Διάχυτη είναι η αισιοδοξία για την οικονομία της ΕΕ στις Βρυξέλλες, καθώς η επικεφαλής της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δήλωσε την Τρίτη ότι «η οικονομία της Ευρώπης βρίσκεται ξανά πάνω στις ράγες».
Του Παναγιώτη Τουρκοχωρίτη
Παρά την έξαρση των κρουσμάτων με την εξάπλωση της μετάλλαξης Δέλτα στην Γηραιά ήπειρο, η πανδημία αργά ή αργότερα θα υποχωρήσει σε πιο διαχειρίσιμα επίπεδα. Επομένως είναι θέμα χρόνου οι κυβερνήσεις να αναδιπλωθούν και οι πρωτοφανείς κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία να παρθούν πίσω ώστε να επανέλθει η δημοσιονομική κανονικότητα.
Πότε και πόσο θα σφίξει το ζωνάρι
Το πόσο γρήγορα θα αναγκαστούν οι χώρες να σφίξουν το ζωνάρι θα περάσει όπως είναι εύκολα κατανοητό από τις εκλογές στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο. Επίσης, κρίσιμες θα είναι οι διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμιση του ίδιου του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η οποία θα ξεκινήσει σοβαρά μόλις εγκατασταθεί μια νέα γερμανική κυβέρνηση στο Βερολίνο και θα έχουν ολοκληρωθεί οι γαλλικές προεδρικές εκλογές τον επόμενο Μάιο. Επιπλέον, η πρόοδος που σημειώνουν η Ιταλία και άλλες οικονομίες της νότιας Ευρώπης στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων που σχετίζονται με το ταμείο ανάκαμψης θα είναι επίσης καθοριστικής σημασίας για τον καθορισμό της όρεξης της Βόρειας Ευρώπης για ουσιαστική χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ.
Η ανησυχία, ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου, είναι ότι οι Βρυξέλλες θα τις αναγκάσουν να σφίξουν το ζωνάρι πολύ νωρίς, πνίγοντας την όποια ανάκαμψη που έφεραν τα ενισχυτικά μέτρα, με τις όποιες «παρενέργειες» που θα επιφέρει αυτή η «θεραπεία», από την άνοδο του εθνολαϊκισμού μέχρι και την απειλή διάλυσης της ίδιας της Ένωσης. Ήδη τα «κοράκια» της λιτότητας έχουν αρχίσει να κρώζουν για την επιστροφή στην προτέρα κατάσταση: ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, σε άρθρο του στους Financial Times, εξήρε τα προτερήματα της λιτότητας…
Παράλληλα, ο επίδοξος καγκελάριος και εκλεκτός της Μέρκελ στην CDU, Άρμιν Λάσετ, προανήγγειλε την επιστροφή στις προβλέψεις της συνθήκης του Μάαστριχτ όταν η κρίση της πανδημίας τελειώσει. Στις Βρυξέλλες, ο επίτροπος Βάλντις Ντομπρόβσκις ανυπομονεί να επαναφέρει τους δημοσιονομικούς κανόνες στην ΕΕ, ακόμα κι αν αυτό πυροδοτήσει λιτότητα δίχως προηγούμενο και «διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος» – με άλλα λόγια, νέα μνημόνια…
Κανείς ωστόσο δεν συζητά για το αν πρέπει οι κανόνες να επιστρέψουν από τώρα. Άλλωστε, η ΕΕ έχει αναστείλει τις προβλέψεις του δημοσιονομικού συμφώνου μέχρι και το 2022, με τα €750 δις του ταμείου ανάκαμψης να διοχετεύονται κυρίως για την χρηματοδότηση της ανάπτυξης. Από το 2023 όμως, δεν θα ισχύει. Παράλληλα, οι προβλέψεις για την αύξηση του πληθωρισμού και την ακόμα μεγαλύτερη ανάπτυξη για το 2023 ρίχνει νερό στο μύλο εκείνων που υποστηρίζουν την επιστροφή στις προβλέψεις της συνθήκης του Μάαστριχτ: στο 3% έλλειμμα και το 60% του χρέους ως ποσοστό επί του ΑΕΠ. Ασχέτως με το πόσο άπιαστοι είναι αυτοί οι στόχοι.
Διαμάχη και μες την Επιτροπή
Η Επιτροπή εκδίδει οδηγίες για την δημοσιονομική πολιτική κάθε χρόνο. Οι διαπραγματεύσεις για την αλλαγή των δημοσιονομικών κανόνων, λόγω της πολυπλοκότητας του θέματος θα πάρουν χρόνο και σίγουρα δεν θα έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τις γαλλικές εκλογές το Μάιο. Έτσι, η πλευρά μέσα στην Κομισιόν που θέλει να συνεχίσουν να ισχύουν οι χαλαροί δημοσιονομικοί κανόνες θα επιχειρήσει να εκδώσει οδηγίες για το 2023 που θα χρησιμεύσουν ως βάση συζήτησης για την αλλαγή του Συμφώνου Σταθερότητας και θα απομακρύνουν την πιθανότητα νέων «διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος».
Σε περίπτωση που η Επιτροπή δεν εκδώσει οδηγίες για το 2023 αργότερα μες το έτος, θα διεξαχθεί χωριστή συζήτηση τον Μάιο του 2022, με στόχο τον καθορισμό των δημοσιονομικών στόχων που πρέπει να είναι το επόμενο έτος, οι οποίες δεν προβλέπονται εύκολες.
Αν και όλα αυτά ακούγονται μάλλον αρνητικά, υπάρχουν λόγοι αισιοδοξίας. Είναι απίθανο το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης να εφαρμοστεί πλήρως και αυτόματο τρόπο με το που ξεκινήσει το 2023. Είναι επίσης πιθανό να γίνουν ορισμένες ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του.
Για παράδειγμα, υπάρχει ήδη μια αρκετά ισχυρή συναίνεση ότι ο «κανόνας του χρέους» – που ορίζει ότι οι χώρες μέλη πρέπει να μειώσουν τη διαφορά μεταξύ του επιπέδου του χρέους τους και του κατωφλίου του Μάαστριχτ κατά 5 τοις εκατό ετησίως – είναι ανεφάρμοστο, δεδομένης της αύξησης του χρέους των χωρών μελών από την έναρξη της πανδημίας.
