Ξεχωρίζουμε τις μεγάλες αλλά και τις κακές στιγμές της χρονιάς που φεύγει. Επιτυχίες, διακρίσεις, αστοχίες και τραγικές θεσμικές πολιτικές.
H συντακτική ομάδα του Docville σταχυολόγησε από τις σημαντικότερες στιγμές στον πολιτισμό για την χρονιά που έφυγε και παρουσιάζει τα πρόσωπα και τα γεγονότα που άφησαν το στίγμα τους, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Επιμέλεια: Ηλέκτα Ζαργάνη, Κατερίνα Αγγελιδάκη, Εμυ Ντούρου, Κωνσταντίνος Καϊμάκης, Χρυσούλα Παπαϊωάννου
01
Το μνημείο της… ντροπής
Εγινε πρωτοσέλιδο στα διεθνή Μέσα το καλοκαίρι για τους λάθος λόγους, εξαιτίας της ανύπαρκτης στρατηγικής του υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με την τουριστική διαχείριση του σημαντικότερου μνημείου της χώρας. Εγινε επίσης πρώτη είδηση στον εγχώριο Τύπο στο τέλος της χρονιάς με την εκχώρηση υπηρεσιών του μνημείου σε ιδιωτικά συμφέροντα. Το Documento, με εκτενή δημοσιεύματα και στις δύο περιπτώσεις, ανέδειξε τις επιπτώσεις και τη σύνδεση ανάμεσά τους. Οι ορδές των τουριστών από την ταυτόχρονη άφιξη χιλιάδων επισκεπτών από τα κρουαζιερόπλοια και οι ατέλειωτες ουρές στα εκδοτήρια της Ακρόπολης, εξαιτίας και της έλλειψης αρχαιοφυλάκων, ήταν εικόνες ντροπής που πλήγωσαν και το μνημείο και τη χώρα. Η αποτυχία διαχείρισης ενός από τα πλέον εμβληματικά μνημεία του κόσμου ήταν προσωπική αποτυχία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη, η οποία επιχείρησε να διορθώσει το κακό με την πιλοτική εφαρμογή ζωνών επισκεψιμότητας τον Σεπτέμβριο. Μια καθυστερημένη κίνηση, η οποία δημιούργησε νέα προβλήματα αντί να λύσει τα παλιά, καθώς με τα προαγορασμένα εισιτήρια των πρακτορείων δημιουργήθηκε νέος πανικός. Κάποιος όμως έπρεπε να φταίει για όλα αυτά και όχι η έλλειψη επιχειρησιακού σχεδίου για το μνημείο – η οποία είχε επισημανθεί στην έκθεση της UNESCO. Γι’ αυτό προκήρυξε διαγωνισμό για την ανάθεση σε ιδιωτική εταιρεία τις υπηρεσίες έκδοσης εισιτηρίου στο ταμείο για τον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, που εκτελούνται από το φυλακτικό προσωπικό της Ακρόπολης κι όχι από επιχειρηματίες, οι οποίοι έχουν σκοπό μόνο το κέρδος.
02
Διασυρμός με κρυφή διπλωματία
Το αποικιοκρατικής αντίληψης άδειασμα του Κυριάκου Μητσοτάκη από τον Βρετανό πρωθυπουργό Ρίσι Σούνακ, ο οποίος ακύρωσε την προγραμματισμένη τους συνάντηση, (ξανα)έφερε στην επιφάνεια την κρυφή ατζέντα της κυβέρνησης και την αποτυχημένη διπλωματία σε σχέση με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Ο πρωθυπουργός έχει επενδύσει επικοινωνιακά σε μια υποτιθέμενη συμφωνία με το Βρετανικό Μουσείο –με επιλεκτικές διαρροές στα ΜΜΕ και με όρους κομματικής «εκστρατείας». Στο μεταξύ δημοσιεύματα του βρετανικού Τύπου έχουν φέρει στο φως μπαράζ κρυφών συναντήσεων το φθινόπωρο του 2021 και έχουν αναφερθεί ξεκάθαρα σε δανειακή συμφωνία με… ανταλλάγματα. Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: είναι σταθερή η ελληνική κυβέρνηση στην πάγια εθνική διεκδίκηση της οριστικής επανένωσης του μνημείου; Γιατί οποιαδήποτε δανειακή συμφωνία νομιμοποιεί την κλοπή και την κυριότητα του Βρετανικού Μουσείου πάνω στα Γλυπτά. Και όλα αυτά σε μια συγκυρία κατά την οποία το Βρετανικό Μουσείο ταρακουνήθηκε πρόσφατα από το πρωτοφανές σκάνδαλο κλοπής χιλιάδων αντικειμένων, μεταξύ των οποίων και αρχαία ελληνικά νομίσματα.
03
Ωρα για Οσκαρ
Κάνει εδώ και μια δεκαετία σπουδαία διεθνή καριέρα και με το «Poor things» φτάνει στην κορύφωση της τέχνης του. Το αριστουργηματικό φιλμ, ένα απίστευτο κράμα γοτθικής φαντασίας και σαρωτικού χιούμορ, που βάζει με τόλμη και άποψη ζητήματα φύλου και γυναικείας ενδυνάμωσης, έχει το επιπλέον ατού της Εμα Στόουν σε μια συναρπαστική μεταμόρφωση. Μετά το Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία, ο Γιώργος Λάνθιμος στοχεύει πλέον και στα βραβεία της Αμερικανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Αν τα καταφέρει κι εκεί, θα γίνει ο πρώτος Ελληνας δημιουργός που κερδίζει τον τίτλο του κορυφαίου σκηνοθέτη στα Οσκαρ. May the force be with him.
04
Με τους Αλκίνοο, όχι με τους Μπέο
Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης μέσα σε λίγες φράσεις στη συναυλία στην Τεχνόπολη αποτύπωσε την αγωνία της κοινωνίας για τις καταστροφικές πλημμύρες στη Θεσσαλία και την οργή για την κυβερνητική αδιαφορία. «Ερχομαι από τη λάσπη. Από τους πνιγμένους ανθρώπους, τα πνιγμένα ζώα, τα πεσμένα δέντρα. Ερχομαι από τη χώρα που ξαναψηφίζουν δεκαετίες τώρα όσους μας ρημάζουν» είπε και αποθεώθηκε. Η χυδαία απάντηση-επίθεση του δημάρχου του Βόλου Αχιλλέα Μπέου το μόνο που κατάφερε είναι να ανεβάσει ακόμη πιο ψηλά στην εκτίμησή μας τον Αλκίνοο.
05
Πίσω στον σκοταδισμό
Ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης συντάχθηκε απόλυτα με τον Δημήτρη Νατσιό του κόμματος Νίκη σχετικά με το έργο τέχνης με τη ροζ ελληνική σημαία –συμβολισμός ενάντια στην έμφυλη βία και στις γυναικοκτονίες– που ξύπνησε τα εθνικιστικά αισθήματα της ακροδεξιάς «πολυκατοικίας». Το έργο της εικαστικού Γεωργίας Λαλέ με τίτλο «Ενοχή γειτονιά» φιλοξένησε το Γενικό Προξενείο της χώρας μας στη Νέα Υόρκη, όμως ο υπουργός Εξωτερικών έδωσε εντολή να απομακρυνθεί. Τέτοια αντανακλαστικά λογοκρισίας παραπέμπουν σε σκοτεινές εποχές και δείχνουν πλήρη άγνοια τόσο για την Ιστορία όσο και για την ίδια τη λειτουργία της τέχνης, ειδικά αν σκεφτούμε πόσοι καλλιτέχνες στο παρελθόν έχουν προχωρήσει σε αντίστοιχους συμβολισμούς και πειραματισμούς με σημαίες διαφορετικών χωρών. Τουλάχιστον έγινε ευρέως γνωστή μια καλή εικαστικός.
06
Οι παραστάσεις που ξεχώρισαν
Παραστάσεις που ξεχώρισαν, συζητήθηκαν, έγιναν talk of the town. Το καθηλωτικό «Rohtko» στη Στέγη διά χειρός του Πολωνού Λούκας Ταρκόφσκι έκανε το θεατρικό μπαμ της χρονιάς. Ενα πολυεπίπεδο έργο για τον Ρόθκο, για την έννοια της πρωτοτυπίας στη δημιουργία, για την περίπλοκη αγορά της τέχνης στον σύγχρονο κόσμο, για την αγάπη και τον θάνατο. «Η άνοδος του Αρτούρο Ούι» του Αρη Μπινιάρη –όπου ο Μπέρτολτ Μπρεχτ αναδεικνύει τους μηχανισμούς που γεννούν και τρέφουν τον φασισμό– έκανε απανωτά sold out στο ARK στην Κυψέλη. Στις εκπλήξεις της χρονιάς το «Goodbye, Lindita» του νεαρού σκηνοθέτη Μάριο Μπανούσι –ένα ιδιαίτερο θεατρικό ποιητικό ταξίδι γύρω από τη μνήμη και την απώλεια– αλλά και η «Αρκουδοράχη» του Εντ Τόμας σε σκηνοθεσία της Ιώς Βουλγαράκη στο Θησείον. Ο τρόπος με τον οποίο αποδόθηκε η μαγεία της βωβής δραματουργίας και η ερμηνεία του Προκόπη Αγαθοκλέους ξεχώρισαν στα «Φώτα της πόλης» του Τσάρλι Τσάπλιν που ανέβασε στο Εθνικό η Αμάλια Μπένετ. Για τον Δημήτρη Καραντζά δε ήταν μια χρονιά δύο στα δύο με τον «Θείο Βάνια» στο Προσκήνιο και τον «Ρωμαίο και Ιουλιέτα» στο Εθνικό.
07
Εκδικητική έξωση
Μέσα στον Αύγουστο δημοσιεύτηκε στη Διαύγεια απόφαση που ανακαλούσε «για λόγους δημοσίου συμφέροντος» την κρατική παραχώρηση του ιστορικού κτιρίου όπου στεγαζόταν ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, επί της οδού Ερμού 134-136, με αφορμή μία εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε για το έγκλημα της Πύλου. Το κτίριο, ιδιοκτησίας του υπουργείου Πολιτισμού, είχε παραχωρηθεί από τη Μελίνα Μερκούρη το 1982. Από τότε κανένας υπουργός Πολιτισμού δεν διανοήθηκε να μη σεβαστεί το σπίτι όπου στεγάζονταν οι αρχαιολόγοι, ένα κτίριο που αποτελούσε ζωντανό κύτταρο πολιτισμού στο κέντρο της πόλης. Μέχρι τη… Λίνα Μενδώνη.
08
«Γαλάζια» μουσεία σε διάλυση
Με σχέδιο νόμου αποφασίστηκε η αποκοπή των πέντε μεγαλύτερων δημόσιων μουσείων από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και η μετατροπή τους σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ). (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αρχαιολογικό Θεσσαλονίκης και Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης). Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ μάλιστα διάλεξε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη για να ανακοινώσει απευθείας διορισμό των διοικητικών συμβουλίων και των γενικών διευθυντών με τους παχυλούς μισθούς φίλων της ΝΔ και «αρίστους», συνταξιούχους, πρόσωπα άσχετα με τα μουσεία, εκπροσώπους μεγάλων εταιρειών και επιχειρηματικών συμφερόντων, ανθρώπους εμπλεκόμενους με το σκάνδαλο του Ταμείου Αλληλοβοήθειας. Αντί για «εκσυγχρονισμό», η απόφαση αυτή έφερε διοικητικά αδιέξοδα, δημιουργώντας μια εικόνα γενικού ξεχαρβαλώματος και χάους. Ενδεικτικό είναι ότι το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου λειτουργούσε για μέρες χωρίς κλιματισμό σε συνθήκες καύσωνα με λιποθυμίες επισκεπτών, ενώ στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο οι υπάλληλοι καθαρίζουν και σκουπίζουν μόνοι τους γιατί δεν υπάρχει συνεργείο καθαριότητας.
09
Λόγος συγκίνησης
Για καιρό θα θυμούνται όσα είπε η Ιωάννα Καρυστιάνη στο πλαίσιο του 2ου Φεστιβάλ Χανίων – όπου βραβεύτηκε για τη συνεισφορά της στα γράμματα. «Σε όλη μου τη ζωή αγωνίζομαι να μη με ξελογιάζει το συμφέρον» είπε η Χανιώτισσα συγγραφέας, η οποία με αφορμή τη συζήτηση για το βιβλίο της «Ψιλά γράμματα» μίλησε για τη μνήμη αλλά και για τους ανέστιους, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στους πρόσφυγες.
10
Μάχη νότα νότα
«Τάλα, δεν είσαι κανενός, Τάλα, είσαι του κόσμου όλου». Με αυτό το συγκινητικό τραγούδι για το προσφυγικό –λίγο καιρό μετά το δολοφονικό ναυάγιο στην Πύλο– άνοιξε τη μεγάλη συναυλία της Ριζούπολης ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου. Φέτος το καλοκαίρι γέμισε ξανά γήπεδα, στάδια και συναυλιακούς χώρους σε όλη την Ελλάδα. Το στίγμα που είχε δώσει ο ίδιος για τις φετινές συναυλίες του ήταν το εξής: «Θα δώσουμε νότα νότα τη μάχη για το όνειρο». Με τόση μαυρίλα γύρω μας τι θα κάναμε χωρίς τον Θανάση; Στα καλά νέα, μόλις στην εκπνοή της χρονιάς και η είδηση ότι βγάζει καινούργιο δίσκο με τίτλο «Urbanun».
11
Ανεμομαζώματα… διαβολοποιήματα
Οι «Ράδιο Αρβύλα» σατίρισαν βίντεο στο οποίο ο Γιώργος Αλισάνογλου διάβαζε το ποίημα «Σκούπισμα» του Ρον Πάτζετ. Και πήραν φωτιά τα κοινωνικά δίκτυα για το γυμνασιακού επιπέδου χιούμορ του Αντώνη Κανάκη και της παρέας του. Ο δημόσιος διάλογος από κάποιο σημείο και μετά κατέληξε να γίνει αχρείαστη… σταυροφορία υπέρ της ποίησης γενικώς. Για την ιστορία, ποτέ η καλή ποίηση δεν κινδύνεψε να αφανιστεί από το κακό χιούμορ. Αλλωστε, η ποίηση του Πάτζετ πρωταγωνιστεί στην ταινία του Τζιμ Τζάρμους «Πάτερσον».
12
Γράφουν, άρα υπάρχουν
Τρεις αφίξεις συγγραφέων στη χώρα που θα θυμόμαστε. «Αν δεν έχεις να φας και δεν έχεις βενζίνη για το αυτοκίνητό σου, δεν διαβάζεις βιβλία» είπε ο Σέχαν Καρουνατίλακα κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στην Αθήνα. Ο βραβευμένος με το Μπούκερ 2022 Σριλανκέζος συγγραφέας του μυθιστορήματος «Τα εφτά φεγγάρια του Μάαλι Αλμέιντα» (εκδ. Gutenberg) μας γοήτευσε με τον λόγο του για τη λογοτεχνία, τη ζωή στη χώρα του, τον εμφύλιο (1983-2009) και τα ανεπούλωτα συλλογικά τραύματα. «Η γραφή είναι ο τρόπος μου να υπάρχω στον κόσμο. Είναι ο τρόπος να επεξεργάζομαι τη ζωή» είπε η Μπερναντίν Εβαρίστο στη σκηνή της Στέγης. Συγγραφέας και ακτιβίστρια η βραβευμένη με Μπούκερ Εβαρίστο, γράφει για την πολυπλοκότητα του να είσαι άνθρωπος. Ο Τζο Νέσμπο μάς επισκέφθηκε για την παρουσίαση του νέου του βιβλίου και την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Με αέρα ροκ σταρ ο Νορβηγός βασιλιάς του σκανδιναβικού crime fiction ήταν απολαυστικός και για το χιούμορ του: «Μη γράφετε crime fiction, υπάρχει ήδη πολύς ανταγωνισμός!».
13
Στα βράχια και το ΕΚΟΜΕ
Χωρίς διαβούλευση με τους επαγγελματίες του χώρου και χωρίς σοβαρό και συγκροτημένο σχέδιο το ΥΠΠΟ ετοιμάζει νομοσχέδιο όπου θα συγχωνευθούν τρεις μέχρι πρότινος ανεξάρτητοι θεσμοί. Το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου (ΕΚΚ), το Εθνικό Κέντρο Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ) και ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ) καταργούνται για να συσταθεί ένας νέος ενιαίος φορέας που τους περιλαμβάνει, χωρίς όμως εξασφαλισμένη χρηματοδότηση. Την ώρα που η χώρα έχει κάνει σημαντικά βήματα σε έναν αναπτυξιακό τομέα που στηρίζει το σινεμά και την τηλεόραση, δημιουργεί θέσεις εργασίες και φέρνει στη χώρα μεγάλες ξένες παραγωγές, η κυβέρνηση άφησε το ΕΚΟΜΕ με άδεια ταμεία. Το καμπανάκι κινδύνου έχει χτυπήσει εδώ και καιρό.
14
Το φαινόμενο «Μπαρμπενχάιμερ»
Νίκη για τον κινηματογράφο ήταν η παγκόσμια εισπρακτική επιτυχία των χολιγουντιανών παραγωγών «Μπάρμπι» και «Οπενχάιμερ», δύο εντελώς διαφορετικών μεταξύ τους ταινιών που ξανάφεραν τον κόσμο στις αίθουσες. Οι δύο πολυσυζητημένες ταινίες της χρονιάς δημιούργησαν τέτοια μανία στους θεατές, που έκλειναν διπλό εισιτήριο για να τις δουν, ώστε το «φαινόμενο» ονομάστηκε «Μπαρμπενχάιμερ». Βέβαια αυτή η επιτυχία μόνο τυχαία δεν ήταν, αφού τα στούντιο έριξαν πολλά εκατομμύρια σε επικοινωνιακές καμπάνιες πολύ πριν από την προβολή τους. Η κωμωδία της ροζ αφύπνισης από τη σκηνοθέτιδα Γκρέτα Γκέργουικ, με πρωταγωνίστρια τη Μάργκοτ Ρόμπι στον ρόλο της στερεοτυπικής Μπάρμπι, κέρδισε το νεανικό κοινό και έκοψε στη χώρα μας 465.887 εισιτήρια, ενώ ο «Οπενχάιμερ» του Κρίστοφερ Νόλαν με τα εκπληκτικά εφέ και το εξαιρετικό καστ ήταν πολύ κοντά με 426.719 εισιτήρια.
15
Οι κιτσοπούλειες «Σφήκες»
Ανελέητος δημόσιος σπαραγμός ξέσπασε μετά την επιδαύρεια πρεμιέρα της παράστασης «Σφήκες», σε ελεύθερη απόδοση της αμφιλεγόμενης πλην ταλαντούχας σκηνοθέτριας Λένας Κιτσοπούλου. Τα στρατόπεδα χωρίστηκαν και τα πληκτρολόγια πήραν φωτιά. Ηταν τέτοια η ένταση των αντιμαχόμενων υποστηρικτών και πολέμιων της σκηνοθετικής άποψης της Κιτσοπούλου για την κωμωδία του Αριστοφάνη, ώστε ο «πόλεμος» κράτησε εβδομάδες με εκατέρωθεν αδικαιολόγητες υπερβολές. Στο κάτω κάτω μια παράσταση ήταν, η οποία μάλλον κερδισμένη βγήκε από τη δωρεάν διαφήμιση. Δεν ήταν άλλωστε ούτε η πρώτη και σίγουρα δεν θα είναι η τελευταία φορά που η σκηνοθέτρια προκαλεί.
16
Αδικο φινάλε για το Ιντεάλ
Ηταν η αγαπημένη αίθουσα για χιλιάδες σινεφίλ της Αθήνας. Η είδηση του λουκέτου που μπαίνει στο ιστορικό και υπεραιωνόβιο Ιντεάλ –που μετρούσε 102 χρόνια ζωής– δεν είναι μόνο η χειρότερη είδηση της χρονιάς για όλους όσοι αγαπούν το σινεμά αλλά και τεράστιο πλήγμα για τον πολιτισμό και την πόλη με ευθύνη της κυβέρνησης της ΝΔ.
17
Η «Στρέλλα» στα χαρακώματα
Η «Στρέλλα» του Πάνου Χ. Κούτρα, που έχει γράψει ιστορία στον σύγχρονο κινηματογράφο, πέρασε από σαράντα κύματα στην οπερατική εκδοχή της από την Εναλλακτική Λυρική Σκηνή, μια παράσταση που λίγο έλειψε να τιναχτεί στον αέρα. Αιτία οι σφοδρές αντιδράσεις της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας στον αρχικό σχεδιασμό να μην υποδυθεί τη Στρέλλα τρανς άτομο. Μετά τον ξεσηκωμό οι οντισιόν της Λυρικής επαναλήφθηκαν και τον ρόλο της Στρέλλας πήρε η τρανς τραγουδίστρια Λέττα Κάππα, η οποία όμως δεν είχε ειδίκευση στο λυρικό τραγούδι. Το γεγονός ότι στην παράσταση τραγουδούσε αντ’ αυτής η μέτζο Αναστασία Κότσαλη, ως το φαντασιακό alter ego της πρωταγωνίστριας, που ήταν η Μαρία Κάλλας, πρόσθεσε επιπλέον προβλήματα σε μια έτσι κι αλλιώς φορτισμένη από την αρχή παραγωγή.
18
Η υπουργός στρώνει χαλίκι στο Τατόι
Ολο διαβάζουμε ότι προχωρούν τα έργα αποκατάστασης στα πρώην βασιλικά κτήματα, όλο ακούμε ότι το ΥΠΠΟ «ανεβάζει στροφές» για να ολοκληρωθεί το έργο, όμως δεν έχουμε δει και πολλά μέχρι στιγμής από το μεγαλεπήβολο αναπτυξιακό σχέδιο αξιοποίησης της ιστορικής δημόσιας περιουσίας. Παρά το γεγονός ότι ήταν στους πρώτους στόχους της κυβέρνησης από το 2019, αυτό που θα θυμόμαστε από το 2023 είναι η αγωνία της υπουργού Πολιτισμού να καθαριστεί εγκαίρως ο χώρος για την ταφή του Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ. Ηταν εκεί επιβλέποντας τα συνεργεία καθαρισμού, την απομάκρυνση των καμένων που είχαν ξεμείνει από την πυρκαγιά του 2021 και το στρώσιμο με χαλίκι για να πατήσουν οι γαλαζοαίματοι. Μέσα σε δύο μέρες έγιναν όσα δεν είχαν γίνει τόσο καιρό, ώστε να αποφευχθεί το διεθνές ρεζίλεμα στα ξένα ΜΜΕ που κάλυπταν τις βασιλικές αφίξεις για την κηδεία.
19
Σειρές με άρωμα εποχής
Επιτυχημένες ή μη, με υψηλή τηλεθέαση ή όχι, η πλειονότητα των ελληνικών τηλεοπτικών σειρών ουσιαστικά συνεχίζει στον δρόμο που χάραξαν οι «Μέλισσες». Μια συνταγή που διαθέτει πολλά πλεονεκτήματα, αφού άνοιξε τον δρόμο για προσεγμένες παραγωγές, όπως «Η μάγισσα» ή το «Ναυάγιο» ή για αναβιώσεις παλιών εμβληματικών σειρών όπως «Οι Πανθέοι», που δεν βρήκε τελικά ανταπόκριση από το τηλεοπτικό κοινό. Η συνέχιση και φέτος παλαιότερων τηλεοπτικών επιτυχιών έφερε ψηλά νούμερα τηλεθέασης, χωρίς να αναδείξει κάτι διαφορετικό. Οι σειρές που ξεχώρισαν ωστόσο, για διαφορετικούς λόγους η καθεμιά, είναι δύο: Το «Maestro» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη με την εντυπωσιακή πορεία του και την «πρωτιά» του στο Netflix και το «Milky way» του βραβευμένου με Χρυσό Φοίνικα Μικρού Μήκους Βασίλη Κεκάτου, που δείχνει τον δρόμο για την ελληνική τηλεόραση του μέλλοντος.
20
Στόχος το βιβλιοπωλείο
Στα μέσα Νοεμβρίου η ακτιβιστική ομάδα Ανοιχτή Συνέλευση Υπεράσπισης του Λόφου του Στρέφη κατηγόρησαν τις δύο νεαρές ιδιοκτήτριες του –πολύ ενημερωμένου– βιβλιοπωλείου Κομπραί ότι βάζουν κι αυτές το λιθαράκι τους στο gentrification (εξευγενισμό) των Εξαρχείων. Το κείμενο-καταγγελία είχε τίτλο «Εξω οι χίπστερ από τις γειτονιές μας» και γράφτηκε με αφορμή την αναγγελία της παρουσίασης του βιβλίου «Ο αποικιοκράτης χίπστερ» (εκδ. Αντίποδες) του Γκρέγκορι Πιερό. Να υπενθυμίσουμε ότι καμιά γειτονιά δεν ανήκει σε κανέναν.
21
ΛΕΞ, ο ποιητής των καταπιεσμένων
Οι φυλακές Κορυδαλλού ήταν η τελευταία στάση στο μεγάλο τουρ του ράπερ ΛΕΞ. Με μία συναυλία στο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας των φυλακών –μπροστά σε 200 κρατούμενους– ένωσε τη φωνή του με τη δική τους. Είχαν προηγηθεί πολλές sold out συναυλίες σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας. Ο ΛΕΞ καταγράφει με την τέχνη του τη ζοφερή καθημερινότητα στις μεγαλουπόλεις και τις ανησυχίες της νέας γενιάς.
22
Τίναξε το box office στον αέρα
Το κείμενο του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στη σεναριακή διασκευή της Κατερίνας Μπέη. Η προσεγμένη σκηνοθετική ματιά της Εύας Νάθενα. Η αψεγάδιαστη παραγωγή. Το επίκαιρο θέμα και οι μεστές ερμηνείες, στις οποίες και πάλι η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη παρέδωσε μαθήματα σπάνιας κλάσης. Πώς θα γινόταν λοιπόν αυτή η υψηλού επιπέδου «Φόνισσα» να μην κάνει ρεκόρ εισιτηρίων; Hδη την έχουν δει σχεδόν 300.000 θεατές και συνεχίζει.
23
Τα διαβάσαμε, τα προτείνουμε
Σε μια πλούσια εκδοτική χρονιά ξεχωρίζουμε (με δυσκολία) τρία βιβλία: Για πρώτη φορά κυκλοφόρησε στα ελληνικά το «Μακριά απ’ το αγριεμένο πλήθος» του Τόμας Χάρντι (εκδ. Καστανιώτη), ένα από τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το δίτομο τα «Εγγραφα του Πίκγουικ» ( εκδ. Gutenberg) που έκαναν τον Τσαρλς Ντίκενς διάσημο σε ηλικία 24 χρόνων. Πρόσφατα εκδόθηκε και το βιβλίο «Σημειώσεις από την εποχή των προσδοκιών» (εκδ. Πόλις), η αυτοβιογραφία της Μυρσίνης Ζορμπά, την οποία έγραψε τις τελευταίες μέρες της ζωής της.
24
Νόμπελ κι από… εμάς
Ο Νορβηγός δραματουργός και συγγραφέας Γιον Φόσε κέρδισε το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας και πολλοί βιβλιοφάγοι και θεατρόφιλοι φώναξαν ένα μεγάλο «ζήτω». Θεωρείται ανανεωτής της νορβηγικής δραματουργίας, από τους πιο σημαντικούς θεατρικούς συγγραφείς παγκοσμίως και ο δεύτερος πιο πολυπαιγμένος Νορβηγός δραματουργός μετά τον Ιψεν. Στην Ελλάδα το έργο του έγινε γνωστό μέσα από τις παραστάσεις του Γιάννη Χουβαρδά.
25
Αγόρια στο ντους
Μια δασκάλα πρόβαλε σε παιδιά δημοτικού τη βραβευμένη εκπαιδευτική ταινία «Αγόρια στο ντους», μια τρυφερή ταινία για την εξοικείωση μικρών παιδιών με το σώμα τους κόντρα σε πατριαρχικά πρότυπα. Ενας πατέρας έκανε καταγγελία και η εκπαιδευτικός έγινε εν μια νυκτί πρώτο θέμα στα πάνελ –κι ας μην είχαν δει το ταινιάκι– κι όλοι είχαν άποψη για το πώς πρέπει να κάνουν οι δάσκαλοι τη (δύσκολη) δουλειά τους. Λίγους μήνες αργότερα, αφού ολοκληρώθηκε η σχετική ΕΔΕ, η δασκάλα απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες, μια είδηση που πέρασε στα ψιλά, γιατί αυτό δεν θα έκανε ούτε νούμερα ούτε ντόρο.
26
Ολοι στο ίδιο τσουβάλι
Ο ΟΔΑΠ πέταξε έξω εν μια νυκτί τους μισθωτές των αναψυκτηρίων στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μνημεία της χώρας, προκηρύσσοντας διαγωνισμό που απέκλειε τις μικρές εταιρείες υπέρ των μεγάλων αλυσίδων της εστίασης. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές κυρίως για την άδικη μεταχείριση επιχειρηματιών που έλαβαν μια ξερή εντολή παράδοσης του μισθίου, ενώ είχαν προσφέρει θετικές υπηρεσίες επί σειρά ετών με απτά αποτελέσματα, όπως η μεγάλη προσέλευση πολιτών σε δράσεις και εκδηλώσεις που διοργανώνονταν στους συγκεκριμένους χώρους. Το τσουβάλιασμα όλων στο ίδιο σακί χωρίς αξιολόγηση της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών είναι μια ακόμη ένδειξη της έλλειψης στρατηγικής της κυβέρνησης για τον πολιτισμό.
27
Κράτα ρε φίλε, γερά!
Είναι ο «αιώνιος» έφηβος, ο αμετανόητος ροκάς, ο άνθρωπος που με τα χέρια ανοιχτά τραγούδησε στο κατάμεστο Καλλιμάρμαρο ενώνοντας 50.000 θεατές από διαφορετικές γενιές. Η συναυλία του Βασίλη Παπακωνσταντίνου άνοιξε με τον «Κουρσάρο». Μίλησε για τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Λοΐζο, τον Νικόλα Ασιμο και τον Αλκη Αλκαίο. «Ζούμε τον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον οικονομικό. Τώρα χρειάζεται να ψάξεις πολύ για να βρεις ποιος είναι ο εχθρός» είπε κατά τη διάρκεια της συναυλίας του, ενώ ακολούθησαν εμφανίσεις σε όλη την Ελλάδα. Πέντε δεκαετίες εξάλλου ακούγεται το σύνθημα «Βασίλη, ζούμε για να σ’ ακούμε». Και όχι άδικα.
28
Πέντε «Μήδειες» στο Ηρώδειο
Οι φανατικοί θεατρόφιλοι γέμισαν την Επίδαυρο τον Ιούλιο για τη Μήδεια του Φρανκ Κάστορφ. Ο έμπειρος σκηνοθέτης συνδύασε την τραγωδία με τα κείμενα του Χάινερ Μίλερ και του Ρεμπώ, ανέβασε πέντε διαφορετικές «Μήδειες» πάνω στη σκηνή (Στ. Γουλιώτη, Σ. Κόκκαλη, Μ. Ναυπλιώτου, Αγγ. Παπούλια, Ευδ. Ρουμελιώτη), τις οποίες έντυσε με λαμπερά φτερά και παγέτες, πρόσθεσε ζωντανές οθόνες, διαφημίσεις της Coca-Cola και αντίσκηνα. Κάποιες «συντηρητικές» φωνές διαμαρτυρήθηκαν για τα σκηνικά στην Επίδαυρο, ο ίδιος όμως ο σκηνοθέτης είχε πει ότι θα «καταστρέψει» τη Μήδεια για να δημιουργήσει κάτι εκρηκτικό. Και τα κατάφερε.
29
Λουκέτο στο ΟΑΚΑ
Οταν στις 22 Ιουλίου 2023 οι Guns’n’Roses κατέβαιναν από τη σκηνή του ΟΑΚΑ ο κόσμος είχε αρχίσει ήδη να μετράει αντίστροφα για τη διπλή συναυλία των Coldplay τον Ιούνιο του 2024. Στα τέλη Σεπτέμβρη η είδηση ότι το ΟΑΚΑ κλείνει επ’ αόριστον εξαιτίας προβλημάτων στατικότητας στο στέγαστρο Καλατράβα σκάει σαν βόμβα, θέτοντας σε κίνδυνο τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και δη τις συναυλίες που είχαν προγραμματιστεί ή επρόκειτο να ανακοινωθούν και έμειναν τελικά στο συρτάρι. Σαν τις μελέτες που προειδοποιούσαν για τους κινδύνους που έκρυβε η ανύπαρκτη συντήρηση των εγκαταστάσεων που οδήγησε στο λουκέτο… Τρεις μήνες μετά είναι ακόμα άγνωστο τι μέλλει γενέσθαι με τον μοναδικό χώρο στην Ελλάδα που μπορεί χωροταξικά να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των εντυπωσιακών παραγωγών, που για να υποστηριχτούν τεχνικά και να βγάλουν τα λεφτά τους φιλοξενούνται σε μεγάλα στάδια. Οι συναυλίες των Coldplay είναι στον αέρα και οι μουσικόφιλοι, που βλέπουν ότι η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τη θέση της στον χάρτη των μεγάλων συναυλιακών γεγονότων, είναι στα κάγκελα.
30
Παρατυπίες και ευχαριστίες
Με ισχυρή παρουσία αστυνομικών δυνάμεων έξω από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και εν μέσω διαμαρτυριών για το προεδρικό διάταγμα 85/2022 και τη μετατροπή των μουσείων σε ΝΠΔΔ είχε παρουσιάσει ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης την επιλεγείσα αρχιτεκτονική πρόταση των γραφείων David Chipperfield Architects και Αλέξανδρου Τοµπάζη για την επέκταση και αναβάθμιση του κορυφαίου μουσείου της χώρας. Τόσο η Λίνα Μενδώνη όσο και ο πρωθυπουργός ευχαρίστησαν για το εν λόγω έργο ένα πρόσωπο: τη Μαρέβα Γκραμπόφσκι – Μητσοτάκη. O πρωθυπουργός μάλιστα τη χαρακτήρισε ως την «καρδιά» πίσω από την υλοποίηση αυτού του μεγάλου εγχειρήματος. Ξέχασε βέβαια να αναφέρει ότι από τον διαγωνισμό αποκλείστηκαν τα ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία και ότι τόσο οι σύλλογοι των αρχιτεκτόνων όσο και των αρχαιολόγων εξέφρασαν σοβαρές ενστάσεις για συνεχόμενες παρατυπίες σε σχέση με το έργο και προσέφυγαν στο ΣτΕ.
31
Μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις
Το ΠΔ 85/2022, που εξίσωσε εν μια νυκτί τα καλλιτεχνικά πτυχία με απολυτήρια λυκείου, πυροδότησε για τρεις ολόκληρους μήνες ένα μεγαλειώδες κίνημα με κινητοποιήσεις, επαναλαμβανόμενες απεργίες από το ΣΕΗ, συναυλίες με την παρουσία δεκάδων καλλιτεχνών και καταλήψεις δραματικών σχολών. Οι καθηγητές του Εθνικού Θεάτρου και του ΚΘΒΕ παραιτήθηκαν μαζικά, ενώ το κίνημα κορυφώθηκε με τις μαζικές πορείες για το έγκλημα στα Τέμπη. Το προεδρικό διάταγμα δεν αποσύρθηκε –παρά τις προσχηματικές συναντήσεις με κυβερνητικά επιτελεία– ούτε έγιναν δεκτές οι τροποποιήσεις που κατέθεσαν τα σωματεία. Το ΥΠΠΟΑ σύσσωμο ένιψε τας χείρας και γύρισε την πλάτη στους καλλιτέχνες με αοριστολογίες και παραπλανητικές δηλώσεις.
32
Μαφία και παρακράτος
Αγρια επίθεση δέχτηκε ο υπάλληλος-αρχαιολόγος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων Μανώλης Ψαρρός. Ο 53χρονος αρχαιολόγος ήταν υπεύθυνος για τις εγκρίσεις οικοδομικών αδειών στη Μύκονο και χειριζόταν τρεις μεγάλες υποθέσεις αυθαιρεσίας σε παραλιακές τοποθεσίες. Οι αρχαιολόγοι ζήτησαν να προχωρήσει ταχύτατα και σε βάθος η έρευνα από τις αρχές και απαίτησαν από το ΥΠΠΟΑ να προβεί σε μηνυτήρια αναφορά με τις υποθέσεις που χειρίζεται ο αρχαιολόγος. Δεν ίδρωσε όμως το αυτί της κ. Μενδώνη ούτε αυτήν τη φορά.
33
Κόκκινο χαλί
Ηρθαν, είδαν και απήλθαν. Η Τίλντα Σουίντον, το οσκαρικό ξωτικό με την αλλόκοτη αύρα και το τεράστιο ταλέντο, ήρθε στη Στέγη για την παράσταση «Ενσαρκώνοντας τον Παζολίνι» και αργά το βράδυ διασκέδασε στις Κούκλες – πολύ ταιριαστή επιλογή για μια σταρ όπως εκείνη. Η χαρισματική Μόνικα Μπελούτσι, διαχρονικό σύμβολο της γυναικείας γοητείας και λάτρης της Ελλάδας, κατέκτησε το κοινό της Θεσσαλονίκης ως τιμώμενο πρόσωπο του φεστιβάλ. Ο βραβευμένος με δύο Οσκαρ σκηνοθέτης Αλεξάντερ Πέιν, επίσης καλεσμένος του φεστιβάλ, με την ταινία του «Τα παιδιά του χειμώνα» συμπλήρωσε τη λαμπερή τριάδα των μεγάλων ονομάτων που επισκέφθηκαν το 2023 τη χώρα μας.
34
Οι μεγάλες απώλειες
Το 2023 φεύγει παίρνοντας μαζί του ανθρώπους που άφησαν το στίγμα τους στον πολιτισμό, μεταξύ των οποίων οι Χρόνης Αηδονίδης, Αλαν Αρκιν, Βασίλης Βασιλικός, Μάριο Βίτι, Νόνικα Γαληνέα, Δέσποινα Γερουλάνου, Γιώτα Γιάννα, Κωστής Γκιμοσούλης, Ράκελ Γουέλς, Μισέλ Δημόπουλος, Μυρσίνη Ζορμπά, Αντζελα Ζήλεια, Οτάρ Ιοσελιάνι, Κώστας Καλφόπουλος, Βασίλης Καρράς, Σινέντ Ο’Κόνορ, Τότο Κοτούνιο, Ρένα Κουμιώτη, Μίλαν Κούντερα, Σέιν ΜακΓκόουαν, Τζίνα Λολομπρίτζιντα, Κόρμακ ΜακΚάρθι, Αίας Μανθόπουλος, Μαίρη Μαράντη, Γιάννης Μαρκόπουλος (φωτογραφία), Γιώργος Μιχαλακοπουλος, Α.Σ. Μπάιατ, Χάρι Μπελαφόντε, Τζέιν Μπίρκιν, Μιχάλης Μπουρμπούλης, Τόνι Νέγκρι, Λιζέτα Νικολάου, Νίκος Ξανθόπουλος, Κενζαμπούρο Οε, Μάκης Πανώριος, Λάκης Παπαστάθης, Αλέξης Πάρνης, Μάθιου Πέρι, Ριουίτσι Σακαμότο, Σούλη Σαμπάχ, Κάρλος Σάουρα, Βαγγέλης Σερντάρης, Γιώργος Τόλιος, Τοπόλ, Στέλιος Φαϊτάκης, Γιάννης Φλωρινιώτης, Γουίλιαμ Φρίντκιν, Σπύρος Φωκάς, Βάσω Χατζή, Μαίρη Χρονοπούλου, Νότης Μαυρουδής.
