Αργά αλλά σταθερά εξαπλώνεται ο ιός της συνωμοσιολογίας σχετικά με την προέλευση του κορονοϊού. Συνειδήσεις «μολύνονται» από αντιεπιστημονικές θεωρίες που διαχέονται στα social media αλλά και σε blogs. Ανατριχιαστικές συμπτώσεις και νοσηρή φαντασία γίνονται ένα προκειμένου να εδραιωθεί στην παγκόσμια κοινότητα η άποψη ότι ο SARS-COV-2 είναι ένα πατενταρισμένο βιο-όπλο ή –στην καλύτερη εκδοχή– προϊόν πειραμάτων που ξέφυγε από τα εργαστήρια του Ινστιτούτου Ιολογίας της Γουχάν.
Στο εσωτερικό, πέρα από τις τραγελαφικές συνδέσεις με τον πάσης χρήσης απόγονο της δυναστείας των Ρότσιλντ, η σπερμολογία διανθίστηκε με προφητείες προκειμένου να έρθουν οι ορθόδοξοι τηλεπωλητές με κοινοβουλευτικό στασίδι να πουλήσουν αλοιφές, μαντζούνια και το σύγχρονο νερό του Καματερού. Οπως πάντα, η επιστημονική αλήθεια βρίσκεται μακριά από τον εκάστοτε «ζητιάνο» του Καρκαβίτσα. Εν προκειμένω, στο πρώτο κρούσμα.
Το… προφητικό άρθρο
Η αρχή του νήματος της σπερμολογίας βρίσκεται στο άρθρο της έγκριτης επιστημονικής επιθεώρησης «Nature» τον Νοέμβριο του 2015. «Αντιπαράθεση για την επικίνδυνη έρευνα από ιό νυχτερίδας που κατασκευάστηκε σε εργαστήριο» είναι ο τίτλος του δημοσιεύματος. Δύο έγκριτοι βιολόγοι εξέφραζαν ανησυχίες για τη δημιουργία ενός «χιμαιρικού ιού» που κρινόταν οιονεί συμβατός με τον άνθρωπο. Επρόκειτο για συνδυασμό ενός κορονοϊού που προσβάλλει νυχτερίδες της Κίνας με τα κύρια συνθετικά στοιχεία του SARS-COV προσαρμοσμένα σε ποντίκια.
«Αν ο ιός ξεφύγει, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα ακολουθήσει» τόνιζε στο «Nature» ο βιολόγος του Ινστιτούτου Παστέρ του Παρισιού Σάιμον Γουέιν-Χόμπσον, με τον καθηγητή Μοριακής Βιολογίας και ειδικό στη Βιοάμυνα στο Πανεπιστήμιο Rutgers του Νιου Τζέρσεϊ Ρίτσαρντ Εμπράιτ να συμφωνεί και να προσθέτει: «Ο μόνος αντίκτυπος αυτής της εργασίας είναι η δημιουργία σε ένα εργαστήριο ενός νέου, μη φυσικού κινδύνου».
Το άρθρο διαδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που οδήγησε τον συντάκτη του «Nature» Ντέκλαν Μπάτλερ σε διευκρινίσεις. «Γνωρίζουμε ότι αυτή η δημοσίευση χρησιμοποιείται ως βάση για μη επαληθευμένες θεωρίες ότι ο νέος κορονοϊός που προκαλεί Covid-19 έχει κατασκευαστεί. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι αυτό είναι αλήθεια. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ένα ζώο είναι η πιο πιθανή πηγή του κορονοϊού» σημειώνεται στην επικαιροποίηση του άρθρου που έγινε τον Μάρτιο.
Μιλώντας στο Documento, ο Σάιμον Γουέιν-Χόμπσον αρνείται οποιαδήποτε σχέση του παραπάνω πειράματος με την πανδημία που έχει προκαλέσει ο Covid-19. «Ο ιός SARS2 δεν σχετίζεται με το πειραματικό έργο για τους κορονοϊούς των νυχτερίδων που αποτέλεσε αντικείμενο αντιπαράθεσης το 2015» ξεκαθαρίζει ο καθηγητής και επικεφαλής της Μονάδας Μοριακών Ρετροϊών στο Ινστιτούτο Παστέρ του Παρισιού, ενώ επιμένει στην άποψη ότι τέτοιου είδους πειράματα είναι αχρείαστα.
Event 201
Στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο του 2019 άσκηση προσομοίωσης για την αντιμετώπιση του σεναρίου μιας –ναι, σωστά μαντέψατε– πανδημίας! Εκπρόσωποι παγκόσμιων επιχειρηματικών κολοσσών, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και επικεφαλής δημόσιων συστημάτων υγείας πήραν μέρος στην άσκηση αντιμετωπίζοντας δυνητικά διλήμματα που σήμερα έγιναν πραγματικότητα. Στόχος της άσκησης ήταν η εκπαίδευση πολιτικών ηγετών για την αντιμετώπιση πιθανής έκτακτης συνθήκης, αναπτύσσοντας κοινό βηματισμό με διεθνείς οργανισμούς και εταιρείες παγκόσμιας εμβέλειας. Παρεμφερείς ασκήσεις είχαν προηγηθεί το 2018, το 2005 και το 2001.
H άσκηση αποτέλεσε βούτυρο στο ψωμί των απανταχού συνωμοσιολόγων. Οι ανυπόστατοι ισχυρισμοί έφτασαν και στη χώρα μας. Ιστοσελίδες χαμηλής επισκεψιμότητας και αμφιβόλου δημοσιογραφικής ποιότητας πήραν τη σκυτάλη στη συνωμοσιολογία από τα social media, μετατρέποντάς τη σε παραδημοσιογραφικό προϊόν. Ετσι, στην επιφάνεια ήρθαν δημοσιεύματα κατά της «αφρόκρεμας της παγκόσμιας ελίτ» η οποία έχει στόχο τη μείωση του πληθυσμού.
Netflix και πανδημία
Στις 22 Ιανουαρίου το Netflix κυκλοφόρησε τη σειρά ντοκιμαντέρ «Πανδημία: Ο κύκλος του ιού της γρίπης». Η σειρά ανοίγει σαν βεντάλια όλες τις πτυχές του ζητήματος. Από την ισπανική γρίπη έως τις επιδημίες που πλήττουν Ασία και Αφρική υπό το πρίσμα γιατρών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Και από την ταχύτητα που ένας ιός μπορεί να θέσει την παγκόσμια κοινότητα σε καθεστώς πανδημίας έως την προσπάθεια δημιουργίας ενός καθολικού εμβολίου που θα προστατεύει σαν ομπρέλα τον άνθρωπο από κάθε γρίπη. «Οταν μιλάμε για το ενδεχόμενο να συμβεί μια πανδημία γρίπης δεν είναι θέμα “εάν” αλλά “πότε”» λέει στο τρέιλερ της σειράς ο δρ Ντένις Κάρολ από τον Οργανισμό των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID).
Ο χρονισμός προκάλεσε καχυποψία. Οταν κυκλοφόρησε η σειρά ο κορονοϊός εξαπλωνόταν μέρα με τη μέρα ανά την υφήλιο. Η σύμπτωση δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από τον ιστό της συνωμοσιολογίας, με τη σειρά του Netflix να μεταφράζεται ως μία ακόμη «απόδειξη» του «σκοτεινού σχεδίου». Σχολιάζοντας το τρέιλερ, δεκάδες χρήστες του YouTube σύνδεσαν τη σειρά με την πανδημία. «Γνώριζαν για τον κορονοϊό καθ’ όλη τη διάρκεια. Μην κάνετε το εμβόλιο, μην υποταχθείτε στη νέα παγκόσμια τάξη» είναι μια… ψύχραιμη προσέγγιση, ενώ άλλη χρήστρια διερωτάται: «Ακόμη πιστεύετε στις συμπτώσεις;».
Ζόμπι
Το βιντεοπαιχνίδι «Resident evil» που μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη έσπασε τα ταμεία και στις δύο εκδοχές του. Εν τάχει, το στόρι αφορά την πολυεθνική φαρμακευτική εταιρεία Umbrella Corporation, η οποία κατασκεύασε βιο-όπλο και το απελευθέρωσε μετατρέποντας τους ανθρώπους σε ζόμπι. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τον κορονοϊό; Κινέζοι fans του «Resident evil» εντόπισαν ότι μια υπαρκτή φαρμακευτική εταιρεία στη χώρα τους έχει τιρκουάζ εκδοχή του λογότυπου της μοχθηρής αλλά ανύπαρκτης Umbrella Corporation. Πρόκειται για τη Shanghai Ruilan Bao Hu San Biotech Limited (RLSW), την οποία κάποιοι έσπευσαν να συνδέσουν με την πόλη Γουχάν αν και το ίδιο το όνομα της εταιρείας αποσαφηνίζει ότι εδρεύει στη Σαγκάη! Μάλιστα δεν ήταν λίγοι εκείνοι που διέδωσαν ότι ο τύπος του πανδημικού ιού Corona είναι αναγραμματισμός της επινοημένης πόλης Raccoon όπου εκτυλίσσονται οι ιστορίες των πρώτων βιντεοπαιχνιδιών της σειράς. Βέβαια, τους ξέφυγε ένα «c»…
Τα εργαστήρια της Γουχάν
Καύσιμο στη μηχανή της συνωμοσιολογίας έριξε το άρθρο του κοινωνικού επιστήμονα και προέδρου του Ινστιτούτου Πληθυσμιακής Ερευνας της Βιρτζίνια Στίβεν Μόσερ στην εφημερίδα «New York Post» τον Φεβρουάριο. Ο Στίβεν Μόσερ παρέθεσε τους λόγους για τους οποίους πιστεύει ότι ο νέος κορονοϊός μπορεί να ξέφυγε από το Εθνικό Εργαστήριο Βιοασφάλειας στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν, όπου γίνονται μελέτες σε κορονοϊούς νυχτερίδων. Υποστήριξε ότι υπάρχει ανάλογο προηγούμενο, καθώς –όπως ισχυρίζεται– ο SARS-COV έχει «δραπετεύσει» αρκετές φορές από εργαστήρια ιολογίας στην Κίνα.
Στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση «The Scientist» ο καθηγητής Επιδημιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Δημήτρης Παρασκευής χαρακτήρισε απίθανο το σενάριο να ξέφυγε ο ιός. Ομως δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτε. Απαντώντας στο Documento, ο καθηγητής ανέφερε ότι «δεν έχουμε κάποιο δεδομένο που να ενισχύει την άποψη ότι ο ιός ξέφυγε από κάποιο εργαστήριο». «Ακόμη κι αν συμβεί κάποιο ατύχημα, λαμβάνονται αυτομάτως αυστηρά μέτρα προστασίας» σημείωσε, ενώ υπογράμμισε πως από την ανάλυση του γενετικού υλικού δεν προκύπτει κάποια επεξεργασία στο DNA του ιού. Επισήμανε δε ότι έχει βρεθεί αντίστοιχος ιός σε νυχτερίδα, ο οποίος ταυτίζεται κατά 96% με τον SARS-COV-2.
Σχετικά με τις πειραματικές δοκιμές εμβολίων κατά του νέου κορονοϊού ο καθηγητής του ΕΚΠΑ σημείωσε ότι ενδεχομένως να προκύψει κάτι σύντομα, αλλά όλα τα εμβόλια χρειάζονται μεγάλη περίοδο κλινικών δοκιμών έτσι ώστε να είναι ασφαλή. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Δ. Παρασκευή, πιθανώς να χρειαστεί ένας χρόνος ή και παραπάνω για τη διάθεση του εμβολίου, χωρίς αυτός ο χρονικός ορίζοντας να παρατίθεται με βεβαιότητα. Ως προς τους αποδέκτες των δοκιμαστικών εμβολίων, ο καθηγητής υποστήριξε ότι πρόκειται για άτομα που διασφαλίζεται ότι δεν θα παρουσιάσουν κάποιο πρόβλημα υγείας και ότι οι δοκιμές γίνονται σε εθελοντική βάση και με τήρηση των κανόνων βιοηθικής.
