«Αν κάποιοι θέλουν να πάρουν μαθήματα, θα πάρουν. Αν κάποιοι θέλουν να μηρυκάσουν μια ήττα κι άλλοι να καταλάβουν μόνο μια δόξα, θα το κάνουν, καθείς με την προτίμησή του. Φυσικά εμείς δεν είχαμε ιδέα πως όσα κάνουμε έχουν σχέση με την Ιστορία, εμείς απλώς ακολουθούσαμε την ορμή και τη σκέψη μας, απαντούσαμε καταφατικά στην πρόσκληση των ημερών». Ακόμη και αν τα πρόσωπα δεν το υποψιάζονται ή δεν το θέλουν, οι πράξεις τους και οι μεταξύ τους σχέσεις λειτουργούν σαν προετοιμασία για κάτι μεγαλύτερο, κάτι με μακροχρόνιες ιστορικές συνέπειες.
Στο τεύχος αυτό προσπαθούμε να συγκεράσουμε το επιστημονικό, τη δημοσιογραφική αποτύπωση και τα βιώματα. Mια άσκηση ενάντια στη λήθη και τη δημαγωγία. Η χούντα με την «αυτοπεποίθηση» του ολοκληρωτισμού της νόμισε πως μπορεί να κάνει οτιδήποτε. Κατάφερε έτσι να συσπειρώσει συντηρητικούς πολίτες –όπως οι Μεγαρείς που έβλεπαν τα χωράφια τους να χάνονται– με ριζοσπάστες φοιτητές ή μετριοπαθείς δημοκράτες και υποχρέωσε τον παλιό πολιτικό κόσμο να συνταχθεί πίσω από τους εξεγερμένους. Κανένα καθεστώς, όσο «θωρακισμένο» κι αν είναι, δεν μπορεί να αντέξει την παλλαϊκή αντίθεση. Είχε έρθει η ώρα να θερίσει η δικτατορία τη θύελλα που έσπερνε επί επτά χρόνια.
Mαζικές προσαγωγές, συλλήψεις και βασανιστήρια τσάκισαν το πρώτο κύμα αντίστασης. Οι ανήσυχοι άνθρωποι βουλιάζουν στη σιωπή. Οι άλλοι βολεύονται στο «μη μιλάς, αυτοί ήρθαν για να μείνουν εκατό χρόνια, δεν βλέπεις; Κανείς δεν αντιστέκεται! Εδώ δεν ήρθες για να ασχοληθείς με περίεργα πράγματα, εδώ ήρθες να σπουδάσεις, να δεις προκοπή. Σώπασε και δούλεψε, λοιπόν».
Από την άνοιξη του 1972 δημιουργούνται οι πρώτες μαζικές φοιτητικές οργανώσεις, η ΕΜΕΠ και η ΕΚΙΝ, ενώ εθνικοτοπικοί σύλλογοι γίνονται κυψέλες αντιδικτατορικών δράσεων. Καθώς η χούντα απαγορεύει ακόμη και «ακαδημαϊκές συζητήσεις μεταξύ αξιοπρεπών πολιτών», οι φοιτητές εισβάλλουν στο προσκήνιο τραγουδώντας τον εθνικό ύμνο, Θεοδωράκη και «Πότε θα κάνει ξαστεριά». Το ντόμινο του ξεσηκωμού ξεκινά στις σχολές από τις αρχές του ’73. Η εισβολή στη Νομική δείχνει την αποφασιστικότητα του καθεστώτος να καταστείλει δυναμικά τις κινητοποιήσεις. Η Ασφάλεια της οδού Μεσογείων μετατρέπεται σε κολαστήριο βασανιστηρίων.
Η απεργία των υπομηχανικών, η συναυλία των Μαρκόπουλου – Ξυλούρη στον Σπόρτιγκ, η ανταρσία του «Βέλους» και ο ξεσηκωμός στα Μέγαρα απογυμνώνουν το καθεστώς. Ο νόμος 1347 για τις επιστρατεύσεις φοιτητών έφερε το αντίθετο αποτέλεσμα. Πυροκροτητής το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου. Η θύελλα της εξέγερσης της 14ης-17ης Νοεμβρίου 1973 οδηγεί σε σφαγή. Η αστυνομία καλεί τον στρατό να παράσχει «την δέουσαν ενίσχυσιν» για την εμπέδωση «της δημοσίας τάξεως και ασφαλείας».
Δημοσιεύθηκε στο Hot Doc στις 10 Νοεμβρίου 2019, τεύχος 77
