Ξανακούμε τη «Μαστοράντζα του Ερντεμπίλ» στη μνήμη του εθνολόγου – ανθρωπολόγου και συγγραφέα Ευάγγελου Ζάχου-Παπαζαχαρίου που έφυγε από τη ζωή στις 25 Ιουλίου
Ηταν Δεκέμβριος του 2018 και είχαμε κανονίσει να συναντηθούμε με τον Ευάγγελο Ζάχο-Παπαζαχαρίου στο Φίλιον, το στέκι του, όπου θα μου έδινε συνέντευξη με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου του «Στα Εξάρχεια το ’80» (εκδόσεις Στερέωμα). Τον περίμενα με ανυπομονησία και κάποιο άγχος, καθώς στο τηλέφωνο ήταν λίγο κοφτός και μάλλον αυστηρός.
Μπροστά μου εμφανίστηκε ένας άνθρωπος χαμογελαστός και καλοσυνάτος, ο οποίος με κάθε ευκαιρία έκανε χιούμορ γειώνοντας την αξιοθαύμαστα ευρεία σκέψη του όποτε βάραινε. Εκείνο το απόγευμα μίλησε για την ποντιακή του καταγωγή, τα Εξάρχεια και το Κολωνάκι της δεκαετίας του ’80, το ΠΑΣΟΚ των πρώτων χρόνων, το νεορεμπέτικο, το σκυλάδικο, την ποίηση του Ρίτσου, του Ελύτη και του Σεφέρη την οποία δεν πολυσυμπαθούσε.
Στις δύο ώρες που καθίσαμε μαζί προσέγγισε θέματα ιστορίας, ανθρωπολογίας και πολιτικής ενίοτε σε αναπάντεχους συνδυασμούς. Σε μια μείξη ευρυμάθειας και τόλμης, στα όρια του αιρετικού, αμφισβητούσε σκληρά τα τοτέμ του σύγχρονου πολιτισμού. Για εκείνον τα πάντα ήταν αντικείμενα μελέτης. Κι όταν λέμε τα πάντα, το εννοούμε. Ακόμη και η χωριάτικη σαλάτα ήταν θέμα προς ανάλυση, καθώς θεωρούσε πως αποτελεί ένα από τα σύμβολα της επιρροής που άσκησε η εσωτερική μετανάστευση στον αστικό χώρο.
Ο Ευάγγελος Ζάχος-Παπαζαχαρίου, ο οποίος υπέγραφε και ως Εμμανουήλ Παπαζαχαρίου και Ε. Ζάχος, είχε δομήσει μια λαμπρή προσωπικότητα που συνδύαζε τα προσφυγικά βιώματα (γεννήθηκε στην Αθήνα από Πόντιους πρόσφυγες της ανταλλαγής του 1923) και τις ζηλευτές συναντήσεις – μεταξύ άλλων υπήρξε μαθητής του Σίμωνα Καρά και του Κλoντ Λεβί-Στρoς.
Είχε ερευνήσει σε βάθος τους πολιτισμούς των Βαλκανίων και της Ανατολής και έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Θράκης, Θεσσαλίας και Μακεδονίας Εθνογραφία, Κοινωνική Ανθρωπολογία και Βαλκανιολογία.
Εκτός από πεζογραφία είχε εκδώσει μελέτες («Η πιάτσα», «Ο Μάρκος και η λαϊκότητα», «Λεξικό της αργκό» κ.ά.) και στίχους – μεταξύ αυτών και το τραγούδι «Γκρέμισ’ τα», το οποίο είχε γράψει για τον Ανδρέα Παπανδρέου στο τέλος της πρώτης κυβερνητικής τετραετίας του ΠΑΣΟΚ. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος γύρισε σε δικά του σενάρια τις δύο τελευταίες του ταινίες, «Η λιμουζίνα» και «Η κόρη του Ρέμπραντ».
Πριν από λίγα χρόνια το CD «Τα αναστάσιμα» σε δικούς του στίχους και μουσική του Γιάννη Γιάρου είχε κυκλοφορήσει αποκλειστικά με το Documento.
Τον αποχαιρετούμε ξαναδιαβάζοντας τα βιβλία του και ακούγοντας πάλι τη «Μαστοράντζα του Ερντεμπίλ» (2005) των Χειμερινών Κολυμβητών, ένα δίσκο στον οποίο έγραψε τη μουσική (στα περισσότερα τραγούδια) και τους στίχους. Σ’ αυτούς συμπυκνώνεται το απόσταγμα γνώσης από τη μελέτη δεκαετιών σε συνδυασμό με μια ιδιαίτερη ματιά πάνω στη ζωή.
Διαβάστε επίσης:
Ελαιόλαδο: Ρεκόρ απάτης και νοθείας σε Ελλάδα και Ευρώπη
«Άμεση» απόδοση δικαιοσύνης με ανακοπή για το… 2033 – Στο έλεος των servicers οι πολίτες
Βουλή: «Λευκή πετσέτα» Στυλιανίδη για τις τσουχτερές αυξήσεις στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια
