Με αφορμή τη συναυλία του Αλκίνοου Ιωαννίδη στο Ηρώδειο για τα 30 χρόνια από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, ανατρέχουμε στους νέους ερμηνευτές του έργου του.
Την Τρίτη 8 Οκτωβρίου θα δοθεί στο Ηρώδειο η «επίσημη» συναυλία για τη συμπλήρωση των τριάντα χρόνων από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι (Ιούνιος 1994), μολονότι η ημερομηνία είναι πιο κοντά στην επέτειο της γέννησής του (Οκτώβριος 1925). Ούτως ή άλλως ο ίδιος ο Χατζιδάκις, ως γνωστόν, δεν συμπαθούσε ιδιαιτέρως τα μνημόσυνα και έβρισκε περισσότερο νόημα στις επετείους των γεννήσεων. Επίσης, χαρακτηρίζουμε «επίσημη» τη συγκεκριμένη συναυλία καθώς την καλλιτεχνική επιμέλειά της υπογράφει ο θετός γιος και πνευματικός κληρονόμος του συνθέτη, Γιώργος Χατζιδάκις.
Δεν πρόκειται δηλαδή για μία ακόμη συναυλία του ενός ή των πολλών τραγουδιστών που απλώς πήραν την άδεια για να ερμηνεύσουν ενώπιον κοινού τον Χατζιδάκι. Ετσι, μοναδικός ερμηνευτής στη συναυλία θα είναι ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο οποίος θα αποδώσει τη «Μυθολογία» σε στίχους του Νίκου Γκάτσου,αλλά και 19 ακόμη σκόρπια τραγούδια «μιας άλλης μυθολογίας».
Ως εδώ καλά! Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης είναι ένας εξαιρετικός, δημοφιλής καλλιτέχνης που έχει ταυτιστεί με το έργο του Μάνου Χατζιδάκι στη μετά Χατζιδάκι εποχή. Οχι μόνο σε συναυλίες επί σειρά ετών αλλά και στη δισκογραφία αν θυμηθούμε το CD με τίτλο «4 θεατρικοί μύθοι» που είχε κυκλοφορήσει το 2006 από τον ενεργό ακόμη Σείριο. Θα πρόσθετα και την επανεκτέλεσή του στον «Κεμάλ» των Μ. Χατζιδάκι – Ν. Γκάτσου μέσα από το live άλμπουμ του «Εκτός τόπου και χρόνου – Ζωντανή ηχογράφηση» (2000), στο οποίο πραγματικά πέρασε στις νεότερες γενιές ένα απ’ τα πιο αγαπημένα χατζιδακικά τραγούδια.
Θυμάμαι μια ιστορία που μου είχε αφηγηθεί ο Ιωαννίδης στο πλαίσιο συνέντευξης για το περιοδικό «Δίφωνο» πολλά χρόνια πίσω. Είχε γράψει, λέει, ένα πρωτόλειο έργο για κουαρτέτο εγχόρδων και με όλη την αφέλεια της νιότης σκόπευε να το παραδώσει στον Χατζιδάκι. Δυστυχώς, όμως, ο θάνατος πρόλαβε τον συνθέτη κι έτσι δεν μπόρεσε να πραγματοποιηθεί ποτέ μία μεταξύ τους συνάντηση. Ας αφήσουμε κατά μέρος τον Αλκίνοο, αφού πρόκειται –όπως ήδη γράψαμε– για έναν ικανότατο τραγουδιστή και καλό καλλιτέχνη, σίγουρα όχι νέο, μα ούτε και της παλιάς «σειράς», πολύ κοντά στην αισθητική του Χατζιδάκι.
