Οχι μόνο τα λαμβάνουν με καθυστέρηση αλλά και δεν καλύπτουν επαρκώς τις ανάγκες του πληθυσμού τους
Την περασμένη εβδομάδα ξεκίνησε η διανομή εμβολίων από τον μηχανισμό COVAX σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, με καθυστέρηση δύο μηνών από τότε που είναι διαθέσιμα στον δυτικό κόσμο. Ο πρώτος γύρος διανομής θα περιλαμβάνει 237 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου της AstraZeneca και της Serum Institute στην Ινδία (SII/ΑΖ) σε 142 δικαιούχους του προγράμματος. Σε αυτή την πρώτη φάση στόχος είναι να θωρακιστεί το 3% του πληθυσμού που είναι το πιο ευάλωτο, με απώτερο σκοπό την ανοσοποίηση και άλλων ευαίσθητων ομάδων, όπως οι ηλικιωμένοι, μέχρι να εμβολιαστεί το 30% του πληθυσμού των χωρών που ευεργετούνται.
Ο μηχανισμός COVAX είναι αποτέλεσμα μιας διεθνούς συμφωνίας για τη δημιουργία ενός παγκόσμιου μηχανισμού προμηθειών για τα εμβόλια με επικεφαλής την GAVI Vaccine Alliance (Παγκόσμια Συμμαχία για τα Εμβόλια και την Ανοσοποίηση) και σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τον CEPI (Συνασπισμό για Καινοτομίες Επιδημιολογικής Ετοιμότητας) και τη UNICEF. Χρηματοδοτείται εξάλλου από δωρεές χωρών και στην τελευταία σύνοδο των G7 οι μεγάλες χώρες υποσχέθηκαν χρηματοδότηση ύψους 4,5 δισ. δολαρίων.
Ο COVAX ευελπιστεί ότι θα μοιράσει περίπου 2 δισ. δόσεις σε 190 χώρες σε λιγότερο από έναν χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, σκοπεύει να εξασφαλίσει ότι οι 92 χώρες μεσαίου και μικρού εισοδήματος θα λάβουν τις δόσεις την ίδια στιγμή με τις υπόλοιπες 98. Ωστόσο, σύμφωνα με το παρατηρητήριο συμβολαίων για τα εμβόλια κατά του κορονοϊού του ειδησεογραφικού ιστότοπου Bloomberg, τη στιγμή αυτή ο COVAX έχει εξασφαλίσει για τις ανάγκες του προγράμματός του μόλις 700 εκατ. δόσεις, εκ των οποίων τα 200 εκατ. προέρχονται από τη Sanofi/GlaxoSmithKline, που έχουν αναβάλει την ανάπτυξη εμβολίου για το φθινόπωρο.
Ανισότητα στην πρόσβαση
Οπως επισήμανε πρόσφατα ο επικεφαλής του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες, μόνο δέκα χώρες έχουν απορροφήσει το 75% όλων των εμβολίων παγκοσμίως, όταν 130 χώρες δεν είχαν λάβει ακόμη καμία δόση. Οι χώρες με τη μεγαλύτερη κατά κεφαλήν κάλυψη του πληθυσμού είναι ο Καναδάς με 500%, το Ηνωμένο Βασίλειο με 327%, η Χιλή με 244%, η Νέα Ζηλανδία με 242% και η Αυστραλία με 226%.
Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι μόνο οι ΗΠΑ και η ΕΕ, με πληθυσμό λίγο περισσότερο από 780 εκατομμύρια κατοίκους –περίπου 10% του παγκόσμιου πληθυσμού–, έχουν εξασφαλίσει συνολικά 3,045 δισεκατομμύρια δόσεις από τα 9,6 δισ. που έχουν «κρατηθεί» συνολικά… Ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγεσούς προειδοποίησε ότι η συσσώρευση πολλών εμβολίων σε λίγες χώρες υπονομεύει το έργο του COVAX και υποστήριξε ότι μια αναστολή πνευματικών δικαιωμάτων στις ευρεσιτεχνίες των εμβολίων θα μπορούσε να ενδυναμώσει την επιτόπου παραγωγή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες. «Αυτή η πανδημία είναι δίχως προηγούμενο. Αν όχι τώρα, πότε;» είπε χαρακτηριστικά.
