Η ανάγκη να κηρυχθεί η Ελληνική Τάφρος (περιοχή που εκτείνεται από τα Ιόνια νησιά μέχρι τα νότια της Κρήτης και τη Ρόδο), θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή καθώς και οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν τα θαλάσσια θηλαστικά, λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και παρεμβάσεων, βρέθηκαν στο επίκεντρο του συνεδρίου που συνδιοργάνωσε η Διεθνής Επιτροπή για τα Θαλάσσια Θηλαστικά και τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές. Για πρώτη φορά η συνδιάσκεψη αυτή διεξήχθη σε χώρα της Μεσογείου τοποθετώντας με αυτό τον τρόπο την Ελλάδα στο επίκεντρο της παγκόσμιας κοινότητας που εμπλέκεται στην προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών.
«Η 5η κατά σειρά Παγκόσμια Συνδιάσκεψη για τα Θαλάσσια Θηλαστικά και τις Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ICMMPA) που φιλοξενήθηκε, για πρώτη φορά, στη Μεσόγειο, και ειδικότερα στην Ελλάδα, δημιούργησε μια μεγάλη ευκαιρία στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα να εξετάσει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η προστασία των θαλάσσιων θηλαστικών, υπό το πρίσμα των αυξανόμενων πιέσεων που προκαλούνται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση, για πρώτη φορά, στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου», τόνισε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο γενικός διευθυντής του WWF International, Μάρκο Λαμπερτινι. Και προσέθεσε: «Παρά το ότι η Μεσόγειος είναι μια κλειστή θάλασσα, παρουσιάζει μια απίστευτα πλούσια θαλάσσια βιοποικιλότητα. Τα κητώδη, όπως είναι οι φάλαινες φυσητήρες, οι πτεροφάλαινες, τα μαυροδέλφινα, τα ζωνοδέλφινα, τα ρινοδέλφινα, αλλά και οι Μεσογειακές φώκιες και οι θαλάσσιες χελώνες αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία της Μεσογειακής κουλτούρας και πολιτισμού. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, αποτελούν ιδιαίτερα κινδυνεύοντα ή απειλούμενα είδη. Παρ’ όλο που όλα τα εν λόγω είδη αποτελούν τους παλαιότερους «κατοίκους» της περιοχής της Μεσογείου, η συνύπαρξή τους με τον άνθρωπο παραμένει προβληματική».
«Τα πανέμορφα αυτά πλάσματα επηρεάζονται άμεσα από ανθρωπογενείς “πιέσεις”, όπως είναι οι αλληλεπιδράσεις με τις θαλάσσιες μεταφορές, η αλιεία, η υποβάθμιση των οικοτόπων από ανθρώπινες δραστηριότητες, η θαλάσσια ρύπανση, καθώς και οι εργασίες σχετικά με την έρευνα και τις εξορύξεις υδρογονανθράκων», κατέληξε ο κ. Λαμπερτίνι.
Κεντρικός στόχος όλων των συνδιασκέψεων είναι να λειτουργήσουν ως ένας μηχανισμός, μέσω του οποίου θα προωθείται σταθερά η συνεργασία και η ανταλλαγή γνώσεων και εμπειριών μεταξύ των φορέων διαχείρισης, των επιστημών, των πολιτικών και άλλων ενδιαφερομένων γύρω από το θέμα των θαλάσσιων θηλαστικών, αλλά και να συμβάλλουν στον σχεδιασμό πρακτικών μεθόδων για τη δημιουργία, παρακολούθηση και διαχείριση Θαλάσσιων Προστατευόμενων περιοχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Ιδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε σε περιοχές της Μεσογείου, όπως η Ελληνική Τάφρος, το τόξο που εντείνεται από το βόρειο Ιόνιο μέχρι και τη Ρόδο, περιοχή που απειλείται άμεσα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Συγκεκριμένα στην Ελληνική Τάφρο (από τα Ιόνια νησιά μέχρι τα νότια της Κρήτης και τη Ρόδο) συναντώνται αρκετοί πληθυσμοί θαλάσσιων θηλαστικών, όπως οι φυσητήρες. Ωστόσο τα είδη αυτά αντιμετωπίζουν σοβαρές απειλές λόγω των εξορύξεων. Ειδικότερα, τα είδη απειλούνται με προσωρινή ή μόνιμη απώλεια ακοής, αίσθηση που έχει αρκετά καθοριστική σημασία για την εξεύρεση τροφής αλλά και γενικότερα την επιβίωση των κητωδών. Επιπλέον υπάρχει κίνδυνος να διαταραχθούν οι ήχοι που εκπέμπουν τα ίδια τα ζώα και που είναι απαραίτητοι για τη μεταξύ τους επικοινωνία, την κοινωνική τους συμπεριφορά και συνοχή. Ακόμη μπορεί να παρατηρηθούν διαταραχές στη συμπεριφορά των κητώδων, καθώς προσπαθούν να αποφύγουν τους ενοχλητικούς ήχους. Οι αντιδράσεις αυτές εκδηλώνονται ακόμη και αρκετά χιλιόμετρα από τη θέση διενέργειας της σεισμικής έρευνας.
