Οι ιοί αποτελούν τις πολυπληθέστερες βιολογικές οντότητες στη Γη και βρίσκονται σχεδόν σε όλα τα οικοσυστήματα. Πρόκειται για μικρούς μολυσματικούς παράγοντες που πολλαπλασιάζονται μέσα στα κύτταρα όλων των ζωντανών όντων, από φυτά και μύκητες μέχρι βακτήρια, ακόμα και άλλους ιούς. Οι άνθρωποι δε, προσφέρουμε ένα ιδανικό οικοσύστημα για τον πολλαπλασιασμό τους.
Δεν προκαλούν ασθένειες όλοι οι ιοί. Μερικοί αποτελούν μέρος της φυσικής μικροβιολογικής χλωρίδας και μας βοηθούν στο να εκτελούμε διαφορετικές λειτουργίες, όπως ακριβώς τα βακτήρια που αποτελούν μέρος του πεπτικού μας συστήματος.
Όμως, σύμφωνα με δημοσίευμα του Conversation που επικαλείται διάφορες ιατρικές μελέτες, οι ιοί που μας αρρωσταίνουν, μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην υγεία μας. Η πρόληψη και ο έλεγχος των ασθενειών που προκαλούν αποτελεί προτεραιότητα για πολλές χώρες, ειδικά μετά την πανδημία του Covid-19, η οποία προκλήθηκε από τον ιό SARS-CoV-2 .
Τι συμβαίνει κατά τις ιογενείς λοιμώξεις
Το ανοσοποιητικό μας σύστημα προσπαθεί να μας προστατεύσει από τους ιούς που υπάρχουν γύρω μας. Όταν αρρωσταίνουμε, παράγονται αντισώματα για την καταπολέμηση της λοίμωξης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το σώμα μας καταφέρνει να «νικήσει» τον ιό και έτσι, αναρρώνουμε. Αυτή είναι η περίπτωση λοιμώξεων που προκαλούνται από τον ιό της γρίπης, τον ιό SARS-CoV-2 ή τον ροταϊό (γαστρεντερίτιδα), μεταξύ άλλων.
Ωστόσο, μερικές φορές το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν είναι σε θέση να εξαλείψει μερικούς ιούς, οι οποίοι παραμένουν στο σώμα μας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, συχνά χρόνια, ή ακόμα και για πάντα. Άρα, μιλάμε για χρόνιες λοιμώξεις, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται εκείνες που οφείλονται στον ιό της ηπατίτιδας C ή στον ιό του AIDS .
Σε άλλες περιπτώσεις, οι ιοί μπορούν να «κρυφτούν» από το ανοσοποιητικό μας σύστημα και να παραμείνουν σε μια ανενεργή κατάσταση, που ονομάζεται «λανθάνουσα κατάσταση», μέσα στα κύτταρα, ή σε τοποθεσίες όπου είναι δύσκολο να έχει πρόσβαση το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως το κεντρικό νευρικό σύστημα (νωτιαίος μυελός ή εγκέφαλος). Κάποιες φορές, μπορεί να ενεργοποιηθούν και να προκαλέσουν υποτροπές, όπως στην περίπτωση του ιού Epstein-Barr, ή χρόνιων ασθενειών, όπως ο ιός της ηπατίτιδας Β .
Ωστόσο, σήμερα, υπάρχουν θεραπείες για την καταπολέμηση ορισμένων από αυτές τις σοβαρές λοιμώξεις, είτε με την εξάλειψη του ίδιου του ιού που προκαλεί τη μόλυνση, είτε με τον έλεγχο της αναπαραγωγής του, εάν δεν είναι δυνατή η εξάλειψή του.
Τι συμβαίνει μετά την καταπολέμηση μιας λοίμωξης
Ο οργανισμός, κάθε φορά που έρχεται σε επαφή με κάποιο βλαπτικό παράγοντα, τον «εντυπώνει» στην ανοσοποιητική μνήμη του και αναπτύσσει μηχανισμούς αυτοπροστασίας σε ενδεχόμενη επόμενη επαφή. Αυτό είναι η λεγόμενη επίκτητη ανοσία.
Ωστόσο, υπάρχει μια έννοια που προχωρά ακόμη παραπέρα: το «ιικό αποτύπωμα» (viral footprint). Πρόκειται για μια σειρά από μακροπρόθεσμες ανοσολογικές αποκρίσεις, που μπορεί να καταστήσει πιο αδύναμο το ανοσοποιητικό μας σύστημα από το συνηθισμένο (ανοσοκαταστολή).
Έχει επίσης παρατηρηθεί, ότι οι ιοί μπορούν να επιταχύνουν τις διαδικασίες γήρανσης του ανοσοποιητικού, όπου υπάρχει συσσώρευση γηρασμένων κυττάρων, τα οποία δεν είναι σε θέση να εκπληρώσουν σωστά την ανοσολογική τους λειτουργία.
Αυτές οι διαδικασίες που σχετίζονται με τη γήρανση, αποτελούν μέρος ενός φαύλου κύκλου, που βλάπτει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Από τη μία, τα συσσωρευμένα γηρασμένα κύτταρα απελευθερώνουν μόρια που προκαλούν φλεγμονή, μεταξύ άλλων επιπτώσεων. Από την άλλη, η φλεγμονή που εμφανίζεται μεταβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα, συμβάλλοντας στην ανοσοποίηση.
Το «ιικό αποτύπωμα» μπορεί να καθορίσει τον κίνδυνο μελλοντικών ασθενειών
Όλη αυτή η επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να αφήσει τους ανθρώπους ευάλωτους σε άλλες λοιμώξεις. Πέρα από το γνωστό σύνδρομο μετα-ιογενούς κόπωσης, αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης διαφορετικών ασθενειών, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, διαβήτης και νευρολογικές διαταραχές, μεταξύ άλλων.
Αυτές οι ασθένειες έχουν συνδεθεί με μια μεγάλη ποικιλία ιών. Για παράδειγμα, ο ιός Epstein-Barr, ο ιός της ηπατίτιδας C ή ο HIV/AIDS μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου και διαβήτη τύπου 2. Άλλοι, όπως ο ιός της γρίπης ή επίσης ο ιός Epstein-Barr, έχουν παρατηρηθεί ότι σχετίζονται με νευρολογικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, η σχιζοφρένεια, το Αλτσχάιμερ και η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Ακόμη, μερικοί ιοί έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ορισμένων τύπων καρκίνου. Για παράδειγμα, ο ιός του AIDS μπορεί να σχετίζεται με τον καρκίνο του ήπατος, του πνεύμονα ή το λέμφωμα του Χότζκιν. Ο ιός της ηπατίτιδας Β και C, μπορεί να σχετίζεται με ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα, ή καρκίνο του τραχήλου. Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων μπορεί να σχετίζεται με καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, το καρκίνωμα οισοφάγου ή του πρωκτού. Ο ιός Epstein-Barr μπορεί να σχετίζεται με το ρινοφαρυγγικό καρκίνωμα, τον καρκίνο του παχέος εντέρου και το λέμφωμα Μπέρκετ.
Εν τω μεταξύ, οι ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να αφήσουν ίχνη με ακόμα πιο λεπτούς τρόπους. Για παράδειγμα, έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις μπορούν να αλλάξουν την εντερική μικροχλωρίδα. Αυτή η μικροχλωρίδα, σχετίζεται στενά με το ανοσοποιητικό σύστημα και οι αλλαγές σε αυτό μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο αυτοάνοσων ασθενειών και αλλεργιών μακροπρόθεσμα.
Πολλοί ερευνητές μελετούν επί του παρόντος πώς οι ιοί αφήνουν μόνιμα σημάδια στον οργανισμό μας. Η επένδυση σε αυτή τη γραμμή έρευνας είναι ζωτικής σημασίας, ώστε να γίνει κατανοητό πώς οι ιογενείς λοιμώξεις επηρεάζουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, αλλά και να βρεθούν νέοι βιοδείκτες, για τον εντοπισμό ατόμων που κινδυνεύουν περισσότερο από επιπλοκές μετά από μόλυνση. Μόνο με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να αναπτύξουμε αποτελεσματικές στρατηγικές πρόληψης και θεραπείας, καταλήγει το δημοσίευμα.
