Τη συστηματική προσπάθεια κυβερνήσεων ανά τον κόσμο να φιμώσουν τις ανεξάρτητες φωνές φέρνει στο φως νέα έρευνα της οργάνωσης Committee to Protect Journalists. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν, ο αριθμός των δημοσιογράφων που βρίσκονται πίσω από τα κάγκελα παγκοσμίως έφτασε σε νέο υψηλό σημείο φέτος αγγίζοντας τους 293, από 280 το 2020. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, τουλάχιστον 24 δημοσιογράφοι έχασαν τη ζωή τους λόγω των αποκαλύψεών τους μες στο 2021, ενώ άλλοι 18 πέθαναν σε συνθήκες που καθιστούν πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί εάν τελικά στοχοποιήθηκαν λόγω της δουλειάς τους ή όχι.
Οπως αναφέρει η οργάνωση, αν και οι λόγοι για τη φυλάκιση δημοσιογράφων ποικίλλουν μεταξύ των χωρών, ο αριθμός-ρεκόρ αντικατοπτρίζει την πολιτική αναταραχή που επικρατεί σε όλο τον κόσμο καθώς και την ολοένα και λιγότερη ανοχή απέναντι στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Πρόκειται για την έκτη συνεχόμενη χρονιά που η οργάνωση καταγράφει αριθμούς-ρεκόρ φυλακισμένων δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο, όπως τόνισε σε δηλώσεις του ο εκτελεστικός διευθυντής του CPJ Τζόελ Σίμον. «Ο αριθμός αυτός αντικατοπτρίζει δύο αναπόσπαστες προκλήσεις: το γεγονός ότι οι κυβερνήσεις είναι αποφασισμένες να ελέγχουν και να διαχειρίζονται την ενημέρωση και ότι επίσης γίνονται ολοένα και πιο θρασείες σε αυτές τις προσπάθειές τους».
Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από ελάχιστες ημέρες ένας νέος θάνατος δημοσιογράφου ήρθε να προστεθεί στη μακάβρια λίστα με τους επαγγελματίες των ΜΜΕ που χάνουν τη ζωή τους λόγω των αποκαλύψεών τους. Πιο συγκεκριμένα, ένας 58άχρονος επαρχιακός ανταποκριτής της εφημερίδας «Manila Standard» στις Φιλιππίνες, ο Χεσούς Μαλαμπανάν, έχασε τη ζωή του όταν δύο δράστες τον πυροβόλησαν την ώρα που βρισκόταν σε κατάστημα στην κεντρική πόλη Calbayog. Αλλοι δημοσιογράφοι που σκοτώθηκαν το 2021 είναι ο Ντανίς Σιντιγκούι, φωτογράφος του Reuters που σκοτώθηκε τον Ιούλιο σε επίθεση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, καθώς και ο Μεξικανός ραδιοφωνικός δημοσιογράφος Τζακίντο Ρομέρο Φλόρες, ο οποίος πυροβολήθηκε στη Βερακρούζ τον Αύγουστο.
Το Μεξικό, όπου οι δημοσιογράφοι γίνονται συχνά στόχος όταν η δουλειά τους μπλέκεται στα σχέδια εγκληματικών συμμοριών ή διεφθαρμένων αξιωματούχων, παραμένει η πιο θανατηφόρα χώρα του δυτικού ημισφαιρίου για τους δημοσιογράφους, σύμφωνα με το CPJ.
Πρωταθλήτρια φυλακίσεων η Κίνα
Οπως προκύπτει από τα στοιχεία της έρευνας, το αρνητικό ρεκόρ φυλακισμένων δημοσιογράφων ανήκει στην Κίνα, η οποία φυλάκισε 50 δημοσιογράφους μες στο 2021, τους περισσότερους από κάθε άλλη χώρα. Τα δραματικά αυτά στοιχεία οφείλονται στην εφαρμογή του δρακόντειου νόμου περί εθνικής ασφάλειας που ψήφισε η κυβέρνηση της χώρας το 2020 ως απάντηση στο κύμα διαμαρτυριών που είχε ξεσπάσει. Ανάμεσα στους συλληφθέντες βρίσκονται και οκτώ κορυφαία στελέχη των μέσων ενημέρωσης του Χονγκ Κονγκ, συμπεριλαμβανομένου του Τζίμι Λάι, ιδρυτή της «Apple Daily» και της Next Digital. Ορισμένοι εξ αυτών θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν ακόμη και ποινή ισόβιας κάθειρξης.
