Η οσφυαλγία, ο «πόνος στη μέση», είναι ένα από τα συχνότερα προβλήματα για τα οποία μπορεί να αναζητήσουμε ιατρική συμβουλή. Υπολογίζεται ότι ο σύγχρονος άνθρωπος, με πιθανότητα 80%, θα παραπονεθεί τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή του για σοβαρή οσφυαλγία, η οποία θα του αλλάξει την καθημερινότητα και θα τον οδηγήσει σε ιατρικό έλεγχο και πιθανή θεραπεία.
Ο πόνος στη μέση είναι ένα σύνθετο καπολυπαραγοντικό πρόβλημα, επισημαίνει ο Παναγιώτης Ζουμπούλης Ορθοπαιδικός, Διευθυντής Κλινικής Παραμορφώσεων Σπονδυλικής Στήλης στο Metropolitan Hospital, Επίκουρος Καθηγητής Ορθοπαιδικής και μας εξηγεί τι είναι και πως αντιμετωπίζεται τελικά η οσφυαλγία.
Όταν πονά η μέση μας, ευθύνεται πάντα η σπονδυλική στήλη;
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να γνωρίζουμε πως, κάθε φορά που πονά η μέση μας, δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα προέρχεται αποκλειστικά από τη σπονδυλική στήλη. Τα χαρακτηριστικά και η αντανάκλαση του πόνου, η έντασή του, η τυχόν περιοδικότητά του, η συσχέτιση, ή όχι, με την κίνηση του σώματος, η ανταπόκρισή του στην ανάπαυση ή σε απλά φυσικά μέτρα μυϊκής χαλάρωσης, μπορούν να οδηγήσουν τη σκέψη μας σε κάποιο άλλο σύστημα του οργανισμού που μπορεί να νοσεί, πέραν του μυοσκελετικού και, πιο ειδικά, της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν νοσήματα του ουροποιογεννητικού συστήματος, όπως οι ουρολοιμώξεις ή η νεφρολιθίαση με συνοδό κολικό του νεφρού, όπου ο πόνος μπορεί να ξεκινά ως χαμηλός πόνος στη μέση ή πλάγια στις νεφρικές χώρες, αλλά συνοδεύεται από χαρακτηριστική αντανάκλαση προς τη μηροβουβωνική περιοχή και πόνο ή καύσο κατά την ούρηση, έχει περιοδικότητα με εξάρσεις και υφέσεις (εξ ου και ο όρος κολικός) και δεν έχει καμία επίπτωση στην κίνηση του σώματος («ο άρρωστος γυρνά σαν σβούρα και δεν βρίσκει θέση για να ανακουφιστεί από τον έντονο πόνο»).
Επίσης, νοσήματα του πεπτικού μπορεί συνοδεύονται από οσφυαλγία και λανθασμένα να μην αξιολογούμε άλλα στοιχεία, καθυστερώντας τη σωστή διάγνωση και αντιμετώπιση. Η χολολιθίαση, η γαστρίτιδα, το έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου, μπορεί να συνοδεύονται από έναν αμβλύ πόνο στη μέση, αλλά επηρεάζουν τις διατροφικές μας συνήθειες και ακολουθούνται από χαρακτηριστική δυσπεψία. Ιδιαίτερα ύπουλοι και επικίνδυνοι όγκοι σώματος ή ουράς του παγκρέατος μερικές φορές προκαλούν έντονη οσφυαλγία, ιδίως το βράδυ και όταν ξαπλώνουμε ανάσκελα. Ο ασθενής, όμως, χαρακτηριστικά ανακουφίζεται εάν γυρίσει στο πλάι ή ξαπλώσει μπρούμυτα. Επίσης, ιδιαίτερα χαρακτηριστική περίπτωση οξέος και σοβαρού προβλήματος, όπου εάν δεν δοθεί μεγάλη προσοχή μπορεί να οδηγηθούμε σε τραγικά λάθη, είναι αυτή του ανευρύσματος κοιλιακής αορτής. Σε έναν αγγειολογικό ασθενή, πιθανά σακχαροδιαβητικό, που εμφανίζει οξεία οσφυαλγία, χωρίς προηγούμενο ιστορικό και χωρίς νευρολογική σημειολογία, πρέπει να αποκλεισθεί η ύπαρξη διαχωριστικού ανευρύσματος της κοιλιακής αορτής, το οποίο σε ισχνούς ασθενείς μπορεί να είναι ακόμα και ψηλαφητό.
