Με τον νόμο 4745/2020 χιλιάδες δανειολήπτες που μέχρι τώρα προστατεύονταν προσωρινά θα χάσουν την κύρια κατοικία τους
Τον περασμένο Νοέμβριο, αμέσως μετά την ψήφιση του νέου Πτωχευτικού Κώδικα, ψηφίστηκε ο νόμος 4745/2020 «Περί επιτάχυνσης απονομής της δικαιοσύνης», ο οποίος υποτίθεται ότι έχει σκοπό να φέρει μπροστά την εκδίκαση των εκκρεμών υποθέσεων του νόμου Κατσέλη.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που γινόταν προσπάθεια για επιτάχυνση της εκδίκασης των υποθέσεων του νόμου Κατσέλη, οι οποίες λόγω της υπερφόρτωσης των ειρηνοδικείων έχουν δικάσιμους ακόμη και μετά το 2023. Ανάλογη προσπάθεια είχε γίνει και με τον νόμο 4336/2015, όμως το πρόβλημα των καθυστερήσεων ήταν δυνατό να λυθεί και πράγματι τότε λύθηκε στα μεγάλα ειρηνοδικεία, π.χ. της Αθήνας που έχει αίθουσες και δικαστές. Αντίθετα, στα 15 περιφερειακά ειρηνοδικεία της Αττικής ούτε τότε ούτε και σήμερα μπορούν να έρθουν οι δίκες πιο μπροστά, αφού δεν υπάρχουν ελεύθερες ημερομηνίες για τα επόμενα δύο με τρία χρόνια.
Επομένως, έχει νόημα ένας νόμος περί επιτάχυνσης της απονομής δικαιοσύνης αν λείπουν αίθουσες και δικαστές; Εχει αν αντιληφθούμε ότι σκοπός του δεν είναι ο επίσημα δεδηλωμένος αλλά η εισαγωγή διάφορων τύπων «κοφτών» που θα μειώσουν κατά 30% έως 40% τις 44.000 εκκρεμείς υποθέσεις του νόμου Κατσέλη που θα φτάσουν στα δικαστήρια. Από αυτή την άποψη ναι, ο νόμος 4745/2020 θα επιταχύνει την απονομή της δικαιοσύνης, αλλά με τρόπο τιμωρητικό για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, που σήμερα, χάρη στη δικαστική προστασία που έχουν, δεν κινδυνεύουν από κατασχέσεις και πλειστηριασμούς αλλά αύριο θα κινδυνεύουν.
Υπέρ των τραπεζών
Η βασική καινοτομία του νόμου 4745/2020 είναι ότι απαιτεί από τους δανειολήπτες των οποίων η υπόθεση έχει προγραμματιστεί να εκδικαστεί μετά την 1η Ιουνίου 2021, αντί να ζητήσουν νέα δικάσιμο από τα ειρηνοδικεία, να κάνουν μια ηλεκτρονική αίτηση επαναπροσδιορισμού σε μια πλατφόρμα που δημιούργησε η Ειδική Γραμματεία Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους. Για να γίνει δεκτή όμως μια ηλεκτρονική αίτηση και να συνεχίσει ο δανειολήπτης να έχει δικαστική προστασία απαιτείται να εισαγάγει στην πλατφόρμα ένα πλήθος από παλιά και νέα πληροφοριακά στοιχεία που η προσκόμισή τους στο δικαστήριο δεν ζητούνταν από τον νόμο Κατσέλη αλλά εισφέρονταν κατά κανόνα από τους πιστωτές, δηλαδή τις τράπεζες, οι οποίες επιδίωκαν να αποδείξουν ότι ο δανειολήπτης δεν βρίσκεται σε οικονομική αδυναμία αλλά ενεργεί από δόλο.
Ως προς αυτό το σημείο λοιπόν ο νόμος 4745/2020 (δημιούργημα της Χαρούλας Απαλαγάκη, γνωστής καθηγήτριας Πολιτικής Δικονομίας στο Αριστοτέλειο και γενικής γραμματέα της Ενωσης Ελληνικών Τραπεζών) σύμφωνα με νομικούς κύκλους υιοθετεί το αφήγημα των τραπεζών ότι κάθε «κόκκινος» δανειολήπτης είναι στρατηγικός κακοπληρωτής και πρέπει να προσκομίσει ό,τι έχει και δεν έχει για να αποδείξει ότι δεν φτώχυνε από δόλο.
