Εργα και ημέρες της Λίνας Μενδώνη. Καταγράφουμε τις κορυφαίες στιγμές αποτυχίας στη διαχείριση σύγχρονου πολιτισμού και πολιτιστικής κληρονομιάς στην τετραετή θητεία της υπουργού Πολιτισμού της ΝΔ.
Αρχαιολογικό έγκλημα
Η εμμονή της κυβέρνησης και της Λίνας Μενδώνη για την απόσπαση αρχαιοτήτων από τον σταθμό Βενιζέλου –ενώ υπήρχε τεχνική λύση κατασκευής του σταθμού και παραμονής τους in situ (κατά χώρα)– προκάλεσε πλήθος αντιδράσεων τα τελευταία χρόνια και ξεσήκωσε τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Παράλληλα καθυστέρησε τα έργα του μετρό και επιβάρυνε τον κρατικό προϋπολογισμό και τους κατοίκους της πόλης. Οι Θεσσαλονικείς ακόμη πληρώνουν αποζημιώσεις στον εργολάβο, ένας μοναδικός αρχαιολογικός χώρος καταστράφηκε και ο σταθμός Βενιζέλου παραμένει εργοτάξιο.
Εθνικά σύμβολα στις πολυεθνικές
Διαφημιστική καμπάνια εταιρείας αναψυκτικού έκανε παράνομη χρήση των συμβόλων του Παρθενώνα, της Βουλής των Ελλήνων, του Ηρωδείου και άλλων μνημείων. Παρέμβαση εισαγγελέα δεν έγινε ποτέ, αλλά οι τρεις ανταγωνιστικές εταιρείες που αντέδρασαν στράφηκαν εναντίον της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία επικαλέστηκε ότι ήταν δήθεν σχεδιαστικές απεικονίσεις των μνημείων και όχι πιστή αναπαραγωγή, μεταφράζοντας τον αρχαιολογικό νόμο κατά το δοκούν. Σε κάθε περίπτωση, ο αρχαιολογικός νόμος δεν αφήνει τέτοια παραθυράκια χρήσης των εθνικών συμβόλων, που ανήκουν στο κράτος. Βέβαια, η κ. Μενδώνη στη συνέχεια νομοθέτησε φωτογραφικά, αλλάζοντας το υφιστάμενο πλαίσιο της σχετικής υπουργικής απόφασης Ζορμπά – Στρατή με αναδρομική ισχύ.
«Support art workers»
Ενα μεγάλο κίνημα που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας ήταν η απάντηση στην πρωτοφανή κυβερνητική αδιαφορία για τον κλάδο του πολιτισμού. Οι εργαζόμενοι έμειναν άνεργοι και χωρίς βοήθεια από την κυβέρνηση για μεγάλο διάστημα, αφού οι χώροι πολιτισμού έκλεισαν πρώτοι και άνοιξαν τελευταίοι. Τα λιγοστά μέτρα που πάρθηκαν –κατόπιν έντονων πιέσεων από τα σωματεία– ήταν εξαιρετικά περιορισμένα και ανεπαρκή. Πολλοί αποκλείστηκαν από το επίδομα των 800 ευρώ. Δεν ξεχνιέται όμως ούτε το φιάσκο με το πολυδιαφημισμένο Μητρώο Καλλιτεχνών: υπήρχαν οι κατηγορίες «εφαρμοστής περούκας» και «διακοσμητής βιβλίων με φύλλα χρυσού» τη στιγμή που απουσίαζαν οι πιανίστες, οι φωτιστές, οι μουσικοί σε ωδεία και άλλες ειδικότητες.
Κάηκε το πούσι
Τον Αύγουστο του 2020 ξέσπασε πυρκαγιά στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών. Η υπουργός Πολιτισμού με ατάκα που έγινε viral («απλώς κάηκε το πούσι») προσπάθησε να υποβιβάσει το μέγεθος της ζημιάς στον αρχαιολογικό χώρο και παράλληλα παρουσίασε σκόπιμα στα κοινωνικά δίκτυα εικόνες αλώβητων μνημείων. Αποκαλύφθηκε ότι οι Μυκήνες δεν διαθέτουν πυροσβεστικούς κρουνούς για την παροχή νερού διότι δεν είχε πραγματοποιηθεί σύνδεση με το δίκτυο υδροδότησης της περιοχής του Δήμου Αργους – Μυκηνών. Επιπλέον δεν υπήρχε καν σταθμευμένο όχημα της πυροσβεστικής σε κοντινή απόσταση από τον αρχαιολογικό χώρο.
