Οι πολίτες –παραδόξως, λόγω του αντιμεταναστευτικού κλίματος πανευρωπαϊκά– είναι πιο δεκτικοί από τους πολιτικούς στο να υποδεχτούν ασυνόδευτα προσφυγόπουλα από την Ελλάδα
Με πλακάτ ανά χείρας να αναγράφουν στα ολλανδικά «WeesWelkom 500 Kinderen» (καλώς ήρθατε, 500 παιδιά) και με απόσταση ενάμιση μέτρου, όπως απαιτούν τα μέτρα προστασίας για τον κορονοϊό, δεκάδες Ολλανδοί πολίτες διαδηλώνουν από τον περασμένο Απρίλιο μέχρι και σήμερα σε πλατείες και πάρκα. Αίτημά τους κάτι που θα μπορούσε σε μια άλλη πραγματικότητα να ήταν αυτονόητο, να δεχτεί δηλαδή η ολλανδική κυβέρνηση τη φιλοξενία 500 ασυνόδευτων παιδιών που ζουν σε καταυλισμούς στα ελληνικά νησιά υπό άθλιες συνθήκες.
Τον περασμένο Οκτώβριο έντεκα κράτη-μέλη της ΕΕ –μαζί η Νορβηγία και η Ελβετία– ανταποκρίθηκαν στις εκκλήσεις της ελληνικής κυβέρνησης να δεχτούν οι ευρωπαϊκές χώρες 2.500 ασυνόδευτα παιδιά. Γερμανία, Λουξεμβούργο και Πορτογαλία ήδη έχουν δεχτεί τα πρώτα προσφυγόπουλα, ως επί το πλείστον από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και τη Συρία. Αντίθετα, η τετρακομματική ολλανδική κυβέρνηση υπό τον φιλελεύθερο πρωθυπουργό Μαρκ Ρούτε έκλεισε τα αυτιά της και αρνήθηκε να συμμετάσχει καταψηφίζοντας την πρόταση.
Αυξανόμενες πιέσεις
Τους τελευταίους μήνες ωστόσο ο εύθραυστος φιλελεύθερος – κεντροδεξιός συνασπισμός δέχεται αυξανόμενες πιέσεις. Οι φωνές για αλλαγή στάσης της κυβέρνησης απέναντι στο προσφυγικό ολοένα και πληθαίνουν. Δύο από τα τέσσερα κυβερνητικά κόμματα, το φιλελεύθερο D66 και η Χριστιανική Ενωση, εμφανίζονται πλέον πιο θετικά στο ελληνικό αίτημα. Αλλαγή στάσης παρατηρείται όμως και από ορισμένους βουλευτές της Χριστιανοδημοκρατικής Ενωσης.
«Η θέση μας είναι ότι οι πρόσφυγες πρέπει να μετεγκατασταθούν από τα συνωστισμένα στρατόπεδα της Ελλάδας το συντομότερο δυνατό. Το ολλανδικό κοινοβούλιο είναι διχασμένο σε αυτό το ζήτημα, με την πλειονότητα των κομμάτων να μην επιθυμεί να δεχτεί η χώρα παιδιά-πρόσφυγες» επισημαίνει μιλώντας στο Documento η Ολλανδή ευρωβουλευτής του D66 Σοφί Ιντ Βελντ. «Το D66 συνεχίζει να αναζητά ευκαιρίες για να ασκήσει πίεση στην κυβέρνηση συνασπισμού. Παραδόξως οι Ολλανδοί πολίτες είναι κατά μέσο όρο πιο θετικοί στην υποδοχή προσφύγων απ’ ό,τι οι πολιτικοί» προσθέτει.
Η εκστρατεία «500 Kinderen» (500 παιδιά) που οργανώθηκε από την ολλανδική ΜΚΟ Refugee Foundation σε συνεργασία με το Ολλανδικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τη ΜΚΟ Defense for Children με σκοπό να δεχτεί η χώρα 500 ανήλικους πρόσφυγες κερδίζει συνεχώς υποστηρικτές. «Τους τελευταίους μήνες 135 δήμοι, πέντε επαρχίες και δεκάδες χιλιάδες Ολλανδοί που υπέγραψαν την πρωτοβουλία κάλεσαν το υπουργικό συμβούλιο της Ολλανδίας να φροντίσει για τα παιδιά αυτά» επισημαίνει στο Documento η εκπρόσωπος του Ολλανδικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες Νίνκι Τορ. Παράλληλα, περίπου εκατό εξέχοντα πρόσωπα, από τον μουσικό Τζόσουα Νολέ μέχρι την Ολλανδή πρώην Επίτροπο Nέλι Κρους, σε ανοιχτή επιστολή που υπέγραψαν καλούν την ολλανδική κυβέρνηση να βοηθήσει την Ελλάδα.
