“Νομίζω πως οι νεκροί βρίσκονται γύρω μας”. Η φράση αυτού του σπουδαίου συγγραφέα, διανοούμενου, ανθρωπιστή είναι ίσως το καλύτερο κατευόδιο, αφού ο Τζον Μπέργκερ πέθανε σήμερα στα 90 του χρόνια, στο σπίτι του στο Παρίσι.
Ο διάσημος αυτός Βρετανός διανοούμενος άσκησε σημαντική επιρροή στον τρόπο που μια γενιά αντιλαμβάνεται την τέχνη μέσω μίας εξαιρετικής τηλεοπτικής σειράς του BBC, “Ways of Seeing”, η οποία βραβεύτηκε με Bafta (σ.σ.: πρόκειται για τα Βραβεία της Βρετανικής Ακαδημίας Κινηματογράφου) και θεωρείται ένα από τα τηλεοπτικά προγράμματα με τη μεγαλύτερη επιρροή που προβλήθηκαν ποτέ στη χώρα. Η εκπομπή βασίστηκε στο διασημότερο βιβλίο του που ο Τζον Μπέργκερ έγραψε το 1972 και θεωρείται σημαντικό βοήθημα για τους σπουδαστές των εικαστικών τεχνών και της ιστορίας της τέχνης.
Στο βιβλίο του αυτό ο Μπέργκερ υποστηρίζει ότι η έλευση των μέσων ενημέρωσης άλλαξε ριζικά την αντίληψη που έχει ο κόσμος για την τέχνη.
Όπως περιγράφει στο BBC ο Τομ Όβερτον, ο οποίος γράφει τη βιογραφία του, ο Μπέργκερ “μας έκανε να μάθουμε ότι η τέχνη θα πλουτίσει τις ζωές μας”.
Μαρξιστής και σφοδρός επικριτής του καπιταλισμού, ο Μπέργκερ τιμήθηκε με το βραβείο Booker το 1972 για το βιβλίο «G Το ταξίδι». Χαρακτηριστικό είναι ότι δώρισε το μισό πόσο του χρηματικού επάθλου στην επαναστατική, αφροαμερικανική ριζοσπαστική οργάνωση “Μαύροι Πάνθηρες”, για την οποία είπε πως απηχούσε περισσότερο τις πολιτικές του απόψεις.
“Αμφισβητούσε τις παραδόσεις, το κατεστημένο και εμάς. Διέθετε τη ματιά του καλλιτέχνη, το πνεύμα ενός ακαδημαϊκού και το χάρισμα ενός γεννημένου καλλιτέχνη”.
“Ηταν όμως, πάνω απ΄όλα, ένας συγγραφέας και παραμυθάς. Έκανε πλουσιότερες τις ζωές μας με τα μυθιστορήματα, την ποίηση και τις κριτικές του. Μας έδειξε πώς να βλέπουμε, όχι ατομικά, αλλά συλλογικά”.
Γεννημένος στο Χάκνεϊ του βόρειου Λονδίνου από μεσοαστική οικογένεια, ο Μπέργκερ δεν σπούδασε ποτέ στο πανεπιστήμιο. Κατετάγη στον Βρετανικό Στρατό το 1944 και εστάλη στη Βόρειο Ιρλανδία. Μετά τον στρατό γράφτηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Τσέλσι.
Ξεκίνησε την καριέρα του ως ζωγράφος προτού στραφεί στο γράψιμο και γίνει κριτικός τέχνης για το New Statesman, ενώ το 1958 δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Ένας ζωγράφος του καιρού μας».
Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνεται επίσης το μυθιστόρημα «Προς τον γάμο» (1997), το «Εδώ είναι που συναντιόμαστε» (2006) και το «Από την Άιντα στον Χαβιέρ», για το οποίο ήταν και πάλι υποψήφιος για το Booker το 2008.
Ο Μπέργκερ έχει γράψει εξαιρετικές μελέτες για τη ζωγραφική και τη φωτογραφία, όπως είναι το «Another Way of Telling» και το «The Success and Failure of Picasso», αλλά και για την εκμετάλλευση των μεταναστών εργατών και τον αγώνα των Παλαιστινίων για την ίδρυση κράτους.
Συνέχισε να γράφει μέχρι πριν από έναν χρόνο, όταν στα 89 του χρόνια εξέδωσε μία συλλογή από δοκίμια με τίτλο: “Confabulations” (σ.σ.: λογοπαίγνιο που συνδυάζει την λέξη congratulations δηλαδή συγχαρητήρια με την λέξη fabulous δηλαδή καταπληκτικός).
Ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του, παραγωγής της βρετανής ηθοποιού Τίλντα Σουίντον, κυκλοφόρησε επίσης τον περασμένο χρόνο. Σε αυτό, το οποίο τιτλοφορείται “The Seasons in Quincy: Four Portraits of John Berger” (“Οι Εποχές στο Κουίνσι: Τέσσερα Πορτραίτα του Τζον Μπέργκερ”) ο εκλιπών και η Σουίντον, η οποία ήταν πολλά χρόνια φίλη του, συζητούν στο χωριό των Γαλλικών Άλπεων όπου έμενε για το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του. “Ένας ριζοσπαστικός ουμανιστής “: έτσι χαρακτήρισε η Σουίντον τον Μπέργκερ.