Εστω όμως ότι ο κάθε δανειολήπτης κάνει την ανάγκη φιλοτιμία και είναι διατεθειμένος να κάνει τη δουλειά των τραπεζών και να εισαγάγει όλα τα ζητούμενα στοιχεία στην ηλεκτρονική πλατφόρμα. Είναι αυτό εφικτό; Προφανώς όχι εντός των ασφυκτικών προθεσμιών που έχουν τεθεί, αφού στις 10 Ιανουαρίου, πέντε ημέρες προτού λήξει η προθεσμία για τις 20.000 εκκρεμείς υποθέσεις των ετών 2013-14, είχαν υποβληθεί μόνο 4.400 αιτήσεις από όλα τα έτη, άρα περισσότερες από 15.000 αιτήσεις των ετών 2013-14 είχαν μείνει εκτός. Καθώς οι αιτήσεις γίνονται μέσω των πληρεξούσιων δικηγόρων των δανειοληπτών και οι δικηγόροι έχουν άμεση εποπτεία των προβλημάτων, οι δικηγορικοί σύλλογοι απείλησαν με στοχευμένη αποχή από τη διαδικασία αν δεν δοθεί παράταση. Τελικά δόθηκε αλλά μόνο για 15 μέρες.
Ομηροι οι δανειολήπτες
Από πού όμως προκύπτει η αδυναμία των δανειοληπτών να κάνουν τις ηλεκτρονικές αιτήσεις; Οπως εξηγεί στο Documento ο βασικός εισηγητής της ολομέλειας των δικηγορικών συλλόγων για τον νόμο 4745/2020 Δημήτριος Α. Λυρίτσης, υπάρχουν δύο ειδών προβλήματα.
Το πρώτο αφορά τεχνικά θέματα της πλατφόρμας. Για να κάνει ένας δανειολήπτης αίτηση επαναπροσδιορισμού πρέπει να συμπληρώσει όλα τα ζητούμενα πεδία της πλατφόρμας, διαφορετικά η αίτηση δεν γίνεται δεκτή. Από την 1η Δεκεμβρίου ωστόσο προέκυψαν τεχνικές αδυναμίες στη συμπλήρωση αυτών των πεδίων, καθώς π.χ. η πλατφόρμα απαιτούσε τη συμπλήρωση των αριθμών ΓΑΚ και ΕΑΚ των αρχικών δικογράφων, ενώ το 2013-14 δεν υπήρχε ακόμη αριθμός ΓΑΚ. Το τεχνικό αυτό πρόβλημα διορθώθηκε με 20 μέρες καθυστέρηση, αλλά η κυβέρνηση δεν σκέφτηκε να δώσει από μόνη της ανάλογη παράταση.
Το δεύτερο και πιο ουσιαστικό πρόβλημα παράγεται από τις απαιτήσεις της πλατφόρμας όπως ορίζονται από τον νόμο, που σε σχέση με τον νόμο Κατσέλη έχει αλλάξει το κέντρο βάρους προς όφελος των πιστωτών. Για να γίνει δεκτή μια αίτηση στην ηλεκτρονική πλατφόρμα καλείται ο δανειολήπτης να συμπληρώσει ένα πλήθος φορολογικών, δανειακών και πληροφοριακών στοιχείων που μπορεί να μην τα έχει και να πρέπει να τα βρει. Παραδείγματος χάρη, πρέπει να βρει τους ΑΦΜ τυχόν εγγυητών και του συνόλου των πιστωτών του, να βρει χαρτιά από το κτηματολόγιο ή το υποθηκοφυλακείο αν στην πρώτη κατοικία του υπάρχει προσημείωση, να βρει και να δηλώσει πότε πήρε το πρώτο του δάνειο, άρα να πάει σε κάποια τράπεζα να βρει την αρχική δανειακή σύμβαση, που λόγω των αναδιαρθρώσεων στον τραπεζικό κλάδο μπορεί να μην υπάρχει πια. Πώς να βρεις τον ΑΦΜ τραπεζών που έχουν κλείσει ή εγγυητών με τους οποίους δεν υπάρχουν πια σχέσεις, πώς να βρεις στοιχεία όταν τα κτηματολογικά γραφεία, τα υποθηκοφυλακεία και οι εφορίες λόγω των περιοριστικών μέτρων υπολειτουργούν; Αν όμως όλα αυτά δεν συμπληρωθούν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, η αίτηση δεν γίνεται δεκτή.
Ας σημειωθεί εδώ ότι κατά την ακρόαση των φορέων στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής ο ειδικός εισηγητής των δικηγορικών συλλόγων κ. Λυρίτσης είχε απευθύνει έκκληση να υπάρξει ρητή πρόβλεψη για προαιρετική συμπλήρωση όλων αυτών των στοιχειών στην ηλεκτρονική πλατφόρμα και για υποχρεωτική προσκόμισή τους μόνο στο δικαστήριο, προκειμένου να μη χάσουν άνθρωποι τα σπίτια τους από αδυναμία των δημόσιων υπηρεσιών, ωστόσο δεν εισακούστηκε. Αντίθετα, παρά τα τεχνικά προβλήματα στη λειτουργία της πλατφόρμας και το γεγονός ότι όλες οι δημόσιες υπηρεσίες υπολειτουργούν και όλες οι άλλες νομικές και δικαστικές προθεσμίες έχουν παραταθεί, η κυβέρνηση αποφάσισε να εξαιρέσει από τις παρατάσεις τις υποθέσεις των υπερχρεωμένων νοικοκυριών.