευθερίου. «Κινούνται όλοι σε αχαρτογράφητα νερά, πρέπει όμως να ανοίξει κάποια στιγμή η οικονομία. Σε αυτό βέβαια εμπεριέχεται ο κίνδυνος να έχουμε δεύτερο και τρίτο κύμα του ιού. Η ελπίδα είναι ότι με το που θα αυξηθούν οι θερμοκρασίες ο ιός θα χάσει τη δραστικότητά του και δεν θα είναι τόσο επιθετικός, χωρίς να είμαστε σίγουροι» σημειώνει.
«Πρέπει να ξέρουμε» συμπληρώνει «αν αυτός που έχει νοσήσει έχει ικανό τίτλο αντισωμάτων ώστε να λέμε με σιγουριά ότι αυτός ο πληθυσμός είναι ανοσοποιημένος και μπορεί να κινηθεί ελεύθερα. Ομως οι χώρες που παράγουν αυτά τα τεστ κοιτάνε πρώτα να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες. Στην Αμερική βγήκε νέο τεστ που κάνει διάγνωση μοριακού ελέγχου μέσα σε 15 λεπτά και το κρατάνε εκεί γιατί δεν επαρκούν οι ποσότητες για τους ίδιους».
«Με το lockdown κερδίσαμε χρόνο για να μπορέσει να αντεπεξέλθει το ΕΣΥ και έτσι δεν είδαμε τις εικόνες της Ιταλίας» διαπιστώνει ο παιδίατρος Κωνσταντίνος Καποδίστριας.
Σχετικά με το άνοιγμα των σχολείων ο παιδίατρος προτείνει να λειτουργήσει μόνο η Γ΄ λυκείου με ολιγομελή τμήματα δέκα παιδιών τα οποία θα φοράνε όλα μάσκες και θα τηρούν αυστηρά τους κανόνες ατομικής προστασίας. Παράλληλα αναφέρθηκε στο πόσο σημαντικά είναι τα τεστ και ειδικά στην ανάγκη για γρήγορα τεστ, όπως είναι αυτά της γρίπης, ώστε να γίνεται γνωστό γρήγορα ποιος νοσεί.
Πάντως, όπως εξηγεί, η διάδοση του ιού θα μειωθεί τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω των υψηλών θερμοκρασιών και της παραμονής μας σε ανοιχτούς χώρους τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Παρ’ όλα αυτά, επισήμανε ότι τίποτε δεν θα είναι ίδιο, καθώς ακόμη και στους εξωτερικούς χώρους, στις παραλίες και στα εστιατόρια πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι αποστάσεις.
Την ίδια άποψη για την τήρηση των αποστάσεων αλλά και για τα μέτρα ατομικής προστασίας μετά την άρση των μέτρων αποστασιοποίησης έχει και η πνευμονολόγος του νοσοκομείου αναφοράς «Σωτηρία» Μερόπη Μανταίου. «Πρέπει να βγούμε με τις μάσκες μας, να τηρούμε τους κανόνες ατομικής προστασίας και να γίνουν τεστ. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πόσοι, ποιοι και αν έχουν αποκτήσει αντισώματα στον ιό. Βρισκόμαστε σε αχαρτογράφητα νερά» καταλήγει.
Η αξία της σωστής υποστήριξης του ασθενή
Οι πρώτες μέρες του Μάρτη ήταν πολύ δύσκολες για το ιατρικό προσωπικό που κλήθηκε να περιθάλψει ασθενείς με Covid-19. «Ηταν πρωτόγνωρη εμπειρία για όλη την ιατρική κοινότητα. Ενδεικτικό είναι ότι τις πρώτες μέρες που ξεκίνησε η πανδημία βλέπαμε διάφορα συμπτώματα και το βράδυ επιστρέφαμε σπίτι, διαβάζαμε τις δημοσιεύσεις που έβγαζαν οι συνάδελφοι από την Κίνα ή από την Ιταλία για τα ίδια συμπτώματα που είχαν παρατηρήσει μια εβδομάδα πριν στους δικούς τους ασθενείς» λέει στο Documento η Ελένη Κορομπόκη, αποσπασμένη παθολόγος στο «Σωτηρία» λόγω του κορονοϊού.
Οι γιατροί μην έχοντας στη φαρέτρα τους φάρμακα για τα οποία να γνωρίζουν με σιγουριά ότι αντιμετωπίζουν τον SARS-CoV-2 βρίσκονταν στην κυριολεξία πάνω από τους ασθενείς για να προλάβουν όλες τις επιδεινώσεις και τις επιπλοκές που προκαλούσε αυτός ο αόρατος εχθρός στην υγεία των νοσούντων.
«Αυτό που σίγουρα έχει αποτέλεσμα είναι η στενή ιατρική και νοσηλευτική υποστήριξη του ασθενή. Δηλαδή να είσαι από πάνω του για να προλαβαίνεις τις επιπλοκές και να υπάρχει επαναξιολόγηση. Για παράδειγμα οι ασθενείς με Covid ξέρουμε ότι έχουν αυξημένη διάθεση για θρομβώσεις, άρα τους δίνουμε προληπτική αγωγή για να μην κάνουν θρομβωτικά επεισόδια» εξηγεί η κ. Κορομπόκη.
