Εδώ και περίπου 20 χρόνια έχουµε εισέλθει στην εποχή του «κυβερνοκαπιταλισµού», όπου η πληροφορία συνιστά δοµικό στοιχείο µεγάλης αξίας στη σύγχρονη κεφαλαιοκρατικά οργανωµένη κοινωνία. Η πρόσβαση και η διαχείρισή της δηµιουργούν και συντηρούν σχέσεις εξουσίας µε σαφές πολιτικό φορτίο. Ας δούµε από κοντά µερικά παραδείγµατα:
α) Η λειτουργία της Meta Platforms: Συλλογή δεδοµένων από άλλες εφαρµογές του οµίλου (Facebook και Instagram) και επεξεργασία (αποθήκευση) τους, είτε οι χρήστες των social media έχουν λογαριασµό-προφίλ σε αυτά είτε όχι. Μπορεί να οδηγήσει σε πιθανή κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης στις εµπορικές πρακτικές µε την εκµετάλλευση των δεδοµένων των χρηστών στην περίπτωση που κάποιος επιλέξει τη «δωρεάν πρόσβαση».
β) Η ραγδαία επέκταση του φαινοµένου τής χωρίς δικαίωµα διάδοσης οπτικοακουστικού υλικού για τη γενετήσια ζωή τρίτων αλλά και των deep fakes, µε τα οποία κάποιος µπορεί να θίξει κατάφωρα την τιµή και τη γενετήσια αξιοπρέπεια οποιουδήποτε, ιδίως στις περιπτώσεις ανηλίκων/µετεφήβων. Συχνά µάλιστα νεαρής ηλικίας θύµατα οδηγούνται στην αυτοκτονία εξαιτίας της καταρράκωσής τους. Προς αντιµετώπιση του φαινοµένου ο Ελληνας νοµοθέτης µε αρκετή καθυστέρηση, µόλις το 2022, εισήγαγε τη διάταξη περί «εκδικητικής πορνογραφίας» στον Ποινικό Κώδικα, παρότι είχε υποχρέωση να το πράξει µετά την κύρωση της Σύµβασης της Κωνσταντινούπολης επί κυβερνήσεως του ΣΥΡΙΖΑ – ΠΣ το 2018. Υπήρχε ήδη βέβαια η διάταξη του αρ. 38 παρ. 4 ν. 4624/2019, πλην όµως η κακοτεχνία στη δοµή του νόµου και η εσπευσµένη εισαγωγή της ρύθµισης, µετά τις υποχρεώσεις µας εκ του GDPR και της λεγόµενης «αστυνοµικής» οδηγίας 680/2016, έχουν οδηγήσει έως σήµερα σε αντιφατικές δικαστικές κρίσεις.
γ) Η πολιτική επικοινωνία χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειµένου των δεδοµένων-δέκτη µηνυµάτων από υποψήφιους (ευρω)βουλευτές/τριες. Αναφορικά µε το παραπάνω ζήτηµα, το 2023 η οικεία ανεξάρτητη αρχή εξέδωσε κείµενο κατευθυντήριων αρχών, µετά τη σχετικώς γενόµενη δεκτή αίτηση ακύρωσης κατά επιβληθέντος υπ’ αυτής προστίµου στο Συµβούλιο της Επικρατείας. Κατά τα ανωτέρω, η αυτοµατοποιηµένη πολιτική επικοινωνία µέσω emails/sms δεν µπορεί να ενταχθεί στην έννοια των µηνυµάτων spam εµπορικού τύπου. Εάν τα σχετικά ηλεκτρονικά «στίγµατα» ελήφθησαν είτε από προηγούµενη επαφή του πολίτη µε τον υποψήφιο, ακόµη και εκ της επαγγελµατικής ιδιότητας του τελευταίου, είτε από το αρχείο φίλων και µελών του πολιτικού κόµµατος στο οποίο ανήκουν και οι δύο, η επικοινωνία ακόµη και χωρίς τη συγκατάθεση του λήπτη του µηνύµατος συνιστά επιτρεπτή επεξεργασία πληροφοριών για τον σκοπό της πολιτικής πληροφόρησης. Αρκεί, βέβαια, ο πολιτευτής/βουλευτής-υπεύθυνος επεξεργασίας να παράσχει στο υποκείµενο των δεδοµένων τη δυνατότητα να ασκεί το δικαίωµα αντίρρησης για επικοινωνία µε τρόπο εύκολο και σαφή σε κάθε αντίστοιχο µήνυµα. Το πρόβληµα είχε καταστεί γνωστό ήδη από το 2020 µε την επιβολή συχνών προστίµων, εκ της ανυπαρξίας ειδικής διάταξης για την πολιτική επικοινωνία, πλην όµως και στην περίπτωση αυτή ο νοµοθέτης ακόµη και έως σήµερα δεν έχει θεσπίσει ειδική ρύθµιση, παρά την επιταγή προς τούτο από το Συµβούλιο της Επικρατείας ήδη από το 2022.
Το θέµα αναβαθµίστηκε σε φλέγον µετά και το σκάνδαλο διαρροής των emails των απόδηµων Ελλήνων το καλοκαίρι του 2023, για το οποίο διεξάγουν έρευνα τόσο η Εισαγγελία Πρωτοδικών όσο και η Αρχή Προστασίας ∆εδοµένων, ενώπιον της οποίας κλήθηκαν να παράσχουν εξηγήσεις τα εµπλεκόµενα πολιτικά και µη πρόσωπα. Είναι φανερό ότι µε όλα τα ανωτέρω κλονίζεται η εµπιστοσύνη των πολιτών όχι µόνο στην εκλογική διαδικασία και στη σχετική λειτουργία των πληροφοριακών συστηµάτων και δοµών, αλλά και στις ίδιες τις δικαιοδοτικές αρχές, λόγω του ότι πλησιάζει η ηµεροµηνία των ευρωεκλογών χωρίς να έχουν δοθεί απαντήσεις για την ευθύνη τέλεσης των ανωτέρω πράξεων.
δ) Παρακολουθήσεις πολιτικών/στρατιωτικών αξιωµατούχων και κρατικών στελεχών στην υπόθεση Predator: Το διάχυτο πέπλο αµφιβολιών και υπονοουµένων για τους λόγους επισυνδέσεων των επικοινωνιών των παραπάνω προσώπων, και παρότι ρητά το Συµβούλιο της Επικρατείας δέχεται ότι απαιτείται η ενηµέρωση του παρακολουθούµενου, ιδίως όταν είναι βουλευτής, συνιστά ακόµη µία «σκιά» πριν από τις εκλογές της 9ης Ιούνη.
Κλείνοντας, η πληµµυρίδα του πανοπτισµού είναι δεδοµένη, µιας και το GDPR διεύρυνε τις περιπτώσεις επιτρεπτής επεξεργασίας δεδοµένων, πλην όµως οι «νησίδες ιδιωτικότητας» θα πρέπει να αποτελέσουν ασφαλές καταφύγιο του πολίτη, πάντοτε υπό τη στάθµιση µεταξύ προστασίας της πληροφορίας και δικαιώµατος πληροφόρησης, ιδίως για θέµατα δηµόσιου ενδιαφέροντος.
