Συνεχίζουμε τις περιπλανήσεις σε βιβλιοπωλεία, πινακοθήκες και μουσεία που συμβάλλουν στην ευκταία άλλη, πιο ποιοτική και πιο ανθρώπινη πρόσληψη των καθημερινών ωρών μας στην πόλη.
Φράσεις φλασάρουν, αναβοσβήνουν σαν σήματα πλοήγησης καθώς περιπλανιέσαι στην πόλη, στον όμορφο λαβύρινθο του πολιτισμικού Ιουνίου, περιηγητής όχι μονάχα στον χώρο αλλά και στον χρόνο, με οδοδείκτες κάποια βιβλία, οδεύοντας προς βιβλιοπωλεία, πινακοθήκες και μουσεία για ν’ ανταμώσεις στιγμές από το μέλλον και να κάνεις σχέδια για το παρελθόν – ναι, μπορούμε κάλλιστα να ανασχεδιάζουμε το παρελθόν!
Το 2022 η Πάτι Σμιθ έμελλε να μας προσφέρει ακόμη ένα δώρο, το λεύκωμα «A book of the days» (εκδ. Bloomsbury) με 365 χρονολογημένες φωτογραφίες, μία για κάθε μέρα του έτους, όλες συνοδευόμενες από ολιγόλεκτες λεζάντες που είναι λιτά, συγκινητικά, ποιητικά κομψοτεχνήματα. Σαν αυτά τα μικρά ημερολόγια μ’ ένα στιχούργημα κάθε μέρα χρησιμοποιώ το λεύκωμα της Πάτι για την καθημερινή μου πρωινή προσευχή.
Στις σελίδες 164 και 165 βλέπουμε φωτογραφίες από το Παρίσι για την 1. 6η και την 7η Ιουνίου: Το θρυλικό βιβλιοπωλείο Shakespeare and Company του Τζορτζ Γουίτμαν (George Whitman, 12.12.1913 – 14.12.2011). Γράφει η Πάτι: «Στην Αριστερή Οχθη, δυο βήματα απ’ τον Σηκουάνα και τη Νοτρ Νταμ, βρίσκεται το αγαπημένο, πολύτιμο βιβλιοπωλείο που εξυπηρετεί συγγραφείς και βιβλιολάτρες εδώ και εβδομήντα χρόνια. Διαθέτει μάλιστα δωρεάν καταλύματα 2. για καταπονημένους ποιητές». Μια γέφυρα στο ποτάμι και στα γύρω κτίσματα. Γράφει η Πάτι: «Στην καρδιά του Παρισιού κυλάει ο Σηκουάνας και στα νερά του αντανακλώνται καλλιτέχνες, εραστές και τ’ απομεινάρια ενός πυρπολημένου καθεδρικού ναού».
Ενα άλλο βιβλίο που συνοδεύει τον περιπλανώμενο στην πολιτισμική σκηνή του Ιουνίου είναι το «Σήμερα πάλι ωραία μέρα» (εκδ. Bibliothèque) με 366 θραύσματα του Φραντς Κάφκα, επίσης ένα για κάθε εικοσιτετράωρο, που σταχυολόγησε και μετέφρασε ο εκλεκτός Αλέξανδρος Κυπριώτης. Το έτος 1914, μια δεκαετία πριν από τον θάνατό του, τις 8 Ιουνίου, που εορτάζεται η Αγία Καλλιόπη, ο Κάφκα γράφει στη φίλη του την Γκρέτε Μπλοχ: «Στα μέρη μας είθισται να λένε ότι απ’ τα παιδιά καταλαβαίνεις πόσο μεγαλώνεις. Οταν δεν έχεις παιδιά αναγκάζεσαι να το καταλαβαίνεις από τα φαντάσματά σου και το καταλαβαίνεις σε ακόμη μεγαλύτερο βάθος».
Τωόντι! Και κάποια από τα φαντάσματά μας ανήκουν στη χλωρίδα, είναι άνθη-σήματα, άνθη-ξόρκια, άνθη-φυλακτά. Ανθη σαν αυτά που ζωγράφισε με τρίλιες τρυφερότητας ο υπερευαίσθητος Θανάσης Τσίγκος (1914-1965)· σαν το «Ανθος ενάντιο» που φιλοτέχνησε ο ποιητής Νίκος Καρούζος (1926-1990) με εμπρηστική χρωματική φαντασία και που κοσμεί τη συλλογή του «Λογική μεγάλου σχήματος» (εκδ. Ερατώ)· σαν τα «Aνθη της πανδημίας» που απάρτισαν την έκθεση της Λίζης Καλλιγά (Αθήνα, 1943) στην Γκαλερί Σκουφά μετά το πέρας της καραντίνας, για να πάρουμε λυτρωτικές ανάσες μες στην ευωδιά τους.
