Το Chega του Αντρέ Βεντούρα με το 18% και τις 48 έδρες στις πρόσφατες εκλογές είναι πλέον ρυθμιστής στην Πορτογαλία, που θεωρούνταν υπόδειγμα ευρωπαϊκής αριστερής παράδοσης
Επί δεκαετίες οι μυθικές διαστάσεις που έλαβε εντός κι εκτός της χώρας η «επανάσταση των γαριφάλων» στην Πορτογαλία, σε αντιπαραβολή με την κτηνωδία της ακροδεξιάς χούντας του Αντόνιο ντι Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ήταν αρκετές για να κρατήσουν την πρώην αποικιοκρατική δύναμη μακριά από το δηλητήριο του εθνικισμού.
Ομως κάτι τα λογής σκάνδαλα και η διαφθορά των κατεστημένων κομμάτων –του κεντροαριστερού Σοσιαλιστικού Κόμματος (PS) και του κεντροδεξιού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (PSD) που εναλλάσσονται από το 1974 μέχρι και σήμερα στην εξουσία–, κάτι τα σοβαρά προβλήματα που έφεραν η κρίση του 2008, η «περισσότερη Ευρώπη» των μνημονίων, ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πρόσφατος πληθωρισμός και η κρίση του κόστους διαβίωσης, ο νέος ακροδεξιός πολιτικός φορέας της χώρας Chega (Αρκετά) πήρε 18% των ψήφων στις εκλογές της περασμένης Κυριακής.
Το Chega του 41χρονου πρώην αθλητικού σχολιαστή Αντρέ Βεντούρα, που ιδρύθηκε το 2019 πατώντας πάνω στον θυμό και στην απελπισία μεγάλου μέρους του σώματος των ψηφοφόρων, την τελευταία πενταετία ακολούθησε την πεπατημένη των ακροδεξιών πολιτικών εκστρατειών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πόνταρε στην αντιμεταναστευτική ρητορική και στον ευρωσκεπτικισμό, στην κριτική των ελίτ, στο έγκλημα και στην ασφάλεια και στη φιλελεύθερη εμμονή για περιορισμό του κοινωνικού κράτους.
Του έδωσε ώθηση
Κρίσιμος παράγοντας για την εκτίναξη των ποσοστών του κόμματος ήταν η αποκάλυψη του σκανδάλου διαφθοράς που οδήγησε στην παραίτηση του πρώην πρωθυπουργού της χώρας Αντόνιο Κόστα τον Νοέμβριο του 2023 και εν συνεχεία στην κράτηση του ίδιου και άλλων πέντε εμπλεκομένων από την αστυνομία. Η έρευνα που αποκάλυψε το σκάνδαλο και είναι γνωστή ως «επιχείρηση Influencer» αφορά τέσσερα μεγάλα έργα –δύο για την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων λιθίου της χώρας, ένα για την παραγωγή «πράσινου» υδρογόνου και ένα για ένα data center–, συνεχίζεται από την εισαγγελία και η πολιτική ζωή της χώρας κινείται στον ρυθμό της. Ενόψει δε των ευρωεκλογών ρίχνει νερό στον… αδιάφθορο μύλο του Βεντούρα.
Ολα τα παραπάνω επέτρεψαν στο Chega να αναδειχθεί σε ρυθμιστικό παράγοντα της πολιτικής ζωής της χώρας που μέχρι πρότινος θεωρούνταν απρόσβλητη από τον ιό της ακροδεξιάς. Κι αυτό γιατί το 18% των ψήφων αντιστοιχεί σε 48 έδρες στη νέα Βουλή, σε σύνολο 230 εδρών του κοινοβουλίου. Η απογοήτευση των ψηφοφόρων από τα δύο μεγάλα κόμματα της Πορτογαλίας αποτυπώνεται και στα ποσοστά αλλά και στις έδρες που κατάφεραν να συγκεντρώσουν. Το κεντροδεξιό PSD υπό τον Λουίς Μοντενέγκρο απέσπασε το 29,7% και 79 έδρες, ενώ το κεντροαριστερό PS του Πέδρο Νούνο Σάντος το 28,7% και 77 έδρες – πριν από τις εκλογές είχε αυτοδύναμη κυβέρνηση με 120 έδρες.