Οι γιατροί βρέθηκαν μπροστά σε πολλές επιπλοκές που προκαλούσε ο ιός. «Είχαμε ασθενή που νοσηλευόταν με Covid και έκανε εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ παρουσιάστηκαν και καρδιαγγειακές επιπλοκές. Υπάρχουν
άρρωστοι που κάνουν δευτεροπαθείς βακτηριακές λοιμώξεις, δηλαδή πάνω σε αυτή την πνευμονία που προκαλεί η Covid-19 μπορεί να κάνουν μετά και μια μικροβιακή επιλοίμωξη, άρα θέλουν στενή παρακολούθηση και αξιολόγηση» εξηγεί.
Η «ύπουλη» αναπνευστική ανεπάρκεια
Ενα ακόμη συμπέρασμα στο οποίο κατέληξαν οι γιατροί της πρώτης γραμμής από τις πρώτες μέρες της πανδημίας είναι πόσο σημαντικό ρόλο έπαιξε η έγκαιρη διασωλήνωση των ασθενών. «Δεν πρέπει να αφήσεις να ζοριστούν αναπνευστικά και καρδιαγγειακά οι ασθενείς που έκαναν αναπνευστική ανεπάρκεια. Πρέπει να τους διασωληνώσεις πιο πριν ώστε να μην μπει ο οργανισμός σε τρομερή φάση στρες. Οι ασθενείς που διασωληνώθηκαν τη σωστή στιγμή φαίνεται να είχαν καλύτερη έκβαση» εξηγεί κ. Κορομπόκη.
Χαρακτηριστική της ξαφνικής επιδείνωσης που προκαλεί στην υγεία των ασθενών ο ιός είναι η περιγραφή που δίνει η παθολόγος του «Σωτηρία» για αρρώστους οι οποίοι έμπαιναν στο νοσοκομείο περπατώντας και σε λίγες ώρες βρίσκονταν διασωληνωμένοι στη ΜΕΘ: «Αυτό που έχουμε δει και μας έκανε εντύπωση στο νόσημα αυτό είναι η ανθεκτική υποξυγοναιμία, δηλαδή το οξυγόνο να είναι πάρα πολύ χαμηλό στο αίμα αλλά ο ασθενής να μην έχει αρχίσει ακόμη να έχει το αίσθημα της δύσπνοιας. Οταν αρχίσει και δυσπνοεί, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ενδέχεται να χρειάζεται νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Μας έχει τύχει να μπει ασθενής με αίσθημα δύσπνοιας και μέχρι το βράδυ να έχει διασωληνωθεί».
Αυτό συνέβη και με τον 45άχρονο ασθενή ο οποίος δεν έπασχε από υποκείμενα νοσήματα αλλά χρειάστηκε να νοσηλευτεί στη ΜΕΘ του «Σωτηρία» από την πρώτη μέρα που έκανε εισαγωγή στο νοσοκομείο. Οταν αποσωληνώθηκε, όμως, «ήταν γιορτή για όλη την κλινική, ήταν η δική μας Ανάσταση, ειδικά όταν πήρε εξιτήριο για το σπίτι του» αναφέρει η κ. Κορομπόκη.
Τι δεν ξέρουν ακόμη οι γιατροί
Αυτό που δεν είναι ακόμη σε θέση να γνωρίζουν οι γιατροί της πρώτης γραμμής είναι αν λειτουργεί η φαρμακευτική αγωγή στους ασθενείς. «Στην αρχή ξεκινήσαμε με αζιθρομυκίνη και με υδροξυχλωροκίνη επειδή υπήρχε μελέτη παρατήρησης με μικρό αριθμό ασθενών στη Γαλλία και την Κίνα και γιατί δεν είχαμε στη φαρμακευτική φαρέτρα κάτι άλλο να δώσουμε. Αυτήν τη στιγμή δοκιμάζεται στο πλαίσιο ειδικής μελέτης ένα αντιικό φάρμακο που λέγεται ρεντεσιβίρη το οποίο είχε δοκιμαστεί και στον Εμπολα. Υπάρχουν και άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τον λεγόμενο καταρράκτη των κυτταροκινών, το φαινόμενο που παρουσιάζεται την πέμπτη με έβδομη μέρα, που γίνεται μια έντονη φλεγμονώδης αντίδραση στον οργανισμό και προσπαθούμε να μπλοκάρουμε αυτήν τη φλεγμονώδη αντίδραση κι όχι τον ιό» τονίζει η κ. Κορομπόκη. Αυτό που περιμένει η επιστημονική κοινότητα είναι η χορήγηση πλάσματος στους ασθενείς που έχουν νοσήσει, ώστε με αυτό τον τρόπο να πάρουν οι νοσούντες τα αντισώματα εκείνων που έχουν πλέον θεραπευτεί. «Για κανένα φάρμακο δεν είμαστε σίγουροι» ξεκαθαρίζει η παθολόγος του «Σωτηρία». Αλλωστε τώρα γίνονται κλινικές δοκιμές, στις οποίες ελέγχονται η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του φαρμάκου. «Από τη δική μας εμπειρία δεν είδαμε κάποια επιπλοκή απειλητική για τη ζωή του αρρώστου από τα φάρμακα που πήρε. Για τα υπόλοιπα θα μας απαντήσουν οι επιστημονικές μελέτες» καταλήγει.