Στον βωμό της ανάπτυξης
Το 2020, στην επέτειο δυόμισι χιλιετιών από τη ναυμαχία της Σαλαμίνας, μια απόφαση του υπουργού Κωστή Χατζηδάκη και η παροιμιώδης αδράνεια της υπουργού Πολιτισμού διατήρησαν ένα ναυπηγείο – διαλυτήριο πλοίων κυριολεκτικά δίπλα στον τύμβο των Σαλαμινομάχων στην Κυνόσουρα και στον λιμένα Αμπελακίων, ο οποίος αποτελεί αρχαιολογικό χώρο. Αγνοήθηκαν και παρακάμφθηκαν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, πρότερες υπουργικές αποφάσεις και οι αντιδράσεις των κατοίκων. Πάντως είχε ήδη απορριφθεί το αίτημα της Cosco βάσει του master plan της για χρήση ναυπηγοεπισκευής στον χερσαίο και ενάλιο χώρο της Κυνόσουρας και των Αμπελακίων. Ο υπουργός-σούπερμαν Χατζηδάκης, αφού παρέκαμψε ακόμη και κεντρικά συμβούλια του υπουργείου του και διά της σιωπηρής συναίνεσης της Λ. Μενδώνη, υπέγραψε την παράταση της λειτουργίας της επιχείρησης εκεί για άλλα 15 χρόνια.
Ο «αρχαιολόγος εφοπλιστής»
Ηταν Αύγουστος του 2020 όταν ένας Ιταλός φιλέλληνας στα Κύθηρα κατήγγειλε ότι δύτες ανέλκυσαν αρχαιότητες σε ένα γιοτ. Μια αρχαία λίθινη άγκυρα και ένα κανόνι βρέθηκαν στο σκάφος «Γλάρος» του εφοπλιστή Παναγιώτη Λασκαρίδη εν πλω προς την Αττική. Δεν είχε όμως την απαραίτητη άδεια ανέλκυσης από την αρμόδια Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, όπως προβλέπουν ρητά η αρχαιολογική νομοθεσία και η Σύμβαση της UNESCO για την Προστασία της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο ίδιος το παραδέχτηκε σε επιστολή του προς την υπουργό Λίνα Μενδώνη και την πρώην προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων Αγγελική Σίμωσι. Οι αρχαιότητες μεταφέρθηκαν σε αποθήκες εταιρείας του στο Λαύριο και για την εφαρμογή του νόμου φρόντισε η αρμόδια υπηρεσία και όχι η αδρανής υπουργός.
Τσιμέντωμα Ακρόπολης
Τον Οκτώβριο του 2020 ξεκίνησαν οι διαστρώσεις με σκυρόδεμα στον ιερό βράχο. Το ΥΠΠΟΑ υποστήριξε ότι οι εργασίες γίνονταν για την προσβασιμότητα ατόμων με αναπηρία αλλά και για τη μεταφορά όγκων μαρμάρου με βαρέα οχήματα. Το τσιμέντωμα της Ακρόπολης έπληξε σοβαρά την αρχιτεκτονική και γλυπτική αξία του αρχαιολογικού χώρου. Φορείς τόσο από την Ελλάδα όσο και διεθνώς αντέδρασαν με σφοδρότητα. Μόλις πρόσφατα η μεν υπουργός Πολιτισμού απέκρυψε επιμελώς ότι η έκθεση της UNESCO για την Ακρόπολη ήταν γεμάτη ενστάσεις και συστάσεις προς το ΥΠΠΟΑ, ο δε πρωθυπουργός καλούσε όσους επέκριναν το τσιμέντωμα της Ακρόπολης να ζητήσουν συγγνώμη από την κ. Μενδώνη. Το έγκυρο και ανεξάρτητο Παρατηρητήριο Παγκόσμιας Κληρονομιάς με ανοιχτή επιστολή στις 12 Μαΐου κάλεσε την UNESCO να σταματήσει τις καταστροφικές επεμβάσεις και να συμπεριλάβει το μνημείο στον κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Κίνδυνο. Οσο για τον ανελκυστήρα, τίθεται συχνά εκτός λειτουργίας λόγω τεχνικής βλάβης.