Τα υπόλοιπα πέντε κόμματα που συμμετείχαν στη διαδικασία αθροιστικά κατάφεραν να αποσπάσουν 22 έδρες. Μεταξύ των μικρών κομμάτων που είδαν μεγάλη μείωση των ποσοστών τους ήταν και το ΚΚ Πορτογαλίας, που κατέβηκε σε εκλογικό συνασπισμό με τους Οικολόγους και από 4,3% έπεσαν στο 3,3% – οι έδρες τους ακολούθησαν την πτώση και από έξι που είχαν στην απελθούσα Βουλή έχουν πλέον τέσσερις.
Η κακή επίδοση των μικρών σημαίνει ότι δεν μπορούν να επηρεάσουν την επόμενη μέρα και να συμβάλουν στον σχηματισμό κυβέρνησης πλειοψηφίας, αφού κάτι τέτοιο απαιτεί το λιγότερο 115 έδρες.
Το πολιτικό παιχνίδι παραδοσιακά στην Πορτογαλία δεν επιτρέπει σε καμία περίπτωση τη συνεργασία μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων και έτσι το Chega όντως δεν μπορεί να αγνοηθεί σε οποιαδήποτε προσπάθεια σχηματισμού κυβέρνησης πλειοψηφίας. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει πως εάν το PSD δεν θέλει να βάλει τους οπαδούς του Σαλαζάρ στην κυβέρνηση, θα πρέπει να προσπαθήσει να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας, η οποία στην Πορτογαλία, όπως και σε άλλες χώρες, είναι εξαιρετικά ασταθής. Εάν το PSD πάει σε κυβέρνηση μειοψηφίας, αυτό σημαίνει ότι σχετικά σύντομα, πιθανόν στο τέλος του έτους ή στην αρχή του επόμενου, η χώρα θα ξαναπάει σε εκλογές.
Το διακύβευμα
Το βασικό όμως πολιτικό διακύβευμα αυτήν τη στιγμή στην Πορτογαλία, όσο και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ, δεν είναι άλλο από τις ευρωεκλογές, στις οποίες όλοι αναμένουν τρομακτική άνοδο των ακροδεξιών, εθνικιστικών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων.
Εάν το 18% του Chega στις εθνικές εκλογές επαναληφθεί στις ευρωεκλογές, θα μετατρέψει τη μέχρι πρότινος ανύπαρκτη πορτογαλική ακροδεξιά σε ακόμη μια πολιτική δύναμη που θα αθροιστεί στο συνολικό ακροδεξιό κύμα που αναμένεται να σαρώσει την Ευρώπη τον Ιούνιο και να αλλάξει τις παραδοσιακές ισορροπίες στα ευρωπαϊκά όργανα.
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι πλέον ο Βεντούρα και το Chega έχουν ήδη αναδειχθεί σε δυνατό και φρέσκο χαρτί της ακροδεξιάς στην Ευρώπη και δεν είναι απίθανο ένα από τα προεκλογικά συνθήματα που χρησιμοποίησε και θυμίζει Τραμπ («Η Πορτογαλία χρειάζεται ένα ξεκαθάρισμα») να μπει κεντρικά σε ευρωπαϊκό επίπεδο όσο πλησιάζουμε στον Ιούνιο και στις ευρωεκλογές.
Διαβάστε επίσης: Πορτογαλία: Πρωτιά για την Κεντροδεξιά, άλμα-σοκ για το ακροδεξιό «Chega»
Πορτογαλία – exit polls: Η κεντροδεξιά προηγείται – Άλμα της ακροδεξιάς
Πορτογαλία: Στην τελική ευθεία για εκλογές – «Η Δεξιά δεν έχει λύσεις για τα προβλήματα της χώρας»