«Εκκλησίες, δήμοι, καλλιτέχνες και χιλιάδες Ολλανδοί έχουν συμμετάσχει σε διαδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα σε χωριά και πόλεις όπως η Χάγη, σε δράσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε άλλες πρωτοβουλίες για να εντείνουν την πίεση στην ολλανδική κυβέρνηση. Δυστυχώς αυτό δεν οδήγησε ακόμη στο να υιοθετήσει η κυβέρνηση πιο ανθρώπινη πολιτική και να δεχτεί τα ασυνόδευτα παιδιά από την Ελλάδα» δηλώνει στο Documento o Γιαν Κόι, αναπληρωτής διευθυντής Ευρωπαϊκών Μέσων Παρακολούθησης στο Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW) με έδρα το Αμστερνταμ.
Μια συμφωνία στα χαρτιά
Στις 18 Ιουνίου ο Έλληνας αναπληρωτής υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Γιώργος Κουμουτσάκος, η υφυπουργός Εργασίας Δόμνα Μιχαηλίδου και η υπουργός Μετανάστευσης της Ολλανδίας Ανκι Μπρόκερς-Κνολ υπέγραψαν μνημόνιο συνεργασίας για την ενίσχυση του συστήματος επιτροπείας, υποδοχής και προστασίας ασυνόδευτων ανηλίκων που ζουν στην Ελλάδα. Για την ολλανδική κυβέρνηση το μνημόνιο αυτό είναι πιο σημαντικό από το να φιλοξενήσει ανήλικα παιδιά. Πρόκειται για τριετές πρόγραμμα που αποσκοπεί στην ενίσχυση της δυναμικότητας των αρμόδιων ελληνικών αρχών στον τομέα της επιτροπείας. Στην πραγματικότητα όμως πρόκειται για μνημόνιο συνεργασίας ύψους 4 εκατ. ευρώ που έχει μείνει στα χαρτιά.
«Αν και η υπουργός Μετανάστευσης της Ολλανδίας κ. Μπρόκερς-Κνολ τόνισε τη σημασία να υπάρξουν γρήγορα και έμπρακτα αποτελέσματα κατά την υπογραφή του μνημονίου συνεργασίας με τον Ελληνα εταίρο της, έχουμε σοβαρές αμφιβολίες για την ταχεία πρόοδο. Η εφαρμογή του αργεί πολύ σε σχέση με τα σχέδια των υπουργών» καταγγέλλει η Νίνκι Τορ, τονίζοντας ότι εξαρχής και οι τρεις οργανώσεις χαρακτήρισαν το σχέδιο «ψεύτικη λύση» που δεν ανταποκρίνεται στην επείγουσα κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα παιδιά αυτήν τη στιγμή στην Ελλάδα. «Από τον Απρίλιο το υπουργικό συμβούλιο μιλά με την Ελλάδα. Η υπουργός Μετανάστευσης της Ολλανδίας υποσχέθηκε να βρει γρήγορα και συγκεκριμένα αποτελέσματα. Το μόνο που έχει καταφέρει μέχρι σήμερα είναι μια υπογραφή. Δεν έχει γίνει ακόμη η επιλογή οργανισμών που θα παρέχουν δομές» προσθέτει η ίδια.
Από την πλευρά του ο Γιαν Κόι χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο σχέδιο «αόριστο» και τονίζει ότι η Ολλανδία θα πρέπει να συμβάλει ώστε να βρεθεί πραγματική λύση για αυτή την κατάσταση έκτακτης ανάγκης, σε περίοδο μάλιστα πανδημίας. «Η Ολλανδία είναι από τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου και πρέπει να ενταχθεί στον αναπτυσσόμενο συνασπισμό των ευρωπαϊκών χωρών που ενεργούν υπεύθυνα και βοηθούν άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, την Ελλάδα, τα παιδιά και ανθρώπους που υποφέρουν στα ελληνικά νησιωτικά κέντρα κράτησης» υπογραμμίζει.