Ο πόνος στη μέση δεν είναι ένα απλό πρόβλημα
Όλα όσα είπαμε προϊδεάζουν πως η διαχείριση ενός ατόμου με «οσφυαλγία» μπορεί να είναι πολύ πιο σύνθετη από ό,τι αρχικά φανταζόμαστε. Πολύ περισσότερο όταν ο «πόνος στη μέση» είναι ένα τόσο συχνό πρόβλημα, που μπορεί να αλλάζει τελείως την καθημερινότητά μας, να υποτροπιάζει εύκολα, να χρονίζει – ιδίως όταν δεν αντιμετωπίζεται σωστά – και να επηρεάζει, σε σημαντικό βαθμό πολλές φορές, τη διάθεσή μας ακόμα και όλο τον ψυχικό μας κόσμο. Μάλιστα, τα πράγματα μπορεί να είναι ακόμα πιο περίπλοκα, όταν λόγω ενός μικρότερου ή μεγαλύτερου, υπαρκτού «προβλήματος οσφυαλγίας» ο καθένας από εμάς μπορεί να διεκδικήσει διαφορετικές συνθήκες ή αντιμετώπιση στον κοινωνικό του περίγυρο, στο εργασιακό του περιβάλλον, ακόμα και στις προσωπικές του σχέσεις.
Το δυσδιάκριτο ανάμεσα στο αντικειμενικό και υποκειμενικό του προβλήματος, ιδίως σε μια τόσο πολυπαραγοντική κατάσταση όπως είναι η «οσφυαλγία», είναι προφανές. Είναι ξεχωριστό μέρος ευθύνης του ειδικού χειρουργού της σπονδυλικής στήλης να κατευθύνει σωστά, τόσο ιατρικά όσο και ψυχολογικά, τον άρρωστο με οσφυαλγία, αφού πρώτα εξετάσει εμπεριστατωμένα τον ασθενή, τεκμηριώσει τα ιατρικά δεδομένα, εκτιμήσει τις καθημερινές δραστηριότητες του εξεταζομένου και τις λειτουργικές του απαιτήσεις, προβλέψει τις ανάγκες του για το προσεχές, βραχύ αλλά και απώτερο, χρονικό διάστημα και, τέλος, αξιολογήσει τον ψυχικό του κόσμο.
Μέσα από αυτή την αμφίδρομη διαδικασία οικοδομείται σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στον ιατρό και τον ασθενή, η οποία είναι απολύτως αναγκαία για τη σωστή αντιμετώπιση των προβλημάτων οσφυαλγίας, ιδίως για αυτά που αποκτούν χαρακτηριστικά χρονιότητας.
Πώς αντιμετωπίζεται τελικά η οσφυαλγία;
Αφού μελετηθεί πλήρως το ιατρικό πρόβλημα του ασθενούς, σκιαγραφηθεί η καθημερινότητά του και οι λειτουργικές του απαιτήσεις, τότε καταστρώνεται και το θεραπευτικό πλάνο. Αυτό επιλέγεται μέσα από ένα ευρύτατο φάσμα επιλογών που έχουμε και μπορεί να αφορά σε:
- Εξειδικευμένα προγράμματα φυσικοθεραπείας και αποκατάστασης, σε στενή συνεργασία ιατρού και φυσικοθεραπευτή, καθώς και τροποποίηση καθημερινότητας, μοτίβου δραστηριοτήτων, άσκηση και επανεκπαίδευση σωματικής κίνησης.
- Στοχευμένες επεμβατικές θεραπείες πόνου, που ζητούμενο έχουν να μας επαναφέρουν γρήγορα στην καθημερινότητά μας και στη σωματική άσκηση.
- Χειρουργικές θεραπείες: από τις μικρότερης παρεμβατικότητας, με τη βοήθεια των τεχνολογικών εξελίξεων της νευροπλοήγησης και της ρομποτικής χειρουργικής στη σπονδυλική στήλη, μέχρι και τις περισσότερο εκτεταμένες ανοικτές επεμβάσεις, όπου υπάρχει ανάγκη.
- Το σημαντικότερο είναι να αναδειχθεί πώς με την εμπειρία, την πολύ σημαντική γνώση που υπάρχει πλέον όσον αφορά στη λειτουργία της σπονδυλικής στήλης και την τεχνολογική βοήθεια, μπορούμε να προσφέρουμε εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση για τον κάθε διαφορετικό άνθρωπο. Στόχος είναι να ταιριάζουμε τη γνώση στον άνθρωπο και όχι τον ασθενή στην εκάστοτε τεχνική.
