Η νίκη του Πέδρο Καστίγιο δίνει ανάσα αισιοδοξίας για τα κοινωνικά κινήματα στη χώρα.
Οι εκλογές στο Περού ήταν για γερά νεύρα: οι δύο υποψήφιοι, Πέδρο Καστίγιο και Κέικο Φουτζιμόρι, κονταροχτυπήθηκαν ψήφο με ψήφο μέχρι το τέλος, όταν το αποτέλεσμα κρίθηκε με μερικές δεκάδες χιλιάδες ψήφους διαφορά.
Σε μια χώρα χτυπημένη σκληρά από την πανδημία και τη συνεπαγόμενη οικονομική κρίση οι εκλογές ήρθαν να επιβεβαιώσουν τον οικονομικό και κοινωνικό διαχωρισμό της αλλά και να κρίνουν την ορθότητα του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ανάπτυξής της.
Οι επαναληπτικές εκλογές ήρθαν σε μια ταραχώδη περίοδο για τη χώρα που έχει δει τέσσερις διαφορετικούς προέδρους και δύο συγκροτήσεις Κογκρέσου μέσα σε πέντε χρόνια. Η πανδημία έχει εκτοξεύσει τη δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων σε νέα ύψη, καθώς η πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας είναι άνιση και η εμπλοκή του πολιτικού προσωπικού σε οικονομικά σκάνδαλα και διαφθορά φαίνεται να μην έχει τέλος.
Δύο χωριστοί κόσμοι
Οι δύο υποψήφιοι δεν θα μπορούσαν να αντικατοπτρίζουν ακριβέστερα τον διαχωρισμό της κοινωνίας της λατινοαμερικανικής χώρας: από τη μία πλευρά ο 51χρονος Καστίγιο, συνδικαλιστής εκπαιδευτικός με καταγωγή από την επαρχία και γιος αγράμματων αγροτών. Από την άλλη η 46άχρονη Φουτζιμόρι, κόρη του καταδικασμένου για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας Αλμπέρτο Φουτζιμόρι που αιματοκύλισε το Περού κατά την προεδρική του θητεία.
Όπως φάνηκε και στις κάλπες, ο Καστίγιο έχει τη δύναμή του στην επαρχία: στις νότιες περιοχές όπου στις πλαγιές των Άνδεων ανθεί η εξόρυξη χαλκού. Αλλά και στην περουβιανή Αμαζονία, κάνοντας τις προεκλογικές του συγκεντρώσεις ένα πολύχρωμο πανηγύρι από διαφορετικές φυλές, εργάτες και αγρότες. Η Φουτζιμόρι έχει τη στήριξη των αστικών κέντρων στα βόρεια της χώρας και κατά μήκος της ακτής στον Ειρηνικό.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η σαρωτική της νίκη στην πρωτεύουσα Λίμα. Γύρω από την υποψηφιότητά της συσπειρώθηκε η οικονομική ελίτ της χώρας, ενώ τη στήριξαν και εξέχουσες προσωπικότητες της λατινοαμερικανικής Δεξιάς, όπως ο αρχηγός της βενεζουελανικής αντιπολίτευσης Λεοπόλδο Λόπες.
Οι προτάσεις του Καστίγιο προκάλεσαν τρόμο στην επιχειρηματική τάξη της χώρας: εθνικοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πόρων, υψηλότεροι φόροι, υποκατάσταση των εισαγωγών και υπόσχεση να ξαναγράψει το σύνταγμα υπέρ του λαού.
Η τρομοκράτηση και η καλλιέργεια φόβου ήταν η τακτική που ακολουθήθηκε για να αποθαρρυνθεί η ψήφος στον αριστερό δάσκαλο. Πολλές εταιρείες πρόσφεραν δωρεάν διαφημιστικό χώρο στη Φουτζιμόρι, ακόμη και προώθηση προπαγανδιστικών μηνυμάτων σε διανομή φαγητού σε φτωχές γειτονιές. Οι τακτικές αυτές θύμισαν εκείνες των εκλογών του 1990, όταν υποψήφιος ήταν ο πατέρας της…
Η Φουτζιμόρι όσο καλά τα πηγαίνει με την ελίτ τόσο άσχημα τα πάει με το λαϊκό αίσθημα. Κατά την προεκλογική περίοδο είχε το μεγαλύτερο ποσοστό απόρριψης από όλους τους υποψήφιους. Αυτό οφείλεται και στο διαχρονικό πολιτικό κίνημα εναντίον της οικογένειάς της. Ο αντι-φουτζιμορισμός έχει τις ρίζες του στη θητεία του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι.
Όμως και η ίδια δεν πάει πίσω: έχει κατηγορηθεί για απάτη και μπορεί να αντιμετωπίσει ποινή κάθειρξης 30 χρόνων αν καταδικαστεί. Εχει περάσει πάνω από ένα χρόνο σε προσωρινή κράτηση επειδή κατηγορήθηκε ότι έλαβε 17 εκατ. δολάρια σε παράνομες δωρεές για την εκστρατεία της και ότι διευθύνει εγκληματική οργάνωση, το κόμμα της Λαϊκή Δύναμη (Fuerza Popular).
Αλλαγές στο σύνταγμα
Το Περού χτυπήθηκε σκληρά από την πανδημία. Είναι η χώρα με τους περισσότερους νεκρούς από κορονοϊό σε αναλογία με τον πληθυσμό της. Αυτό οφείλεται στις τρεις δεκαετίες νεοφιλελεύθερων πολιτικών που έχουν διαλύσει το κοινωνικό δίχτυ προστασίας. Το σύστημα υγείας έχει πιεστεί τόσο από την πανδημία που πολλοί ασθενείς έχουν πεθάνει από έλλειψη οξυγόνου, ενώ δεν λείπουν και οι δωροδοκίες για μια θέση σε ΜΕΘ.
Επιπλέον, η χώρα βίωσε τη μεγαλύτερη ύφεση της ευρύτερης περιοχής, με ένα 10% να ωθείται στη φτώχεια. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο Καστίγιο υποσχέθηκε να δημιουργήσει ένα σύνταγμα που θα επιφυλάσσει μεγαλύτερο ρόλο στην οικονομία για το κράτος.
Στον ήδη υπάρχοντα καταστατικό νόμο, που πέρασε το 1993 επί θητείας Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, προβλέπεται ο περιορισμός του κράτους να συμμετέχει σε εμπορικές δραστηριότητες και να σπάει μονοπώλια, ενώ παράλληλα ενδυνάμωσε την αυτονομία της κεντρικής τράπεζας και προστάτευσε τις ξένες επενδύσεις.
Παράλληλα, η τότε κυβέρνηση χρησιμοποίησε μέτρα όπως η απορρύθμιση, οι περικοπές δαπανών και η ιδιωτικοποίηση της βιομηχανίας που μείωσαν τον υπερπληθωρισμό και την ύφεση. Επόμενες κεντροδεξιές κυβερνήσεις υπέγραψαν συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου δίνοντας μια σχετική άνεση στον λαό του Περού.
Οι πολιτικές αυτές αποκλήθηκαν επιτυχημένες από δυτικούς παρατηρητές, καθώς πιστώθηκαν μια άνευ προηγουμένου μείωση της φτώχειας. Λίγα όμως έγιναν στο πεδίο της υγείας, της παιδείας, των κοινωνικών υπηρεσιών, των ανισοτήτων και της εξάρτησης από εισαγωγές προϊόντων. Με τον ερχομό της πανδημίας οι ελλείψεις αυτές κόστισαν ακριβά.