Χωρίς δομές και δικαιώματα
Με μια συμφωνία προς το παρόν στα χαρτιά και τις ευρωπαϊκές χώρες –όχι όλες– απρόθυμες να βοηθήσουν, εκατοντάδες πρόσφυγες και μετανάστες συνεχίζουν να στοιβάζονται στα κέντρα υποδοχής στην Ελλάδα υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης, με τα δικαιώματά τους να καταπατώνται καθημερινώς. Οι ανθρωπιστικές οργανώσεις κρούουν συνεχώς το καμπανάκι για τις συνθήκες κράτησης, τις σοβαρές ελλείψεις σε βασικές ανάγκες και τις συνεχείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων.
«Τα δικαιώματα των προσφύγων παραβιάζονται στο κέντρο κράτησης της Μόριας, όπως για παράδειγμα το δικαίωμα σε ασφαλείς εγκαταστάσεις υποδοχής, που συμφωνήθηκε μεταξύ άλλων στην οδηγία για τους όρους υποδοχής. Αλλά και στην ηπειρωτική χώρα παραβιάζονται, για παράδειγμα ασυνόδευτοι ανήλικοι βρίσκονται υπό αστυνομική κράτηση» καταγγέλλει στο Documento η εκπρόσωπος του Ολλανδικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες. «Τα παιδιά ζουν σε εξευτελιστικές συνθήκες με τον κίνδυνο να πέσουν θύματα κακοποίησης, εμπορίας ή εκμετάλλευσης. Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο. Υπάρχει μεγάλη στήριξη για τη φιλοξενία παιδιών στην Ολλανδία. Η κατάσταση είναι επείγουσα» τονίζει η ίδια.
«Χιλιάδες αιτούντες άσυλο έχουν παγιδευτεί σε υπερπληθείς υγειονομικές εγκαταστάσεις στα ελληνικά νησιά ως αποτέλεσμα των αποτυχημένων πολιτικών της ΕΕ εδώ και χρόνια. Αυτές οι καταχρήσεις έχουν τεκμηριωθεί πολύ καλά και εκτενώς από πολλούς ερευνητές από το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» υπογραμμίζει με τη σειρά του ο Γιαν Κόι.
Η Ευρώπη φρούριο
Το μεταναστευτικό είναι ένα από τα πιο σημαντικά ζήτημα που απασχολούν την Ευρωπαϊκή Ενωση εδώ και χρόνια. Φορείς, οργανώσεις και ακαδημαϊκοί συμφωνούν ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη να αναμορφωθούν οι ευρωπαϊκοί κανόνες για το άσυλο, όπως για παράδειγμα ο κανονισμός του Δουβλίνου. Επισημαίνουν επίσης την υποχρέωση που έχει η ΕΕ να δημιουργήσει λειτουργικό μηχανισμό αλληλεγγύης και κατανομής ευθυνών ώστε να ανακουφίσει χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία που δέχονται έντονες πιέσεις.
Ωστόσο ακόμη και σε αυτή την περίπτωση οι ευρωπαϊκές χώρες δυσκολεύονται στην πράξη να καταλήξουν σε κοινή συμφωνία, με αποτέλεσμα η Ευρώπη να μετατρέπεται σε «θανατηφόρο φρούριο» για τους πρόσφυγες, όπως χαρακτηριστικά λέει η Ολλανδή ευρωβουλευτής Σοφί Ιντ Βελντ. «Ο κανονισμός του Δουβλίνου για τη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο δεν είναι πλέον ο κατάλληλος για τον σκοπό αυτό. Ως εκ τούτου εργαζόμαστε εδώ και χρόνια για την αναθεώρηση ολόκληρου του συστήματος ασύλου και μετανάστευσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχουν αποδειχτεί ικανά και πρόθυμα να βρουν συμβιβασμούς και λύσεις. Τοπικές αρχές, εκκλησίες, η κοινωνία των πολιτών και ακαδημαϊκοί στηρίζουν το νέο σύστημα. Ωστόσο τα κράτη-μέλη απέτυχαν δυστυχώς να καταλήξουν σε συμφωνία. Το μόνο που έχουν βρει μέχρι τώρα είναι η Ευρώπη-φρούριο, η οποία είναι πιο θανατηφόρα από το τείχος του Τραμπ» τονίζει.