Αναπτυσσόμενες χώρες έπαψαν να περιμένουν τον COVAX και έκαναν ξεχωριστές συμφωνίες με τις εταιρείες τόσο της Δύσης όσο και της Ανατολής. Μία από αυτές είναι και η Σερβία, στην οποία ξεκίνησαν τους εμβολιασμούς με τη συνεισφορά της Pfizer, της Ρωσίας και της Κίνας, καθώς η χώρα δεν είχε λάβει τις δόσεις που δικαιούταν από τον COVAX, ενώ έχει καταβάλει 4 εκατομμύρια ευρώ. Εξάλλου, στις αρχές Φεβρουαρίου η Αφρικανική Ενωση ήρθε σε συμφωνία με την AstraZeneca για 400 εκατ. δόσεις, ενώ έχει συμφωνήσει και με άλλες φαρμακευτικές εταιρείες για επιπλέον 270 εκατ. δόσεις, οι οποίες θα προστεθούν στα 600 εκατ. δόσεων που δικαιούται η Αφρική μέσω COVAX.
Bullying από φαρμακευτικές
Οι φαρμακευτικές εταιρείες όμως όχι μόνο δεν φαίνονται διατεθειμένες να παραδώσουν τις χρυσοφόρες πατέντες, αλλά ενθαρρύνονται και από τη θέση ισχύος τους και επιβάλλουν εξωφρενικές απαιτήσεις για την οικονομική εξασφάλισή τους έναντι των αδύναμων χωρών. Σύμφωνα με έρευνα του Γραφείου Ερευνητικής Δημοσιογραφίας (Bureau of Investigative Journalism), η Pfizer ζήτησε από χώρες της Λατινικής Αμερικής εν είδει ενεχύρου κτίρια πρεσβειών και στρατιωτικές βάσεις!
Είναι συνηθισμένη πρακτική οι κυβερνήσεις να προσφέρουν στις εταιρείες απαλλαγή από νομικές ευθύνες και να καλύπτουν τις αποζημιώσεις από τυχόν επιπλοκές με τα εμβόλια. Ωστόσο οι απαιτήσεις της Pfizer ξεπερνούν κάθε προηγούμενο.
Εκδημοκρατισμός της παραγωγής εμβολίων
Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα, μέσω ανακοίνωσης της Κέιτ Ελντερ, συμβούλου πολιτικής εμβολίων για την Εκστρατεία Πρόσβασης σε Βασικά Φάρμακα, τόνισαν την ανεπάρκεια των δόσεων του μηχανισμού, καλώντας τις πλούσιες χώρες να πιέσουν τις φαρμακευτικές ώστε να διαθέσουν τα εμβόλια σε προσιτές τιμές. «Η έντονη ανισότητα που αντιμετωπίζει ο κόσμος γύρω από τα εμβόλια για την Covid-19 είναι ένα υποπροϊόν του κατεστραμμένου βιοϊατρικού μας συστήματος. Εάν θέλουμε να αποφύγουμε αυτήν τη θλιβερή κατάσταση στο μέλλον, χρειαζόμαστε μια τεράστια αλλαγή στον τρόπο ανάπτυξης και διάθεσης ιατρικών προϊόντων σε όλο τον κόσμο» καταλήγει χαρακτηριστικά η ανακοίνωση.
Στην ίδια γραμμή πλεύσης κινείται και κείμενο νομικών και ερευνητών της υγείας του Ινστιτούτου Yγειονομικής Πολιτικής Ο’Νιλ της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Τζορτζτάουν, δημοσιευμένο στον ιστότοπο Foreign Policy. Οπως αναφέρουν, ο διαμοιρασμός της περιορισμένης προσφοράς των εμβολίων δεν αποτελεί λύση για την ανοσοποίηση του παγκόσμιου πληθυσμού, ενώ επισημαίνουν πόσο ωφελήθηκαν οι εταιρείες από τη δημόσια χρηματοδότηση. Τέλος, ισχυρίζονται ότι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ θα έχουν πολλαπλά οφέλη, τόσο υλικά όσο και επικοινωνιακά, από το μοίρασμα της τεχνογνωσίας με τον υπόλοιπο κόσμο, του οποίου η παραγωγική δυνατότητα δεν πρέπει να υποτιμάται
Η διπλωματία των εμβολίων
Η Ρωσία και η Κίνα έχουν αναδείξει σε κύριο διπλωματικό τους εργαλείο το πολυτιμότερο αγαθό της εποχής της πανδημίας, το εμβόλιο. Σε αυτή την κατεύθυνση βοήθησε και το γεγονός ότι η Δύση ακολούθησε μια τακτική χαλαρής αντιμετώπισης των φαρμακευτικών, με συνέπεια το εμβολιαστικό φιάσκο, ιδιαιτέρως στην Ευρώπη, να σπρώξει πολλές χώρες στην αγκαλιά των δύο φιλόδοξων δυνάμεων.
