Οπως δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ –και θα προσθέταμε εμείς–, ο πόλεμος στην Ουκρανία στην πραγματικότητα είναι πόλεμος ενάντια στο ΝΑΤΟ. Αλλωστε το ίδιο το ΝΑΤΟ δεν έχει αφήσει πολλές αμφιβολίες περί αυτού. Πρόκειται για την αμεσότερη δυνατή σύγκρουση Ρωσίας – ΝΑΤΟ πριν από τον μετωπικό πόλεμο, ο οποίος αν ποτέ λάβει χώρα, μάλλον θα συμπεριλάβει και κάποια μορφή χρήσης πυρηνικών όπλων.
Ως εκ τούτου, πρόκειται για έναν πόλεμο –τμήμα του σπονδυλωτού παγκόσμιου πολέμου ο οποίος βρίσκεται εδώ και χρόνια σε εξέλιξη– που επιταχύνει τον θεμελιακό δομικό μετασχηματισμό του πλανήτη: κρίνεται αν το μονοκεντρικό σύστημα των ΗΠΑ θα αντέξει ή θα καταρρεύσει, επιταχύνοντας τη μετάβαση σε έναν πολυκεντρικό –αναμφίβολα επικίνδυνο αλλά και με περισσότερες δυνατότητες– κόσμο. Η εκτίμηση του γράφοντος είναι ότι θα συμβεί το δεύτερο, ωστόσο η εξέλιξη μένει να φανεί.
Το κρίσιμο, ωστόσο, σε σχέση με το παρόν άρθρο είναι πώς επιδρά αυτή η διαδικασία πολέμου και μετάβασης στα πολιτικά συστήματα διεθνώς – φυσικά και στο δικό μας. Ο συνδυασμός πολέμου στην Ουκρανία, πιθανότητας γενικευμένου πολέμου και οικονομικής κρίσης, ενδεχομένως κατακλυσμιαίων διαστάσεων, θα επιδράσει σαρωτικά στους κομματικούς σχηματισμούς: η διαφοροποίηση μεταξύ κομμάτων πιστών στον ευρωατλαντισμό και υποστηρικτών του πολυκεντρισμού –αυτού του σχεδίου που μέχρι πρότινος αποκαλούνταν ευρασιατισμός– θα αποτελεί την πιο προφανή και για ένα κρίσιμο διάστημα μείζονα διαχωριστική γραμμή.
Οι συστημικές δυνάμεις προφανώς θα συνταχτούν με τον ευρωατλαντισμό, όπως και οι χρεοκοπημένες εκδοχές της Αριστεράς. Στην περιφέρεια και ημιπεριφέρεια κυρίως –αν και όχι μόνο, ιδίως όσο η κρίση παρατείνεται και η προπαγάνδα εντείνεται– οι λαϊκές τάξεις και οι αντίστοιχες πολιτικές δυνάμεις θα τείνουν προς τον πολυκεντρισμό.
Αυτή η τάση θα ενισχύεται, πρώτον, διότι θα πλήττονται κατεξοχήν τα λαϊκά στρώματα από την κρίση που προκαλεί ο αντιρωσισμός. Δεύτερον, διότι ένας πολυκεντρικός κόσμος θα είναι μοιραία πιο στέρεα εθνοκεντρικός, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να διαθέτουν ευχερέστερο πεδίο δράσης και πίεσης από το σημερινό. Τρίτον, διότι βάσει των παραπάνω θα προσφέρει περισσότερες δυνατότητες άσκησης κοινωνικών πολιτικών. Τέταρτον, διότι σε αυτές ιδίως τις περιοχές του πλανήτη η ιστορική μνήμη από τις παρεμβάσεις των ΗΠΑ και της Δύσης διατηρείται ισχυρή.
Φυσικά τέτοιου είδους πολιτικές δυνάμεις θα αντιμετωπιστούν με όλο το οπλοστάσιο των επιχειρήσεων αλλαγής καθεστώτων. Το βλέπουμε ήδη με την επιχείρηση αλλαγής καθεστώτος στο Πακιστάν. Η άλλη προσέγγιση, αυτή της νομιμοφροσύνης στον ευρωατλαντισμό, θα διασφαλίσει πρόσκαιρα ήρεμα νερά αλλά και καταπίεση, «κανιβαλισμό» των εθνικών οικονομιών από τις ΗΠΑ και σταδιακώς την εξαέρωση των κομματικών δυνάμεων σε ένα ενιαίο δεξιό κέντρο.
Η αμηχανία και στην Ελλάδα από τη συγκεκριμένη προοπτική αφορά κυρίως την Αριστερά σε όλες τις εκδοχές της. Από τους «εκατέρωθεν» ιμπεριαλισμούς του ΚΚΕ έως την παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ στην ομιλία Ζελένσκι και από τις μουδιασμένες αντιπολεμικές κινητοποιήσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς έως τις φιλότιμες, πλην όμως χωρίς σαφές «διά ταύτα», συναυλίες ειρήνης βιώνουμε μια κατάσταση ανάλογη με εκείνη που είχε προκαλέσει ο πόλεμος στη Συρία. Η πρωτεύουσα αντίθεση δεν γίνεται αντιληπτή ή δεν υπάρχει η τόλμη να αναλυθεί.
Οπως και να έχει, γρήγορα όλοι θα αναγκαστούν να αποσαφηνίσουν τη θέση τους. Και εκεί θα ξεχωρίσει η ήρα από το στάρι ή αλλιώς εκείνοι που βολεύονται στην αμερικανοκρατία –έστω με διαμαρτυρίες και οιμωγές– από εκείνους που, αναγνωρίζοντας το ανθρώπινο κόστος, διακηρύσσουν ότι τώρα είναι η ώρα του αγώνα –με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε χώρα– για να περάσουμε σε ένα νέο κόσμο με περισσότερα ηγετικά κέντρα, περισσότερες δυνατότητες και άρα περισσότερη ελευθερία.