Επιπλέον υπάρχει κίνδυνος να προκληθούν μαζικοί εκβρασμοί μιας και ο ανθρωπογενής θόρυβος απειλεί ιδιαίτερα τους ζιφιούς και στο Ιόνιο έχουν ήδη επανειλημμένα παρατηρηθεί φαινόμενα μαζικού εκβρασμού δεκάδων ατόμων λόγω ηχητικής ρύπανσης από στρατιωτικές ασκήσεις με χρήση σόναρ. Ένας ακόμη σημαντικός προβληματισμός που τέθηκε είναι η ενδεχόμενη αύξηση του κινδύνου τραυματισμού και θανάτωσης λόγω συγκρούσεων με τα σκάφη έρευνας και υποστήριξης, την κυκλοφορία και τις διαδικασίες φόρτωσης των τάνκερ και γενικά την κυκλοφορία πέριξ της πλατφόρμας. Τέλος, τονίστηκε πως σε περίπτωση ατυχήματος και πιθανής πετρελαιοκηλίδας, εκτός από τις συνολικές επιδράσεις στο θαλάσσιο οικοσύστημα, το θαλάσσιο είδος που θα επηρεαστεί εντονότερα, είναι οι φώκιες, καθώς εξαρτώνται άμεσα από την καλή ποιότητα των ακτών.
Στο επίκεντρο του συνεδρίου βρέθηκε επίσης η ανάγκη για μείωση της αλληλεπίδρασης μεταξύ ναυτιλίας και κητωδών στη Μεσόγειο. Η Μεσόγειος αντιπροσωπεύει το 30% της παγκόσμιας εμπορικής ναυτιλίας ενώ ταυτόχρονα αποτελεί τόπο βιοποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων θηλαστικών. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν, συνολικά 200.000 σκάφη διασχίζουν ετησίως τη Μεσόγειο, την ίδια ώρα που ο πληθυσμός των πτεροφαλαινών υπολογίζεται σε περίπου 3000. Τα δεδομένα αυτά συνιστούν από μόνα τους μία βάση προς συζήτηση ώστε να υπάρξει η κατάλληλη προστασία για να μην εξαφανιστούν αυτά τα θαλάσσια είδη που βρίσκονται στην περιοχή.
Μάλιστα κατά τη διάρκεια των εργασιών του συνεδρίου υπογραμμίστηκε η ανάγκη να αναμειχθούν επιστημονικοί φορείς ώστε να επιλυθούν όσα ζητήματα προκύπτουν σχετικά με τις απειλές και τους κινδύνους με τους όποιους έρχονται αντιμέτωπα τα θαλάσσια θηλαστικά. Τέλος, όσον αφορά την Ελληνική Τάφρο, τονίστηκε η ανάγκη να κηρυχθεί από την ελληνική κυβέρνηση θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή μιας και αποτελεί τον κεντρικό βιότοπο των φαλαινών. Η Ελληνική Τάφρος είναι η μόνη στη Μεσόγειο «Περιοχή Ειδικής Σημασίας» για τους φυσητήρες, όπως έχει οριστεί από τη Διεθνή Συμφωνία για τη Διατήρηση των Κητωδών της Μαύρης Θάλασσας, της Μεσογείου και της Συγκείμενης Ζώνης του Ατλαντικού (ACCOBAMS).
Σημειώνεται πως στα νερά της Ελλάδας ζουν μόνιμα εννέα θαλάσσια θηλαστικά: η πτεροφάλαινα, η μεσογειακή φώκια -ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός της οποίας εντοπίζεται στη Μεσόγειο και ειδικά στην Ελλάδα, ο φυσητήρας -το είδος με τον μεγαλύτερο εγκέφαλο που έχει καταγραφεί στο ζωικό βασίλειο, ο «ντροπαλός» ζιφιός, το σταχτοδέλφινο, το ρινοδέλφινο, το ζωνοδέλφινο, το κοινό δελφίνι, καθώς και η μικροσκοπική φώκαινα που ζει αποκλειστικά στα νερά της Θράκης.
