Η φούσκα της προπαγάνδας έσκασε άμεσα για την κυβέρνηση και τον υπουργό Ανάπτυξης, αφού τα προϊόντα είναι είτε ιδιωτικής ετικέτας είτε τα επώνυμα που συχνά βγαίνουν σε προσφορές
Με τις απολύτως αναμενόμενες τυμπανοκρουσίες, ήτοι την περιοδεία σύσσωμης της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων, όπου υπάγεται και η Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, με επικεφαλής τον Αδωνη Γεωργιάδη σε δέκα αλυσίδες σουπερμάρκετ, παρουσία φωτογράφων και τηλεοπτικών καμερών, έκανε πρεμιέρα την Τετάρτη 3 Νοεμβρίου το περίφημο «καλάθι του νοικοκυριού».
Οι επικοινωνιακές παράτες συνεχίστηκαν μάλιστα καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, με τον Γεωργιάδη να περνά απ’ όλα τα κανάλια για να διαφημίσει το «καλάθι του νοικοκυριού» ως μείζονα κυβερνητική πρωτοβουλία για τη «δημιουργία μιας ασπίδας προστασίας για τους ευάλωτους συμπολίτες μας, των οποίων η ποιότητα ζωής έχει τεθεί σε κρίση λόγω του πληθωρισμού» και να περηφανευτεί ότι «τα προϊόντα που τοποθετήθηκαν στο καλάθι του νοικοκυριού έχουν επιστρέψει στις τιμές Αυγούστου, άρα με το καλάθι σβήσαμε τον πληθωρισμό δύο μηνών», αν και τελικά, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, δεν μπορούσε παρά να αναγνωρίσει ότι κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι οι τιμές των προϊόντων που περιλαμβάνονται στο καλάθι θα κλειδώσουν έστω και στα σημερινά επίπεδα, αλλά πάντως «θα γίνει προσπάθεια είτε να μείνουν σταθερές είτε να αυξάνονται με μικρότερη ταχύτητα» από τις τιμές των υπόλοιπων βασικών ειδών πρώτης ανάγκης που δεν περιλαμβάνονται στο καλάθι.
Μέτρο… διαφήμισης
Κάπως έτσι, η ίδια η πρεμιέρα του «καλαθιού του νοικοκυριού» επιβεβαίωσε τον χαρακτήρα του ως μέτρου επικοινωνίας και όχι ουσίας, ως μέτρου που επιδιώκει δηλαδή να πείσει τους… ιθαγενείς ότι η κυβέρνηση της ΝΔ –που επιτρέπει την ανεξέλεγκτη αύξηση των τιμών του ρεύματος για να μη θίξει τη λειτουργία μιας στρεβλής αγοράς και τα συμφέροντα λίγων μεγάλων του κλάδου, που λειτουργούν όμως ως βόμβα διασποράς πληθωρισμού σε όλη την οικονομία–, η ίδια αυτή κυβέρνηση που έχει απορρίψει και μάλιστα όχι μόνο μία φορά τις προτάσεις της αντιπολίτευσης για μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα προκειμένου να μη θίξει τα φορολογικά έσοδα, βρήκε επιτέλους κάτι να κάνει για να προστατέψει τους πολίτες, ιδίως τους φτωχούς, από την έκρηξη της ακρίβειας στα είδη πρώτης ανάγκης.
Πράγματι την Τετάρτη, σύμφωνα με τη λογική του μέτρου που προέκυψε ως «συμφωνία κυρίων» ανάμεσα στον υπουργό και τους επικεφαλής των μεγάλων αλυσίδων σουπερμάρκετ με διάρκεια ισχύος έως τον Μάρτιο του 2023, οι 13 αλυσίδες σουπερμάρκετ με τζίρο άνω των 90 εκατ. ευρώ, συγκεκριμένα οι ΑΒ Βασιλόπουλος, Βazaar, Γαλαξίας, e-fresh.gr, Discount Market, Κρητικός, Lidl, Μασούτης, Market In, My Market, Σκλαβενίτης, ΣΥΝΚΑ, Χαλκιαδάκης, επέλεξαν ανάμεσα στις 51 κατηγορίες ειδών πρώτης ανάγκης που ο καθένας αγοράζει για το σπίτι του (βασικά τρόφιμα, προϊόντα οικιακού καθαρισμού και προσωπικής περιποίησης) και παρουσίασαν η καθεμία το «καλάθι» της σε τιμές χαμηλότερες της 3ης Οκτωβρίου – τουλάχιστον γι’ αυτή την εβδομάδα, όπως προέβλεπε η σχετική «συμφωνία κυρίων».
Η φούσκα έσκασε
Η ηλεκτρονική πλατφόρμα του υπουργείου στην οποία έπρεπε να δημοσιευτούν τα «καλάθια» για να κάνουν συγκρίσεις οι καταναλωτές δεν λειτούργησε. Eπεσε λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος των πολιτών που την επισκέφτηκαν μαζικά, όμως τα καλάθια των περισσότερων αλυσίδων δημοσιοποιήθηκαν ευρέως. Κι έτσι φάνηκε ότι η συντριπτική πλειονότητα των σουπερμάρκετ – με την αξιοσημείωτη εξαίρεση του My Market– επέλεξε να γεμίσει το «καλάθι» της κατά κύριο λόγο με τα προϊόντα της ιδιωτικής της ετικέτας που παραγγέλλει σε επιλεγμένους προμηθευτές και τα οποία επειδή δεν επιβαρύνονται με κόστος διαφήμισης κι έχουν μειωμένες δαπάνες logistics διατίθενται έτσι κι αλλιώς σε αρκετά μειωμένες τιμές σε σχέση με τα λεγόμενα επώνυμα προϊόντα.
