Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε το συνολικό ύψος των πόρων που θα εισρεύσουν στη χώρα, δεδομένου ότι δεν υπάρχει απόφαση για το λεγόμενο σχέδιο ανάκαμψης.
Επομένως θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε τα τελικά νούμερα του σχεδίου ανάκαμψης και να δούμε τι ακριβώς εμπεριέχει το επταετές δημοσιονομικό πλάνο στο οποίο θα ενταχθούν. Συνεπώς τα μέχρι σήμερα 32 δισ. ευρώ αποτελούν απλώς πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για την ώρα γνωρίζουμε το συνολικό ύψος των τριών εγκεκριμένων προγραμμάτων (540 δισ. ευρώ). Ομως δεν γνωρίζουμε ακόμη τι μέρος από αυτά θα κατευθυνθεί σε κάθε κράτος-μέλος, δεδομένου ότι χρειάζεται αίτηση του καθενός ξεχωριστά (βεβαίως με τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια που έχουν τεθεί) για να λάβει τους αναλογούντες πόρους ύστερα από έγκριση των αρμόδιων οργάνων της Επιτροπής και σε βάθος χρόνου. Συνεπώς γνωρίζουμε το μέγιστο διαθέσιμο ποσό αλλά δεν γνωρίζουμε τι θα αιτηθεί κάθε κράτος-μέλος και, το σημαντικότερο, τι θα εγκριθεί και τι τελικά θα εισπράξει. Σημειώνουμε ότι από τα 240 δισ. ευρώ του ESM, παρά το μηδενικό επιτόκιο, κανένα κράτος μέχρι σήμερα δεν θέλει να κάνει χρήση!
Ομως για ένα ζήτημα είμαστε σίγουροι: τίποτε δεν θα είναι δωρεάν και άνευ όρων στην ΕΕ, όπου κυριαρχεί ο γερμανικός Ordoliberalismus. Το πρώτο θέμα που χρειάζεται επομένως είναι να δούμε εάν η επιτροπεία θα είναι μόνο μέσω ευρωπαϊκού εξαμήνου ή εάν θα υπάρξουν επιπρόσθετες πλάγιες δεσμεύσεις. Διότι, όπως ξεκαθάρισε και ο καθ’ ύλην αρμόδιος εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν Βάλντις Ντομπρόβσκις, θα έρθουν σε βάθος επταετίας και βεβαίως με τα ανάλογα attachments (επιτήρηση). Με άλλα λόγια, η εκταμίευσή τους δεν θα είναι καθόλου εύκολη και άρα ούτε σίγουρη. Επομένως η επιτήρηση και η ενισχυμένη εποπτεία αναφορικά με τη χρήση των πόρων είναι δεδομένες για το σύνολο
των χωρών. Βέβαια το ζήτημα είναι τι εποπτεία μπορεί να ασκήσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε χώρες όπως η Γερμανία ή η Γαλλία. Εχουμε εμπειρία για το πώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμπεριφέρθηκε π.χ. για τα επί επί σειρά ετών υπερβολικά πλεονάσματα του γερμανικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Τέλος πάντων.
Ομως για την Ελλάδα προκύπτει ένα επιπλέον πρόβλημα, το οποίο είναι ίσως και το πλέον επικίνδυνο για αυστηρότερη ακόμη εποπτεία που δεν γνωρίζουμε τα όριά της. Πρόκειται για το ονομαζόμενο φρένο στη «λευκή επιταγή» για πλήρη δημοσιονομική χαλάρωση το 2021 σε χώρες υπό μεταμνημονιακή επιτήρηση (Ελλάδα) και όσες έχουν υψηλό χρέος (Ιταλία). Δηλαδή υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να επανέλθουν οι δημοσιονομικοί περιορισμοί, έστω και με νέο τρόπο, από το 2021. Είναι γνωστό ότι με απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είχε αναιρεθεί από τον Μάρτιο του 2020 η ισχύς του Συμφώνου Σταθερότητας για τους δημοσιονομικούς περιορισμούς λόγω της πανδημίας. Πιθανολογείται ότι οι τέσσερις χώρες –Δανία, Αυστρία, Σουηδία και Ολλανδία– προκειμένου να δεχτούν την πρόταση για τα κονδύλια ύψους 750 δισ. ευρώ έχουν θέσει θέμα για την απάλειψη της «ρήτρας διαφυγής». Με τη σιωπηλή υποστήριξη του υπόλοιπου Βορρά οι τέσσερις επιδιώκουν να περάσουν σειρά μέτρων και διαβαθμίσεων προκειμένου να δημιουργηθεί μια «νέου τύπου» δημοσιονομική χαλάρωση το 2021. Ετσι χώρες όπως η Ελλάδα με μεταμνημονιακό πρόγραμμα και η Ιταλία με υψηλό χρέος ενδέχεται να… αποχαιρετήσουν τη λεγόμενη «ρήτρα διαφυγής», που επιτρέπει χωρίς περιορισμούς παροχές και δαπάνες λόγω του κορονοϊού. Αντιθέτως, θα μπαίνουν συγκεκριμένοι στόχοι με βάση το ύψος της ύφεσης. Συνεπώς θα πρέπει να περιμένουμε τις τελικές αποφάσεις του Συμβουλίου Κορυφής και στη συνέχεια τις λεπτομέρειες των «πολιτικών τεχνοκρατών». Μέχρι τότε ό,τι λέγεται αφορά μόνο σχεδιασμούς επί χάρτου που ο καθένας τούς χρησιμοποιεί κατά το δοκούν. Ας περιμένουμε λοιπόν.
Ο Κώστας Μελάς διδάσκει Οικονομικά στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