Και τώρα ο Δήμος Αθηναίων στο Κέντρο Τεχνών παρουσιάζει έργα του Παναγιώτη Κουλουρά (Καλαμάτα, 1973), στην πρώτη μουσειακή έκθεση του καλλιτέχνη με τίτλο «Η εποχή της μεταμόρφωσης» και με επιμέλεια του Χριστόφορου Μαρίνου. Βλέπουμε τριανταφυλλιές, αγριόχορτα, αμυγδαλιές, ποικίλα άνθη και φυτά, ζωγραφισμένα σε χαρτί κάθε άνοιξη από το 2020 έως σήμερα. Ο Κουλουράς συνδιαλέγεται, ουσιαστικά και ουσιωδώς, με το ζήτημα της όρασης· φιλοσοφεί με τα χρώματα και τη λεπταισθησία ωθώντας τον θεατή σε μια ποιητική ενατένιση των πραγμάτων της ζωής: το πώς βλέπουμε ένα φύλλο ή ένα κλαράκι μπορεί κάλλιστα να μας ευαισθητοποιήσει απέναντι σε κάθε έκφανση της καθημερινής ζωής.
Οπως σημειώνει ο Χριστόφορος Μαρίνος: «Ο Κουλουράς δοκιμάζει τις δυνατότητες και τις αντοχές του βλέμματος, όταν αυτό πέφτει σε ένα αντικείμενο, σε ένα θραύσμα μαρμάρου, σε ένα ανθισμένο ρόδο· σε ένα τύπωμα από μια αυτοσχέδια camera obscura φτιαγμένη με χαρτόκουτο και φακό. Στα έργα που γίνονται σε μεγάλα χαρτιά χρησιμοποιεί αυγοτέμπερα και στα μικρά ακουαρέλα. Δεν ζωγραφίζει εκ του φυσικού αλλά στην ηρεμία του εργαστηρίου, συντροφιά με τον Ελύτη και τον Νίτσε, οι σκέψεις των οποίων του δίνουν κουράγιο».
Περιηγήσεις και άνθη, απομνημόνευση φράσεων που φλασάρουν μες στον νου, βιβλία, πινακοθήκες, μουσεία. Και βέβαια, αναμονή και προσμονή. Ακούγοντας, ξανά και ξανά, τα δύο καινούργια μουσικά επιτεύγματα του Νικ Κέιβ και των Bad Seeds, το σπαραγμένο «Frogs» και το σπαρακτικό «Wild God», ο περιηγητής του άστεως αδημονεί να έρθει η 30ή Αυγούστου, η μέρα που θα κυκλοφορήσει το νέο τους άλμπουμ!
Προσώρας, ετοιμάζει τον σάκο για τη σημερινή του περιπλάνηση που θα τον φέρει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, όπου τον αναμένει μια άλλη «εποχή της μεταμόρφωσης», όχι αυτή των ανθέων του Παναγιώτη Κουλουρά αλλά αυτή των προσώπων και των σωμάτων της λαμπρής Σίντι Σέρμαν (Cindy Sherman, 1954) που εδώ και δεκαετίες ελίσσεται κριτικά στα τοπία της αμερικανικής νοοτροπίας, σαν ένα είδος χαμαιλεοντικού κοινωνιολόγου, μεταμορφώνοντας ακατάπαυστα τον ίδιο της τον εαυτό.
Face Control
Εχει παίξει Χάινερ Μίλερ, Σάμιουελ Μπέκετ, Δημήτρη Δημητριάδη. Εχει καθοδηγηθεί από τον Θεόδωρο Τερζόπουλο, από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, από τον Σάββα Στρούμπο. Παίζει πιάνο και κυκλοφορεί με νουάρ καμπαρντίνες και εαρινά χαμόγελα. Ζωγραφίζει εξπρεσιονιστικές εκρήξεις και άλλωστε η ποιητική της συλλογή φέρει τον τίτλο «Θρυαλλίς» (εκδ. Κέδρος), που σημαίνει φιτίλι για την πυροδότηση εκρηκτικών υλών αλλά και την αφορμή για αναπάντεχα συμβάντα – και η ποίηση άλλο δεν είναι από την ιχνηλάτηση, την πρόκληση και την καταγραφή του αναπάντεχου. «Μα η επανάσταση ζει στις πεταλούδες» γράφει και μας γοητεύει η γεννημένη στην Αθήνα το 1987 Ελλη Ιγγλίζ!