Για το αν θα μειώσει η επικείμενη αύξηση της θερμοκρασίας τη διάδοση του ιού ο κ. Παρασκευής υπογράμμισε ότι κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος επειδή πρόκειται για νέο ιό. «Από τη γνώση που έχουμε από παρόμοιους ιούς, κατά πάσα πιθανότητα η διασπορά το καλοκαίρι θα μειωθεί. Ωστόσο δεν είμαστε απόλυτα βέβαιοι» είπε. Αντίστοιχη ήταν η άποψη που κατέθεσε στο Documento και ο Σάιμον Γουέιν-Χόμπσον, ο οποίος επισήμανε ότι κανένας πολίτης αυξημένης ευθύνης δεν πρέπει να κινηθεί με γνώμονα αυτό το σκεπτικό.
«Δεν έχουμε κάποιο δεδομένο που να ενισχύει την άποψη ότι ο ιός ξέφυγε από κάποιο εργαστήριο. Ακόμη κι αν συμβεί κάποιο ατύχημα λαμβάνονται αυτομάτως αυστηρά μέτρα προστασίας» Δημήτρης Παρασκευής Καθηγητής Επιδημιολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Ο πρώτος ασθενής
Ακόμη και οι λάτρεις των θεωριών συνωμοσίας δεν μπορούν να αμφισβητήσουν ότι η αλήθεια για την προέλευση του νέου κορονοϊού βρίσκεται στο πρώτο κρούσμα. Αντικρουόμενες πληροφορίες έχουν δει το φως της δημοσιότητας για το πότε εμφανίστηκε το πρώτο κρούσμα – ο «ασθενής μηδέν». Ο πρώτος ασθενής αναφέρθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από τις κινεζικές αρχές στις 31 Δεκεμβρίου 2019. Εντούτοις, σύμφωνα με τη δημοσιογραφική έρευνα της εφημερίδας «South China Morning Post», κυβερνητικά έγγραφα αναφέρουν ότι ο πρώτος ασθενής πιθανώς να ήταν ένας 55άχρονος από την επαρχία Χουμπέι, ο οποίος προσβλήθηκε από τον Covid-19 στις 17 Νοεμβρίου 2019. «Τα κυβερνητικά αρχεία που δεν έχουν γνωστοποιηθεί παρέχουν ενδείξεις για τον τρόπο εξάπλωσης της νόσου τις πρώτες ημέρες και για την ταχύτητα της μετάδοσής της, καθώς και για τα επιβεβαιωμένα κρούσματα στο Πεκίνο» σημειώνεται στο ρεπορτάζ που δημοσιεύτηκε στις 13 Μαρτίου.
Από την άλλη, επιστημονική έρευνα που φιλοξενήθηκε στο εγνωσμένου κύρους επιστημονικό περιοδικό «The Lancet» σημειώνει ότι ο πρώτος ασθενής ταυτοποιήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2019. Η πρόσφατη επιστημονική μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Medicine» από ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κρίστιαν Αντερσεν από το τμήμα Ανοσολογίας και Μικροβιολογίας του Ινστιτούτου Ερευνών Scripps La Jolla στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ έδωσε την πρώτη ηχηρή απάντηση στους συνωμοσιολόγους. Η μελέτη καταρρίπτει το σενάριο «οποιουδήποτε είδους εργαστηριακού σεναρίου».
Παράλληλα, το… κυνήγι του πρώτου ασθενή συνεχίζεται.