Με δεδομένο λοιπόν ότι οι αλυσίδες σουπερμάρκετ έτσι κι αλλιώς πουλάνε αρκετά φτηνότερα τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας –όχι τώρα που είχε την έμπνευσή του ο Αδωνης αλλά από καιρό– και κάθε τόσο βγάζουν και προσφορές στο ένα ή το άλλο επώνυμο προϊόν –με δυο λόγια, ένα «καλάθι του νοικοκυριού» με φτηνά προϊόντα υπάρχει στην αγορά για όσους τα επιλέγουν–, άρχισε να γίνεται ορατό το μέγεθος της επικοινωνιακής φούσκας της πρωτοβουλίας γύρω από το «καλάθι» που προήγαγε με πανηγυρισμούς ο Αδωνης.
Καχυποψία πανταχόθεν
Για τον λόγο αυτό καταναλωτές και παράγοντες της αγοράς, ακόμη και η Επιτροπή Ανταγωνισμού, αντιμετώπισαν με ισχυρές επιφυλάξεις το μέτρο – ορισμένοι μάλιστα με απαξία.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Prorata, το 82% από την πλευρά των καταναλωτών απάντησε ότι περιμένει πως η πρωτοβουλία για το «καλάθι του νοικοκυριού» δεν θα το ανακουφίσει ιδιαίτερα ή ακόμη και καθόλου, ενώ μόνο το 18% απάντησε ότι περιμένει πως θα ανακουφιστεί αρκετά ή πολύ. Παράγοντες της αγοράς και των μικρομεσαίων από την πλευρά τους και ιδίως η ΓΣΕΒΕΕ τάχτηκαν κατά του μέτρου, με το σκεπτικό ότι προωθεί ευθέως και εμμέσως τις μεγάλες αλυσίδες.
Πλήθος θεμάτων έβαλε η Επιτροπή Ανταγωνισμού, τονίζοντας μεταξύ άλλων ότι το μέτρο ενέχει σοβαρούς κινδύνους, ότι το αποδέχεται μόνο στο όνομα του δημόσιου συμφέροντος και του προσωρινού του χαρακτήρα και ότι θα παρακολουθεί την αγορά για να ανιχνεύσει… παρατράγουδα. Οι κίνδυνοι που εγκυμονεί το μέτρο κατά την Επιτροπή Ανταγωνισμού περιλαμβάνουν τη νόθευση του ανταγωνισμού με την πριμοδότηση των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, καθώς το περίφημο «καλάθι» ευνοεί την ταύτιση των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας με τα «φτηνά», αλλά και την προώθηση των μεγάλων αλυσίδων σε βάρος των μικρών επιχειρήσεων, για τις οποίες δεν λήφθηκε καμία μέριμνα συμμετοχής στο «καλάθι του νοικοκυριού» εκ μέρους του υπουργείου. Αλλος ένας κίνδυνος που επισημαίνει είναι τα σουπερμάρκετ να επιχειρήσουν να βγάλουν τα «σπασμένα». Δηλαδή να αντισταθμίσουν πιθανές απώλειες από τις χαμηλές τιμές των προϊόντων που θα βάζουν στο «καλάθι» αυξάνοντας τις τιμές στα υπόλοιπα προϊόντα, κάτι εύκολο να γίνει, ειδικά επειδή στο πλαίσιο του μέτρου όλη η προσοχή των αρμόδιων ελεγκτικών υπηρεσιών του υπουργείου Ανάπτυξης (ΔΙΜΕΑ) μεταφέρεται στο «καλάθι του νοικοκυριού».
Τα πολλά που δεν θα κάνει!
Τι δεν θα κάνει το «καλάθι του νοικοκυριού»; Δεν θα μειώσει την ακρίβεια στα τρόφιμα, όπως έστω και θολά επιδιώκει να προβάλει ο Αδ. Γεωργιάδης. Επειδή δεν επιβάλλει διατίμηση σε κάποια προϊόντα πρώτης ανάγκης, σαν το πλαφόν που ζήτησε ο Κυριάκος Μητσοτάκης από την Ευρώπη στο φυσικό αέριο. Επειδή δεν περιλαμβάνει ρυθμίσεις που ευνοούν την αύξηση των ελέγχων, είτε στις καλπάζουσες τιμές χονδρικής που μετακυλίονται στη λιανική είτε σε πιθανές πρακτικές καρτέλ των αλυσίδων σουπερμάρκετ. Επειδή δεν αφορά τη μείωση των συντελεστών ΦΠΑ στα τρόφιμα. Είναι ένα απλό παρατηρητήριο διακύμανσης των τιμών στα φτηνότερα προϊόντα των σουπερμάρκετ, το οποίο αν πείσει τους πιο φτωχούς ψηφοφόρους της Δεξιάς, θα αυξήσει τους σταυρούς που θα μαζέψει ο υπουργός στις προσεχείς εκλογές.
