Καμιά προστασία των δανειοληπτών από την 1η Μαΐου όταν όλα γίνονται ευκολότερα για τους πιστωτές
Ταχύτερα, ευκολότερα, ακριβότερα. Αυτό είναι το τρίπτυχο με βάση το οποίο οι θεσμοί απαιτούν να λειτουργεί εφεξής το νέο σύστημα κατασχέσεων και πλειστηριασμών. Ο κύβος ερρίφθη και σε λίγες ημέρες η αρμόδια επιτροπή πιάνει δουλειά προκειμένου να προετοιμάσει το πλαίσιο του νέου πτωχευτικού νόμου.
Αν θελήσει κάποιος να περιγράψει το καθεστώς που θα ισχύει μετά τις 30 Απριλίου, είναι μάλλον εύκολο: χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων θα έρθουν αντιμέτωποι με κατασχέσεις και πλειστηριασμούς της πρώτης κατοικίας τους, χωρίς να έχουν κανένα δικαίωμα προστασίας. Στο σενάριο που επεξεργάζονται οι τραπεζίτες μαζί με την κυβέρνηση και τους θεσμούς αναφέρεται όχι μόνο ότι από την 1η Μαΐου θα πρέπει να σταματήσει οποιοδήποτε καθεστώς προστασίας, αλλά και ότι οι διαδικασίες θα πρέπει να γίνονται ταχύτατα.
Καμιά περίοδος προστασίας
Το σχέδιο που έχουν ετοιμάσει τα τραπεζικά στελέχη σε συνεργασία με τους θεσμούς υπερβαίνει κατά πολύ σε βιαιότητα ακόμη και την κοινοτική οδηγία την οποία επικαλούνται οι αρμόδιοι προκειμένου να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις τους. Είναι ενδεικτικό ότι στο ελληνικό μοντέλο από τη στιγμή που κατατεθεί η αίτηση πτώχευσης δεν θα προβλέπεται δωδεκάμηνη περίοδος προστασίας του οφειλέτη από κατασχέσεις και πλειστηριασμούς, όπως προβλέπει η κοινοτική οδηγία.
Οι Ελληνες τραπεζίτες θέλουν να πάνε ακόμη ένα βήμα παρακάτω και γι’ αυτό τον λόγο ζητούν οι τράπεζες να έχουν δικαίωμα να προχωρούν σε πλειστηριασμό της πρώτης κατοικίας από τη στιγμή υποβολής της αίτησης πτώχευσης. Η βιασύνη αυτή έχει δικαιολογία το γεγονός ότι οι τράπεζες θέλουν να έχουν προτεραιότητα σε σχέση με τους υπόλοιπους πιστωτές.
Το νέο καθεστώς πρέπει να είναι έτοιμο την 1η Μαΐου, καθώς το υφιστάμενο πλαίσιο προστασίας της πρώτης κατοικίας όπως ορίζεται από τον ν. 4605/2019 θα πάψει οριστικά να ισχύει στις 30 Απριλίου. Στελέχη με καλή γνώση των διαδικασιών εκτιμούν ότι η κρίσιμη περίοδος για την εφαρμογή του νόμου θα είναι ο Σεπτέμβριος του 2020. Τότε εκτιμάται ότι θα έχουν εκδοθεί όλες οι απαιτούμενες υπουργικές αποφάσεις ώστε να εφαρμοστεί το νέο πλαίσιο.
Απροστάτευτοι οι πολίτες
Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος το φθινόπωρο να υπάρξουν δραματικές εξελίξεις αναφορικά με την πρώτη κατοικία των δανειοληπτών που έχουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Σε αυτό συνηγορούν τρεις βασικοί παράγοντες:
Ο πρώτος αφορά το νέο πλαίσιο μη προστασίας της πρώτης κατοικίας το οποίο απελευθερώνει τους πλειστηριασμούς.
Ο δεύτερος αφορά την επιμονή των θεσμών να εντατικοποιηθούν οι διαδικασίες των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών. Στόχος τους είναι να προστατευτεί το σύστημα από παρεμβάσεις που παγώνουν τους πλειστηριασμούς και ταυτόχρονα να επιταχυνθούν οι διαδικασίες.
Ο τρίτος και ίσως πιο κρίσιμος παράγοντας είναι ότι από το φθινόπωρο αναμένεται να κορυφωθεί η διαδικασία μείωσης των «κόκκινων» δανείων που έχουν οι τράπεζες στα χαρτοφυλάκιά τους. Η ολοκλήρωση της διαδικασίας τιτλοποίησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων σημαίνει ότι αυτά τα δάνεια θα τα έχουν πλέον στα χαρτοφυλάκιά τους τα funds και όχι οι τράπεζες, κάτι που προκαλεί έντονη ανησυχία αναφορικά με τον τρόπο που θα επιλέξουν να δράσουν οι συγκεκριμένες εταιρείες.