Δανεικές και αγύριστες αρχαιότητες
Η κυβέρνηση ψήφισε τον Δεκέμβριο του 2020 δανεισμό αρχαιοτήτων με… φαραωνικό χρονοδιάγραμμα 25+25 ετών. Η αρχική ρύθμιση της υπουργού Πολιτισμού προέβλεπε τη δυνατότητα δανεισμού αρχαιοτήτων για 50+50. «Τολμηρό μεταρρυθμιστικό αναπτυξιακό σχέδιο» χαρακτήρισε τότε η υπουργός τη νεοαποικιακή πολιτική της κυβέρνησης για την πολιτιστική κληρονομιά.
«Βιαστής είναι»
Ο εκλεκτός της κυβέρνησης Μητσοτάκη Δημήτρης Λιγνάδης διορίστηκε με απευθείας ανάθεση από τη Λίνα Μενδώνη στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου αψηφώντας τον νόμο για διεθνή διαγωνισμό. Οταν τον χειμώνα του 2021 ξέσπασε το κίνημα #MeToo και στη συνέχεια αποκαλύφθηκε ότι ο Δημήτρης Λιγνάδης κατηγορείται για βιασμούς ανηλίκων, η Λίνα Μενδώνη –που μέχρι τότε σφύριζε αδιάφορα– αναγκάστηκε να υποστηρίξει με θράσος πως «εξαπατήθηκε» από την υποκριτική τέχνη του ηθοποιού. Οι άνθρωποι του καλλιτεχνικού κόσμου εξοργίστηκαν και ζήτησαν την παραίτησή της. Ο Δ. Λιγνάδης καταδικάστηκε πρωτόδικα για βιασμούς δύο ανηλίκων αλλά αφέθηκε ελεύθερος έως το εφετείο. Η Ιστορία πάντως έγραψε: «Βιαστής είναι». Κι αυτή η φράση έγινε σύνθημα σε πανό που ξεκινώντας από την Επίδαυρο άνοιξε διάπλατα σε πολλούς θεατρικούς και συναυλιακούς χώρους το περασμένο καλοκαίρι.
«Χρυσοί» ευεργέτες
Η Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου (ΕΠΜΑΣ) «άνοιξε» εσπευσμένα τον Απρίλιο του 2021, αλλά μόνο για τις τηλεοπτικές κάμερες, τον Κυριάκο Μητσοτάκη και τη Λίνα Μενδώνη. Δεν είχαν καν ολοκληρωθεί οι εργασίες για την παρουσίαση της μόνιμης έκθεσης των συλλογών της. Μια σειρά από παρατυπίες και αδιαφανείς διαδικασίες ήρθαν στο φως της δημοσιότητας, αφήνοντας την υπουργό έκθετη για τους χειρισμούς της: την αυθαίρετη και δίχως νόμιμη έγκριση τοποθέτηση της γιγαντιαίων διαστάσεων πινακίδας µε το όνομα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος στο διατηρητέο κτίριο, το αμφιλεγόμενο αισθητικό αποτύπωμα µε άκριτη χρήση υαλοπετασμάτων και μεταλλικών σκελετών, τη σκανδαλώδη ανάθεση σε νεοσύστατη εταιρεία (µε «παλιούς» εταίρους) για τη δημιουργία νέας οπτικής ταυτότητας. Να θυμίσουμε ακόμη ότι παρόλο που είχε διεξαχθεί διεθνής διαγωνισμός για την προμελέτη για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά, το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη πλήρωσε νέα αρχιτεκτονική μελέτη την οποία ανέθεσε σε συγκεκριμένο γραφείο.
Ο κλεμμένος Πικάσο
Λίγο μετά τα «θυρανοίξια» της Εθνικής Πινακοθήκης ο κλεμμένος –από το 2012– Πικάσο («Γυναικείο κεφάλι»), ο κλεμμένος Μοντριάν («Ανεμόμυλος») αλλά και ο δράστης εντοπίστηκαν όλως τυχαίως την κατάλληλη στιγμή για το επικοινωνιακό σόου της ανακαινισμένης πινακοθήκης. Ενώ η χώρα μας έγινε διεθνώς ρεζίλι χάρη στον ερασιτεχνισμό του ΥΠΠΟΑ με τον οποίο αντιμετωπίστηκε αυτός ο θησαυρός της τέχνης και σώθηκε από παραλίγο καταστροφή όταν έπεσε από τα χέρια ενός αστυνομικού υπαλλήλου και προσγειώθηκε πάνω σε μια γλάστρα.
Εμπάργκο στον Τσαϊκόφσκι
Με το που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία το ΥΠΠΟΑ ανακοίνωσε ότι με εντολή της Μενδώνη προχώρησε σε ακυρώσεις παραστάσεων Ρώσων δημιουργών –όπως η προγραμματισμένη μετάδοση της «Λίμνης των κύκνων» στο Μέγαρο Μουσικής–, ενώ ανέστειλε την υλοποίηση εκδηλώσεων με ρωσικούς πολιτιστικούς οργανισμούς. Ωραία αντανακλαστικά η τιμωρία στον πολιτισμό. Η κ. Μενδώνη ξέχασε την εξ ορισμού ιδιότητά του να σηκώνει γέφυρες αλληλεγγύης, επικοινωνίας και ενότητας ανάμεσα στους λαούς ακόμη και σε καιρούς πολέμου.
Συλλεκτικά εγκαίνια
Τον Απρίλιο του 2022 ο Κυρ. Μητσοτάκης επισκέπτεται το Νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων. Τα φώτα της δημοσιότητας έπεσαν εκεί που ήθελε ο πρωθυπουργός: στην ταμπέλα «Συλλογή Κωνσταντίνου, Μαρίκας και Κυριάκου Μητσοτάκη» που αφορά 1.062 αρχαιότητες. Δήλωσε ψευδώς ότι «στο μουσείο αυτό βρήκε τη θέση της η Συλλογή Κωνσταντίνου και Μαρίκας Μητσοτάκη η οποία είχε δωριστεί από τους γονείς µου στο ελληνικό κράτος πριν από 22 χρόνια, επειδή πίστευαν ότι η συλλογή αυτή πρέπει να αποτελέσει κτήμα του ελληνικού λαού». Δωρίστηκε ως έσχατη λύση επειδή υπήρχε πολύ σοβαρός κίνδυνος να τη χάσουν ύστερα από εντονότατη αμφισβήτηση για την απόκτηση των αρχαιοτήτων, καθώς κάποια αντικείμενά της προέρχονταν αποδεδειγμένα από λαθρανασκαφές. Το 2000 είχε εγκαινιαστεί το ένα τρίτο της συλλογής αυτής στο παλιό μουσείο και απαιτήθηκε να χτιστεί νέο για να την υποδεχτεί όλη – εκτίθεται άραγε ολόκληρη η συλλογή; Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων άνοιξε με την περιβόητη συλλογή αλλά τα επίσημα εγκαίνιά του ακόμη δεν έχουν γίνει. Προτεραιότητες είναι αυτές.
«Δεσμώτες» σε απόσπαση
Το πολυάνδριο των «Δεσμωτών» αποκαλύφθηκε το 2016 κατά τη διάρκεια ανασκαφής στο Φάληρο και το ΚΑΣ αποφάσισε να μην απομακρυνθούν οι σκελετοί αλλά να συντηρηθούν και να προστατευτούν κατά χώρα. Ωστόσο τον Φεβρουάριο του 2020, έπειτα από αίτημα της υπουργού Πολιτισμού, τα νέα μέλη του ΚΑΣ αποφάσισαν την απόσπαση και επανατοποθέτησή τους στην ίδια θέση μετά την εξυγίανση του εδάφους, παρά την αντίθετη γνώμη των κεντρικών υπηρεσιών που θεωρούσαν την απόσπαση εξαιρετικά παρακινδυνευμένη. Μάλιστα τον Μάιο του 2022 το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος απέσυρε τη δωρεά του (4 εκατ. ευρώ) η οποία μεταξύ άλλων θα περιλάμβανε τη δημιουργία μουσείου από τον Ρέντσο Πιάνο, στηλιτεύοντας την αδράνεια από πλευράς των κρατικών φορέων.
«Κλεμμένα είναι»
Τον Σεπτέμβριο του 2022 το υπουργείο Πολιτισμού πανηγύριζε για την «επιστροφή» 161 αρχαιοτήτων του κυκλαδικού πολιτισμού από τη συλλογή του Αμερικανού Λέοναρντ Στερν στην Ελλάδα. Η κυβέρνηση προσπάθησε να απαξιώσει τις αντιδράσεις της επιστημονικής κοινότητας για την πιθανότητα τα αρχαία αντικείμενα να αποτελούν προϊόν αρχαιοκαπηλίας χαρακτηρίζοντάς τες «μίζερες» μπροστά στο εθνικό συμφέρον της συμφωνίας. Η κ. Μενδώνη θεωρεί συμφέρον το γεγονός ότι το σύνολο της συλλογής θα παραμείνει στις ΗΠΑ για τουλάχιστον 50 χρόνια ως δάνειο και παρότι βρίσκονται στην κυριότητα της Ελληνικής Δημοκρατίας, τη νομή και την κατοχή τους έχει το Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού στο Ντελαγουέρ. Οι αποκαλύψεις ότι αρχαία αντικείμενα της συλλογής αποτελούν προϊόν παράνομης διακίνησης άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη. Η υπουργός, όμως, δεν προχώρησε σε διαδικασία ελέγχου τους, νομιμοποιώντας τελικά με αυτό τον τρόπο την αρχαιοκαπηλία.
Απόφοιτοι λυκείου
Το ΠΔ 85/2022 που εξίσωσε εν μια νυκτί τα καλλιτεχνικά πτυχία με απολυτήρια λυκείου πυροδότησε για τρεις ολόκληρους μήνες ένα μεγαλειώδες κίνημα με κινητοποιήσεις, επαναλαμβανόμενες απεργίες από το ΣΕΗ, συναυλίες με την παρουσία δεκάδων καλλιτεχνών και σπουδαστικές καταλήψεις. Ενα πρωτοφανές κίνημα αντίδρασης, που κορυφώθηκε με τις μαζικές πορείες της νεολαίας για το έγκλημα στα Τέμπη. Το προεδρικό διάταγμα δεν αποσύρθηκε ποτέ από την κυβέρνηση ούτε έγιναν δεκτές οι τροποποιήσεις που κατέθεσαν τα σωματεία. Το ΥΠΠΟΑ σύσσωμο ένιψε τας χείρας. Τόσο η Λίνα Μενδώνη όσο και ο Ν. Γιατρομανωλάκης γύρισαν την πλάτη στους καλλιτέχνες με αοριστολογίες και παραπλανητικές δηλώσεις.
Επικοινωνιακό φιάσκο με τα γλυπτά
Κορυφαία στη λίστα με τις επικοινωνιακές φούσκες της κυβέρνησης της ΝΔ η δήθεν επανένωση των γλυπτών του Παρθενώνα. Αντιθεσμικές παρασκηνιακές συναντήσεις και επικίνδυνες εν κρυπτώ συμφωνίες του ίδιου του πρωθυπουργού για ανταλλαγή αρχαιοτήτων και προσωρινό δανεισμό –τις οποίες πληροφορούμασταν από ξένα δημοσιεύματα–, που θα έβαζαν τελικά ταφόπλακα στη διεκδίκηση της μόνιμης επιστροφής. Η υπουργός Πολιτισμού παραχώρησε πλήρως στον Κυριάκο Μητσοτάκη τον θεσμικό της ρόλο στην υπόθεση, ενώ ακόμη δεν έχει καταθέσει τον φάκελο διεκδίκησης των γλυπτών που είχε τάξει ήδη από το 2019.
Εστειλε αδιάβαστο το βιβλίο
Στις αρχές του περασμένου Φεβρουαρίου Λ. Μενδώνη και Ν. Γιατρωμανωλάκης παρουσίασαν στο υπουργικό συμβούλιο νομοσχέδιο για την ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος Βιβλίου, του φορέα που θα αναλάμβανε την ευθύνη της χάραξης και υλοποίησης της εθνικής πολιτικής για το βιβλίο. Χωρίς όμως να γίνουν καμία επικοινωνία και διαβούλευση με τα σωματεία των εκδοτών και βιβλιοπωλών. Κατά την τετραετή θητεία της όχι μόνο δεν προχώρησε στην ίδρυση εθνικού φορέα, αλλά κατά κύρια ομολογία οι πολιτικές της κυβέρνησης για το βιβλίο ήταν ανύπαρκτες. Ακόμη εκκρεμεί το πάγιο αίτημα της εξίσωσης του ΦΠΑ σε όλα τα στάδια παραγωγής του βιβλίου.
«Φύτεψαν» μουσείο σε αρχαιολογικό χώρο
Το αρχιτεκτονικό σχέδιο για το νέο μουσείο της πόλης των Αθηνών – το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ανακοινώθηκε πρώτα στα κοινωνικά δίκτυα (!)– παρουσιάστηκε πανηγυρικά τον Μάρτιο του 2023 από τη Λίνα Μενδώνη και τον Κώστα Μπακογιάννη. Ωστόσο η χωροθέτηση του μουσείου μέσα στο αρχαιολογικό πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος, εκεί όπου βρίσκονται γήπεδα και ζωτικός χώρος πρασίνου, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις αφού θα κοπούν εκατοντάδες δέντρα και θα αλλοιωθεί ο δημόσιος χαρακτήρας του πάρκου από την οικοπεδοποίηση. Η πρόταση για τη δημιουργία του μουσείου στο γειτονικό πρώην οικόπεδο της Reds δεν τέθηκε ποτέ σε συζήτηση και διαβούλευση, ενώ στην περιοχή έχει εκτοξευτεί η αγορά του real estate με ξενοδοχεία που… φυτρώνουν σαν μανιτάρια.
Φωτογραφικός διαγωνισμός
Δημόσιος ανοιχτός πλειοδοτικός διαγωνισμός για 59 αναψυκτήρια και εστιατόρια σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία της χώρας δεσμεύει τις επόμενες κυβερνήσεις σε ένα παρωχημένο και προβληματικό μοντέλο. Ο διαγωνισμός απευθυνόταν αποκλειστικά σε μεγάλες επιχειρήσεις-ομίλους και πέταξε έξω τους μεσαίους και μικρότερους επιχειρηματίες, βάζοντας στην ίδια μοίρα κακοπληρωτές με συνεπείς στις υποχρεώσεις τους μισθωτές.
Αρχαιολόγοι σε κίνδυνο
Τον Μάρτιο του 2023 ο υπάλληλος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Μανώλης Ψαρρός δέχτηκε άγρια σωματική επίθεση. Είναι υπεύθυνος για τις εγκρίσεις οικοδομικών αδειών στη Μύκονο και χειρίζεται τρεις μεγάλες υποθέσεις αυθαιρεσίας σε παραλιακές τοποθεσίες. Η τραμπούκικη επίθεση, που οργανώθηκε –όπως εικάζουν ο ίδιος και οι συνάδελφοί του– από συμφέροντα που λυμαίνονται το νησί, ξαναέθεσε επί τάπητος το φαινόμενο της ανομίας και των μαφιόζικων τακτικών που επικρατούν σε περιοχές μεγάλου τουριστικού ενδιαφέροντος όπως η Μύκονος. Και η κ. Μενδώνη έπραξε τα δέοντα: ζήτησε να αντικατασταθούν οι αρχαιολόγοι που εργάζονται στη Μύκονο.
Λουκέτο στο σινεμά
Θα μπορούσε εξαρχής να επέμβει και να λύσει το ζήτημα. Αντ’ αυτού η κ. Μενδώνη επέμενε στο «εν οίδα ότι ουδέν οίδα». Κάπως έτσι καταλήξαμε με μια κήρυξη που είναι… μισή και επιτρέπει, επίσημα πλέον, με βούλα και υπογραφή (του υπουργού Περιβάλλοντος) τη χρήση του ιστορικού Ιντεάλ ως συνεδριακού κέντρου και ενίοτε ως κινηματογραφικής αίθουσας. Ο,τι ακριβώς ζητούσε ο επενδυτής που έχει μισθώσει το ακίνητο από τον e-ΕΦΚΑ.
Αμαρτωλή πολιτική κάλυψη
Πλήρη πολιτική κάλυψη παρείχε η Λίνα Μενδώνη στους εμπλεκόμενους στο «αμαρτωλό» Ταμείο Αλληλοβοηθείας των Υπαλλήλων του ΥΠΠΟΑ, μια υπόθεση που απασχολεί τη Δικαιοσύνη για τα πλαστά και αγύριστα δάνεια σε υπαλλήλους του ταμείου. Είχε εξαρχής αναβαθμίσει τον αρχισυνδικαλιστή του υπουργείου Πολιτισμού και πρώην πρόεδρο του ταμείου Γιάννη Τσακοπιάκο και με τροπολογία της είχε θέσει το ταμείο σε εκκαθάριση ενώ βρισκόταν σε λειτουργία και ήταν ήδη ανοικτές έρευνες από τη Δικαιοσύνη, με ορισμένους να κάνουν λόγο για προσπάθεια συγκάλυψης. Επίσης είχε παύσει και την τότε διευθύντρια του ταμείου που έφερε στο φως την κακοδιαχείριση. Και μπορεί ο κ. Τσακοπιάκος να αθωώθηκε πριν από λίγες ημέρες για την υπόθεση της υπεξαγωγής των πρωτοκόλλων, ωστόσο καταδικάστηκε ο διευθυντής του ταμείου κ. Βλαντής. Ο κ. Τσακοπιάκος εξακολουθεί να είναι κατηγορούμενος στην υπόθεση με τα πλαστά και αγύριστα δάνεια.
Το ΕΑΜ και το όραμα της Μαρέβας
Ο κλειστός και παράτυπος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την επέκταση και αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου καταγγέλθηκε από αρχαιολόγους και αρχιτέκτονες, ενώ κατατέθηκε και προσφυγή στο ΣτΕ. Αντί ο διαγωνισμός να είναι διεθνής και ανοιχτός, η αρμόδια επιτροπή απευθύνθηκε αποκλειστικά σε αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού, περιορίζοντας τη συμμετοχή των ελληνικών γραφείων σε ρόλο… βοηθού. Η χορηγία της αρχιτεκτονικής μελέτης – είχαν προηγηθεί αρχιτεκτονικές και γεωτεχνικές μελέτες για το συγκεκριμένο έργο, κάποιες μάλιστα υπό την εποπτεία του υπουργείου Πολιτισμού που «χάθηκαν»– πραγματοποιήθηκε από την εφοπλιστική οικογένεια Λαιμού. Παραμένει άγνωστο όμως πόσο θα κοστίσει συνολικά στο δημόσιο το συγκεκριμένο έργο. Στην παρουσίαση της επιλεγείσας αρχιτεκτονικής πρότασης (David Chipperfield Architects – Αλέξανδρος Τοµπάζης) πληροφορηθήκαμε από την υπουργό Πολιτισμού ότι και αυτό το πρότζεκτ αποτελεί «προσωπικό όραμα» του πρωθυπουργού και ότι «καρδιά» του όλου εγχειρήματος είναι η Μαρέβα Γκραμπόφσκι.
Τατόι, το μεγάλο ξεχορτάριασμα
Πενήντα οκτώ εκατ. ευρώ έχει προϋπολογίσει η κυβέρνηση για την αξιοποίηση του Τατοΐου. Τα χρήματα από τα προγράμματα ΕΣΠΑ είναι 9.230.541 ευρώ, τα οποία όμως έχουν χαμηλή ή μηδαμινή απορροφητικότητα. Η καταγραφή αντικειμένων εξελίσσεται σε… γεφύρι της Αρτας και οι υποσχέσεις των υπουργού Πολιτισμού και πρωθυπουργού για το περίφημο σχέδιο ανάπλασης μένουν στα χαρτιά. Η κ. Μενδώνη εξάντλησε το προσωπικό της ενδιαφέρον για τη δημόσια αυτή περιουσία, που θα έπρεπε να αξιοποιηθεί προς όφελος των πολιτών, στην «τιτάνια» προσπάθεια, όπως είπε, του ξεχορταριάσματος του κτήματος για την κηδεία του έκπτωτου.
Τα δημόσια μουσεία «μαγαζάκια»
Διοικήσεις διορισμένες απευθείας από το υπουργείο, λαϊφστάιλ εκδηλώσεις για χορηγούς και αποκοπή από το σώμα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Η μετατροπή των πέντε μεγάλων μουσείων (Εθνικό Αρχαιολογικό, Βυζαντινό και Χριστιανικό, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και Αρχαιολογικό Ηρακλείου) σε ΝΠΔΔ (νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου) με νόμο προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις από αρχαιολόγους, εργαζόμενους στα μουσεία και επιστήμονες. Αρκετές από τις «προσωπικότητες» που διόρισε προκλητικά η Λίνα Μενδώνη λίγο πριν από τις εκλογές εμπλέκονται σε σκανδαλώδεις υποθέσεις, όπως: τσιμέντωμα της Ακρόπολης, νομιμοποίηση της αρχαιοκαπηλίας με τη συλλογή Στερν, απόσπαση αρχαιοτήτων από το μετρό της Θεσσαλονίκης, καταστροφικές θητείες σε μουσεία. Οι νέοι διευθυντές έδειξαν από την αρχή τις προθέσεις τους με αλαζονικές συμπεριφορές, δεσποτισμό και αδιαφορία για την πολιτιστική κληρονομιά. Το νομοσχέδιο αναφέρεται σε «παραρτήματα» μουσείων και στο εξωτερικό, με ορατό πλέον τον κίνδυνο ν’ ανοίξει ο δρόμος για μακροχρόνιο δανεισμό αρχαιοτήτων.