Εξώδικα και ερωτήματα
Τι γίνεται όμως με τους τραγουδιστές της παλιάς «σειράς»; Ενα ερώτημα που πλανάται όχι τώρα αλλά εδώ και πολλά χρόνια είναι γιατί οι τραγουδιστές που έχουν ταυτιστεί με τον Χατζιδάκι και είναι ακόμη εν ενεργεία αντιμετωπίζουν προβλήματα νομικής φύσης όποτε θελήσουν να δώσουν μια συναυλία με τραγούδια που αυτοί είχαν τραγουδήσει σε πρώτη εκτέλεση! Ολοι έχουμε ακούσει για απαγορεύσεις αλλά και για εξώδικα που μοιράστηκαν ακόμη και στους πιο κοντινούς συνεργάτες του συνθέτη αφότου ο ίδιος έφυγε από τη ζωή. Είναι οικονομικό το θέμα; Είναι αισθητικό; Περισσότερο θα συγκλίναμε στη δεύτερη άποψη αν ανατρέξω σε ιδιαίτερα σκληρά λόγια του Γιώργου Χατζιδάκι από συνέντευξη στον γράφοντα πάλι για το περιοδικό «Δίφωνο» (Ιούλιος 2008): «Πιστεύω ότι οι τραγουδιστές αυτοί ολοκλήρωσαν τον κύκλο τους στο έργο του Χατζιδάκι… Ακούω κατά καιρούς αυτούς τους κλασικούς χατζιδακικούς ερμηνευτές που λέτε στις ηχογραφήσεις με τον Χατζιδάκι και δεν έχω την άποψη ότι ήταν αυθεντίες σ’ αυτό που έκαναν… Αντιλαμβάνεστε να κάνουμε συναυλίες με ανθρώπους που, όπως είπα, έκλεισαν τον κύκλο τους;».
Εδώ αναρωτιέται κανείς πώς έκλεισαν τον κύκλο τους καλλιτέχνες όπως ο Ηλίας Λιούγκος που πρόσφατα κυκλοφόρησε νέο προσωπικό δίσκο, η Ελλη Πασπαλά που παραμένει δραστήρια συναυλιακά και δισκογραφικά ή η Αλίκη Καγιαλόγλου που εξακολουθεί να δίνει συναυλίες – αναφέρω μερικά ονόματα μόνο ορίτζιναλ χατζιδακικών ερμηνευτών. Και πάλι μια απάντηση σε πιο ήπιους τόνους θα μπορούσε να ήταν η εξής: Οι τραγουδιστές του Χατζιδάκι μέσα σε μια εικοσαετία (1970-1990) σφράγισαν τα έργα του με τις φωνές τους, αλλά εν έτει 2024 οι καινούργιες φωνές θα βοηθήσουν στην περαιτέρω διάδοση των συγκεκριμένων κλασικών έργων. Είναι μια απολύτως δικαιολογημένη και χατζιδακική άποψη, θα λέγαμε, αν αναλογιστούμε πως τη δεκαετία του 1980 ο ίδιος ο Χατζιδάκις αναθεώρησε τις μεγάλες επιτυχίες του από τη δεκαετία του 1960 με τις νέες τότε φωνές των τραγουδιστών του αλλά και με φρέσκες ενορχηστρώσεις, των οποίων είχε την επίβλεψη («Τα 35 τραγούδια της Ρωμαϊκής Αγοράς» το 1986 και η «Λαϊκή Αγορά» το 1987).
Ο «πατριωτισμός»
Βέβαια το ένα ερώτημα γεννά το άλλο και, έτσι, απορίας άξιο είναι τι πρόσφερε η συμμετοχή της καθ’ όλα αξιόλογης λυρικής τραγουδίστριας Θεοδώρας Μπάκα λόγου χάρη στην «Εποχή της Μελισσάνθης» για την Εθνική Λυρική Σκηνή (2017 και 2020) τη στιγμή που η ταυτισμένη με το έργο Μαρία Φαραντούρη είναι εν ενεργεία και μάλιστα εξαιρετικά δραστήρια. Κι αν δούμε τις νέες φωνές που πέρασαν από οντισιόν για τις επανεκτελέσεις των έργων του Χατζιδάκι και επιλέχθηκαν τελικά (Σταύρος Νιφοράτος, Πάρις Κιμιωνής, Δήμητρα Σελεμίδου, ακόμη κι ο πιο «αυτόνομος» απ’ όλους Γιώργος Περρής) αντιλαμβανόμαστε πως το ζητούμενο ενδεχομένως να είναι η απεμπόληση εκείνου του συναισθηματικού στοιχείου που συνδέει τα έργα του Μάνου Χατζιδάκι με τις φωνές των δικών του παιδιών – δηλαδή όπως ακριβώς τα έργα αυτά κοσμούν για χρόνια τη δισκοθήκη όλων μας. Την καλύτερη απάντηση, πάντως, την είχε δώσει και πάλι ο Γιώργος Χατζιδάκις το 2008: «Οι προδιαγραφές των έργων είναι πολύ υψηλές και καμιά φορά το όλο πράγμα επαφίεται στον πατριωτισμό των ιδίων των καινούργιων ερμηνευτών».