Το νέο πλαίσιο το οποίο θα δημιουργηθεί από τον νέο πτωχευτικό νόμο μοιάζει μάλλον εφιαλτικό για τους ιδιώτες-δανειολήπτες καθώς κινδυνεύει η πρώτη τους κατοικία. Με πρόσχημα τον εντοπισμό των λεγόμενων «στρατηγικών κακοπληρωτών», οι τράπεζες σε συνεργασία με τους θεσμούς καταργούν οποιαδήποτε έννοια προστασίας, αντικαθιστώντας την με την έννοια της πρόνοιας. Δηλαδή ο νόμος θα προβλέπει επίδομα ενοικίου για τα πολύ φτωχά νοικοκυριά που θα χάσουν το σπίτι τους.
Από ιδιοκτήτες ενοικιαστές
Η μόνη πρόβλεψη προκειμένου οι δανειολήπτες να μη χάσουν τα σπίτια τους είναι ότι θα μπορούν να διαπραγματευτούν με την τράπεζα ώστε να παραμείνουν σε αυτά ως ενοικιαστές. Κι αυτό υπό την προϋπόθεση ότι η τράπεζα δεν έχει σπεύσει σε πλειστηριασμό του ακινήτου. Αλλη πρόνοια για τους δανειολήπτες δεν θα προβλέπει ο νόμος, με εξαίρεση ότι οι οικογένειες με ιδιαίτερα χαμηλά εισοδήματα θα μπορούν να λάβουν επίδομα ενοικίου. Ωστόσο, το ανώτατο όριο του επιδόματος στέγασης δεν θα ξεπερνά τα 210 ευρώ μηνιαίως ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού, ενώ θα ισχύει μόνο για δώδεκα μήνες, με δυνατότητα αυτόματης ανανέωσης για άλλους έξι μήνες.
Η βιαιότητα του νέου νομικού πλαισίου σχετικά με τον πλειστηριασμό και την κατάσχεση της πρώτης κατοικίας δεν αφορά μόνο το αποτέλεσμα αλλά και τη διαδικασία μέχρι να καταλήξει η τράπεζα στον πλειστηριασμό. Από την 1η Μαΐου οι ιδιώτες θα μπορούν να κηρύξουν πτώχευση σύμφωνα με το μοντέλο που υσχύει σήμερα για τις επιχειρήσεις. Οι διαφορετικές πλατφόρμες και ρυθμίσεις για τα χρέη των ιδιωτών σε τράπεζες, εφορία, ασφαλιστικά ταμεία και τους ιδιώτες-πιστωτές θα μπουν όλες κάτω από την ομπρέλα του νέου πτωχευτικού νόμου.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι σε γενικό πλαίσιο η συγκέντρωση όλων των ρυθμίσεων σε μία πλατφόρμα με ενιαίο καθεστώς ευνοεί τους δανειολήπτες, οι οποίοι θα έχουν πλήρη εικόνα των δυνατοτήτων που τους δίνει ο νόμος για το σύνολο των οφειλών τους. Πέραν όμως του ότι με το νέο πλαίσιο δεν τους προσφέρεται καμία προστασία, τη διαδικασία πτώχευσης θα μπορεί να εκκινήσει και ο δανειστής.
Αποτέλεσμα αυτής της πρόβλεψης είναι χιλιάδες οφειλέτες να δουν ξαφνικά να τους επιβάλλεται η διαδικασία της πτώχευσης και το δικαστήριο να μοιράζει την περιουσία τους αναλογικά στους πιστωτές τους. Η διαδικασία «απαλλαγής από τα χρέη», όπως θα ονομάζεται, θα οδηγεί σε πλήρη διαγραφή των οφειλών, αφού όμως πρώτα θα έχει ρευστοποιηθεί το σύνολο της περιουσίας του οφειλέτη. Δηλαδή ο οφειλέτης θα βρίσκεται χωρίς χρέη αλλά και χωρίς κανένα περιουσιακό στοιχείο στην κατοχή του, ακόμη και αν η κατοικία είναι η κύρια και μοναδική.
Ο νέος νόμος θεωρεί τη διαδικασία δεύτερη ευκαιρία, καθώς ο οφειλέτης θα μπορεί χωρίς βάρη να ξεκινήσει και πάλι από το… μηδέν.