Πρόκειται για φιλμ που καθηλώνουν τον θεατή χάρη στη δύναμη των πραγματικών ιστοριών από όλες τις γωνιές της γης που αφηγούνται.
Ιστορία και πολιτική έχουν την τιμητική τους στα τέσσερα φιλμ που προβλήθηκαν στο 26ο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (κάποια από αυτά είναι ήδη διαθέσιμα online) και αφηγούνται γνωστές και λιγότερο γνωστές ιστορίες από όλες τις γωνιές του πλανήτη. Ταυτόχρονα αποτελούν έργα που προκαλούν αίσθηση είτε λόγω του επίκαιρου χαρακτήρα τους είτε χάρη στη ρηξικέλευθη ματιά τους πάνω στο ιστορικό γίγνεσθαι.
Κλασικό παράδειγμα οι «Απεργοί του Μεσαίωνα» της Γαλλίδας Ανιές Περέ, που αποτυπώνουν μια ιστορία από το μακρινό παρελθόν, που είχε όμως προφητικό χαρακτήρα. Το «Ciompi», όπως είναι ο πρωτότυπος τίτλος του φιλμ, μας ταξιδεύει στη Φλωρεντία του 14ου αιώνα. Αντί όμως να μας διαφωτίσει για τον τρόπο που ο Κόζιμο Μέδικο κέρδισε τον έλεγχο της πόλης της Τοσκάνης ή για την ταύτιση της Φλωρεντίας με την περίοδο της Αναγέννησης, η Γαλλίδα δημιουργός επιλέγει να μας διηγηθεί μια «άγνωστη» ιστορία της πόλης.
Οι Ciompi ήταν οι φτωχοί εργάτες που δούλευαν στα εργαστήρια κλωστοϋφαντουργίας της Φλωρεντίας όταν απαυδισμένοι από τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και την απουσία προοπτικής στην εξαθλιωμένη ζωή τους αποφάσισαν να εξεγερθούν. Ηταν τόσο μαζική και καλά οργανωμένη η απεργία τους που κατάφεραν να ανατρέψουν, έστω προσωρινά, την τοπική κυβέρνηση.
Τα στοιχεία για την εξέγερση
Η κάμερα μέσα από την έρευνα στα ιστορικά αρχεία εστιάζει στα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία εκείνης της εξέγερσης και δημιουργεί παραλληλισμούς με τη σύγχρονη εποχή, που οι εργάτες της ίδιας βιομηχανίας ξεσηκώνονται ξανά. Η δημιουργός του φιλμ αναζητά τη νοητή γραμμή που ενώνει τα δύο γεγονότα, εστιάζοντας στις ιστορικές συνδέσεις και τις αδιόρατες ομοιότητες. Η ήρεμη αφήγηση και η απεικόνιση της ιστορικής απεργίας με λυρικές πινελιές, που αντλούν δύναμη από έργα της Αναγέννησης που κοσμούν κάθε γωνιά της σύγχρονης Φλωρεντίας, κάνουν το φιλμ απρόσμενα ποιητικό και αθόρυβα συνεπές ως προς τις αναγωγές που κάνει σε σχέση με το σήμερα.
Αλτρουισμός και σοκ
Επίκαιρο όσο ποτέ, το φιλμ «Τα θολά νερά» (Når vandene deles/ Murky waters) του Δανού Μάρτιν Μπ. Γκούλνοβ μέσα σε 67 λεπτά παρουσιάζει μια ιστορία αλτρουισμού και θέλησης που ενώνει την Κοπεγχάγη με τη Μυτιλήνη. Το 2015 ο Μο και μια ομάδα Δανών εθελοντών που ονομάζεται Team Humanity έφτασαν στη Μυτιλήνη για να παράσχουν βοήθεια στους πρόσφυγες. Με την άφιξή τους στο νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου σύντομα διαπιστώνουν την πραγματική εμβέλεια της ανθρωπιστικής κρίσης που ξεδιπλώνεται. Το έργο της Team Humanity και οι ηρωικές προσπάθειες των εθελοντών της –που οι περισσότεροι είναι πρόσφυγες που έχουν ζήσει στο πετσί τους το μεταναστευτικό δράμα– πλέον εκθειάζονται από τα παγκόσμια ΜΜΕ.
Ομως την εποχή που φτιαχνόταν το φιλμ κάποιοι από αυτούς βρίσκονταν αντιμέτωποι με τον φόβο της απέλασης ή ακόμη και της φυλάκισης. Οπως συνέβη με τον Μο, τον κεντρικό χαρακτήρα του φιλμ (που προβλήθηκε ήδη στις αίθουσες «Φρίντα Λιάππα» και Μακεδονικό και μπορείτε να το δείτε online στην ιστοσελίδα του φεστιβάλ), ο οποίος κινδύνευσε σοβαρά με δεκαετή κάθειρξη καθώς κατηγορήθηκε για δουλεμπορία από τις δανέζικες αρχές.
Από τα πιο σοκαριστικά φιλμ της φετινής διοργάνωσης είναι αναμφίβολα η «Σιγή του λόγου» της Κουμγιάνα Νοβάκοβα. Η σκηνοθέτρια, curator και λέκτορας που γεννήθηκε στην πρώην Γιουγκοσλαβία, μετά τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα την οποία αποτύπωσε στο ντοκιμαντέρ «Disturbed earth» το 2021, επιστρέφει στον τόπο του μαρτυρίου.
Το βιντεοσκοπημένο υλικό
Κομμάτια του βιντεοσκοπημένου υλικού της χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα για την πρώτη υπόθεση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου με θέμα τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας –με έμφαση στα εγκλήματα του βιασμού υπό το πρίσμα των βασανιστηρίων και της σεξουαλικής υποδούλωσης– που συντελέστηκαν στον γιουγκοσλαβικό εμφύλιο. Χρησιμοποιώντας αποκλειστικά τις ηχογραφημένες ή γραπτές καταθέσεις των γυναικών που έπεσαν θύματα της αντρικής κτηνωδίας στη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και με την εικόνα να «ντύνεται» με φωτογραφίες των τόπων βασανιστηρίων, η «Σιγή του λόγου» γίνεται μια καθηλωτική μαρτυρία αλλά και μια οδυνηρή ανάμνηση που υπερβαίνει τις έννοιες του χώρου και του χρόνου.
Τέλος, στην Αϊτή μάς ταξιδεύει το φιλμ του Γάλλου Φρανσουά Περλιέ «Η ψυχή των Μποσάλες». «Μποσάλες» αποκαλούνταν οι Αφρικανοί σκλάβοι που κέρδισαν τον πόλεμο της ανεξαρτησίας της Αϊτής. Σήμερα η λέξη περιγράφει τη δράση ενός προσώπου που κάνει την επανάστασή του, όπως ακριβώς συμβαίνει με βασικά πρόσωπα του έργου (η συνήγορος υπεράσπισης ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο αρθρογράφος της σατιρικής στήλης, o εργάτης που πασχίζει να επιβιώσει, ο αινιγματικός ιερέας βουντού κ.ά.), τα οποία πρωταγωνιστούν σε μια ιδιότυπη παράσταση που αναβιώνει το αμαρτωλό παρελθόν της Αϊτής αλλά και το μυσταγωγικό πνευματικό δέσιμο των σημερινών κατοίκων της με την έννοια της ανεξαρτησίας και της ελευθερίας, που αποτελούν σύμβολα της κουλτούρας του πολύπαθου νησιού.