Η βοήθεια που στέλνουν σε χώρες που δεν κατάφεραν να έρθουν σε συμφωνία με κάποια δυτική φαρμακευτική εταιρεία είναι σημαντική. Η Κίνα αποστέλλει ένα εκατομμύριο δόσεις την εβδομάδα σε όλη την Αφρική και έχει προμηθεύσει εμβόλια για 7 εκατομμύρια Τούρκους πολίτες. Παράλληλα όμως, σύμφωνα με το Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων, χρησιμοποιεί τις συμφωνίες για εμβόλια ως οδό επενδυτικής διείσδυσης μέσω του περίφημου «δρόμου του μεταξιού». Από την άλλη, το ρωσικό εμβόλιο έχει εγκριθεί προς χρήση σε 26 χώρες. Κίνα και Ρωσία μαζί έχουν πουλήσει περί τις 800 εκατ. δόσεις σε 41 χώρες.
Στο παιχνίδι της εμβολιαστικής διπλωματίας συμμετέχει και η Ινδία. Διαθέτει τα δύο εμβόλια, Covishield και Covaxin, τα οποία παράγει στο έδαφός της, σε γειτονικές της χώρες όπως το Μπανγκλαντές, η Μιανμάρ και το Νεπάλ. Στο πρόγραμμα «εμβολιαστικής φιλίας», όπως αποκαλείται, συμμετέχουν 49 χώρες από όλο τον κόσμο. Στόχος της Ινδίας είναι να ανταγωνιστεί την Κίνα στη νότια Ασία κερδίζοντας συμμάχους στην περιοχή.
Δυτική μυωπία
Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει μια εμβολιαστική στρατηγική που περιορίζεται στα σύνορά τους, ενώ η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία χρησιμοποιούν την κρίση της πανδημίας ως ευκαιρία ανάπτυξης της ήπιας ισχύος τους. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τη στιγμή που οι δυτικές φαρμακευτικές εταιρείες περιχαρακώνονται γύρω από τα εμπορικά μυστικά τους και αρνούνται οποιαδήποτε μεταφορά γνώσης σχετικής με τα εμβόλια –πλην ελάχιστων εξαιρέσεων–, η Ρωσία μοιράστηκε την τεχνογνωσία του εμβολίου Sputnik V και έχει επιτρέψει την παραγωγή του στη Βραζιλία, την Ινδία, την Τουρκία και τη Νότια Κορέα.
Ανησυχίες εκφράζονται από αναλυτές τόσο για το αν οι υποσχέσεις των χωρών αυτών προς τρίτες χώρες εκπληρωθούν όσο και για το κατά πόσο αποτελεσματικές είναι τέτοιες κινήσεις καλής θέλησης, καθώς η ευγνωμοσύνη δεν διαρκεί πολύ στις σχέσεις μεταξύ χωρών. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι η Κίνα έλαβε μεγάλες ποσότητες πάγιου κεφαλαίου από τη Σοβιετική Ενωση τη δεκαετία του 1950 για να αναπτύξει τις βιομηχανικές της δυνατότητες, πράγμα που δεν την έκανε φιλική προς τη Μόσχα. Ισα ίσα τη δεκαετία του 1960 ήταν ανοιχτά εχθρική.
Τα ρήγματα στην Ευρώπη
Με διαφορά λίγων ημερών η Δανία, η Αυστρία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Τσεχία ένωσαν τις φωνές τους, μαζί με την Ουγγαρία, έτσι ώστε να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για τη στρατηγική εμβολιασμού της ΕΕ, χαρακτηρίζοντάς την αργή και να στραφούν εκτός ΕΕ για να προμηθευτούν εμβόλια. Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν δήλωσε πως «δεν θα περιμένει», εξηγώντας την απόφασή του να αγοράσει εμβόλια από τη Ρωσία και την Κίνα, αφού και ο ίδιος έκανε το εμβόλιο της κινεζικής φαρμακευτικής Sinopharm.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο Πολωνός πρόεδρος Αντρέι Ντούντα, ο οποίος απευθύνθηκε στον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ για να εκφράσει το ενδιαφέρον της χώρας του για το εμβόλιο.