Μετά την Κίνα ακολουθούν η Μιανμάρ (26), η Αίγυπτος (25), το Βιετνάμ (23) και η Λευκορωσία (19). Αξίζει να σημειωθεί ότι για χρόνια η Μιανμάρ δεν είχε κανέναν δημοσιογράφο στη φυλακή. Ολα αυτά όμως άλλαξαν τον τελευταίο χρόνο, όταν μετά το πραξικόπημα οδηγήθηκαν πίσω από τα κάγκελα 26 δημοσιογράφοι. Επιπλέον, ένας άγνωστος αριθμός δημοσιογράφων έχει περάσει στην παρανομία ή την εξορία.
Τουρκία: Λιγότερες φυλακίσεις, αλλά…
Η φετινή έρευνα έκρυβε ωστόσο και ορισμένες εκπλήξεις. Η Τουρκία, η οποία ήταν ο χειρότερος δεσμοφύλακας δημοσιογράφων στον κόσμο, βρίσκεται τώρα στην έκτη θέση της λίστας μετά την απελευθέρωση 20 κρατουμένων τον τελευταίο χρόνο. Ωστόσο, όπως τονίζεται, θα ήταν αφελές να δούμε τη μείωση του αριθμού κρατουμένων ως ένδειξη αλλαγής της στάσης της κυβέρνησης απέναντι στον Τύπο. Οπως σημειώνει η CPJ, το ευρύ κύμα καταστολής που εξαπέλυσε η Τουρκία μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος το 2016 ουσιαστικά εξάλειψε τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης της χώρας και ώθησε πολλούς δημοσιογράφους στην απόφαση να εγκαταλείψουν το επάγγελμα. Ο αριθμός των κρατουμένων της Τουρκίας μειώνεται επίσης καθώς η κυβέρνηση επιτρέπει σε περισσότερους δημοσιογράφους να αποφυλακιστούν υπό όρους για να περιμένουν τα αποτελέσματα της δίκης ή της έφεσης.
Οπως επισημαίνεται στην έρευνα: «Οι τολμηρές αυταρχικές κυβερνήσεις αγνοούν ολοένα και περισσότερο τους νόμους και αψηφούν τους διεθνείς κανόνες προκειμένου να παραμείνουν στην εξουσία. Σε έναν κόσμο που ασχολείται με την πανδημία και προσπαθεί να δώσει προτεραιότητα σε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, οι κατασταλτικές κυβερνήσεις γνωρίζουν ξεκάθαρα ότι η δημόσια οργή για τις παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων αμβλύνεται διαρκώς».
Ενδεικτική είναι η κατάσταση στη Σαουδική Αραβία, όπου η φρικτή δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι το 2018 καθώς και οι συλλήψεις δημοσιογράφων φαίνεται πως οδήγησαν στη φίμωση πολλών δημοσιογράφων. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει πλέον λόγος για φυλακίσεις δημοσιογράφων καθώς ελάχιστοι θα ρισκάρουν την ίδια τους τη ζωή προκειμένου να αποκαλύψουν κάποιο σκάνδαλο. Τέλος, όπως υπογραμμίζεται στην έρευνα, οι αυταρχικοί ηγέτες βρίσκουν ολοένα και πιο εξελιγμένους τρόπους για να φιμώσουν τους ανεξάρτητους δημοσιογράφους και τα ανεξάρτητα ΜΜΕ, για παράδειγμα μέσω μπλοκαρίσματος της λειτουργίας του διαδικτύου η αυξημένης παρακολούθησης των δραστηριοτήτων τους με λογισμικό υποκλοπής υψηλής τεχνολογίας.