«Ο κανονισμός του Δουβλίνου πρέπει να μετατραπεί σε ένα δίκαιο σύστημα μετεγκατάστασης. Υποστηρίζουμε ένα σύστημα που βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια όπως το ΑΕΠ, ο πληθυσμός, οι οικογενειακοί δεσμοί, η γλώσσα και οι ευκαιρίες απασχόλησης, καθώς αυτό είναι σημαντικό για την ένταξη στις κοινωνίες. Θα ήταν υπέροχο αν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες επενδύσουν σε μια φιλική και φιλόξενη κοινωνία για τους πρόσφυγες. Ωστόσο απαιτείται προθυμία από όλες για να διασφαλιστεί η προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων» αναφέρει από την πλευρά της η Τορ.
Το προπατορικό αμάρτημα
Η ΕΕ έχει κάνει σειρά από λάθη, όπως παραδέχεται η ευρωβουλευτής Ιντ Βελντ. Ενα από τα πιο βασικά είναι ότι αντιμετωπίζει τη μετανάστευση σαν κάτι κακό στο οποίο πρέπει να δοθεί τέλος. Το δεύτερο είναι οι λανθασμένοι χειρισμοί προς την Τουρκία.
«Το προπατορικό αμάρτημα είναι ότι δεν αντιμετωπίζουμε τους πρόσφυγες σαν ανθρώπους αλλά σαν πρόβλημα. Το δεύτερο λάθος που κάναμε είναι ότι θεωρήσαμε σοφό να πληρώσουμε τον Ερντογάν για να φροντίσει το δικό μας πρόβλημα. Τώρα έχει τον έλεγχο και έχει δείξει ότι είναι πρόθυμος να εκβιάσει την Ευρώπη. Εν τω μεταξύ, η ευθύνη μας ως Ευρωπαίων παραμένει. Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η Τουρκία φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες. Ομως η κατάσταση δεν είναι αποδεκτή. Η Ευρώπη πρέπει να αναγνωρίσει την πραγματικότητα, ότι δηλαδή οι άνθρωποι μεταναστεύουν και αυτό δεν είναι καλό ή κακό. Η ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική πρέπει να επικεντρωθεί στη διαχείριση και τη ρύθμισή της και όχι στη μυθοπλασία του πώς θα μπει τέλος σε αυτή» εξηγεί η ευρωβουλευτής.
Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το λάθος ξεκινάει από την ΕΕ που πίστεψε ότι η Τουρκία είναι ασφαλής τρίτη χώρα ή ασφαλής πρώτη χώρα ασύλου που μπορεί να φιλοξενήσει τόσο μεγάλο αριθμό προσφύγων και μεταναστών. Στην πραγματικότητα η Τουρκία δεν διαθέτει σωστό και λειτουργικό σύστημα ασύλου ούτε σέβεται την αρχή της μη επαναπροώθησης. «Η πραγματικότητα είναι ότι η Τουρκία έδειξε πράγματι μεγάλη γενναιοδωρία, ιδίως σε σύγκριση με τα περισσότερα κράτη-μέλη της ΕΕ. Ωστόσο το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέγραψε το 2019 ότι οι τουρκικές αρχές συνέλαβαν και απέλασαν βίαια στη Συρία εκατοντάδες Σύριους από τις πόλεις της, εκθέτοντας τους Σύριους που ζούσαν στην Τουρκία σε κίνδυνο σοβαρών παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Η ΕΕ πρέπει να στηρίξει την Τουρκία στην παροχή βασικών υπηρεσιών σε αιτούντες άσυλο στην Τουρκία, αλλά αυτό δεν πρέπει να αποτελεί δικαιολογία για να αρνηθεί το δικαίωμα ασύλου σε όσους δεν λαμβάνουν αποτελεσματική προστασία στην Τουρκία» καταλήγει ο Γιαν Κόι.