Βατερλό στον πολιτιστικό τουρισμό
Η κυβέρνηση της ΝΔ απέτυχε ολοκληρωτικά στη διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, κόπηκαν 3,7 εκατ. λιγότερα εισιτήρια σε αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία το 2022 σε σύγκριση με το 2019 και η μείωση των εσόδων ανήλθε σε 9,8 εκατ. ευρώ. Λείπει παντελώς η εθνική στρατηγική για την αντιμετώπιση των αιτιών: τα ταξιδιωτικά πακέτα δεν περιλαμβάνουν πολλές επισκέψεις σε μνημεία και μουσεία για να κρατήσουν
χαμηλά το κόστος, ο μη οργανωμένος τουρισμός του Airbnb δεν επιλέγει χώρους πολιτιστικής κληρονομιάς –φαινόμενο που επιδεινώνεται από τους μη αδειοδοτημένους ξεναγούς, η ανεπαρκής διαχείριση του συνωστισμού στην Ακρόπολη λόγω παρουσίας χιλιάδων επισκεπτών κρουαζιέρας ταυτόχρονα, οι ελλείψεις σε προσωπικό φύλαξης, το οποίο έχει επίπτωση σε πολλά μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ.
Ακροπόλ: Μηδέν εις το πηλίκο
Τεράστιες καθυστερήσεις, αναξιοποίητα κονδύλια ΕΣΠΑ και ένα νεοφιλελεύθερο «όραμα» για καλλιτέχνες-μάνατζερ. Τέσσερα χρόνια μετά τις εκλογές η Λ. Μενδώνη έχει αφήσει κλειστό το ιστορικό κτίριο του Ακροπόλ, παρά τις πανηγυρικές δηλώσεις και την υποτιθέμενη υπόγεια σύνδεση με το Πολυτεχνείο και το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο που αποδείχθηκε παντελώς ανέφικτη. Το κτίριο παραδόθηκε σχεδόν έτοιμο τον Μάρτιο του 2019 στην κυβέρνηση της ΝΔ –οι πρόωρες εκλογές ανέβαλαν την ψήφιση του νομοσχεδίου της Μυρσίνης Ζορμπά– προκειμένου να ανοίξει τις πόρτες του ως δημόσιος χώρος σύγχρονου πολιτισμού. Αραγε πόσες παρατάσεις και κονδύλια ΕΣΠΑ θα χρειαστούν ακόμη μέχρι να ολοκληρωθεί, ενώ έχει ήδη κοστολογηθεί 20.000.000 ευρώ;
Αμφίπολη για λίγους και για λίγο
Μόλις ένα μήνα πριν από τις εκλογές αποφάσισε το υπουργείο Πολιτισμού για καθαρά επικοινωνιακούς λόγους να ανοίξει –μερικώς–τον Τύμβο Καστά στην Αμφίπολη για επισκέψεις, οι οποίες στην πραγματικότητα αφορούν ένα πολύ μικρό κοινό (επιστήμονες, ερευνητές, εκπαιδευτικούς και τουριστικούς πράκτορες). Κι αυτό επειδή ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί τα έργα ώστε να διασφαλιστούν πλήρως οι συνθήκες ασφαλείας. Θα διαρκέσουν μόλις μέχρι τις αρχές Ιουνίου, οπότε θα διακοπούν για να ξεκινήσουν οι νέες εργασίες. Ηταν η ΝΔ που ως αντιπολίτευση την προηγούμενη τετραετία διαρρήγνυε τα ιμάτιά της για τις καθυστερήσεις τόσο των ανασκαφών όσο και της επισκεψιμότητας του μνημείου, ωστόσο ως κυβέρνηση δεν προβλέπει ότι το μνημείο θα αποδοθεί πλήρως στο κοινό πριν από το 2027.
Παράνομο μπαρ σε μνημείο
Κατά παράβαση του αρχαιολογικού νόμου εγκαινιάστηκε wine bar σε διατηρητέο κτίριο και αρχαιολογικό χώρο που στεγάζει το Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών στην οδό Θόλου στην Πλάκα, που είναι πολλαπλώς προστατευόμενη περιοχή. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών και η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Αττικής δεν προώθησαν το θέμα προς τα αρμόδια συμβούλια του ΥΠΠΟΑ (ΚΑΣ, ΚΣΝΜ). Ανοίγει έτσι ο δρόμος για ενδεχόμενες μελλοντικές παράτυπες χρήσεις κηρυγμένων μνημείων και προστατευόμενων περιοχών.