Πρόσφατη έρευνα κοινής γνώμης σε 53 κράτη μαρτυρά ότι καμία κυβέρνηση δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους
Τέσσερις στους δέκα πολίτες δημοκρατικών χωρών πιστεύουν ότι η χώρα τους δεν είναι στην πραγματικότητα δημοκρατική. Αυτό είναι ένα από τα συμπεράσματα της έρευνας κοινής γνώμης η οποία διενεργήθηκε τους περασμένους μήνες για λογαριασμό της διεθνούς μη κυβερνητικής οργάνωσης Alliance of Democracies (Συμμαχία Δημοκρατιών).
Στη συντριπτική πλειοψηφία τους (78%) οι περισσότεροι από 120.000 ερωτηθέντες που προέρχονται από 53 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, συμφώνησαν καταρχάς ότι η δημοκρατία είναι σημαντική γι’ αυτούς. Το άλλο στο οποίο συμφώνησαν είναι ότι καμία κυβέρνηση σε όλο τον κόσμο δεν ανταποκρίνεται στις δημοκρατικές προσδοκίες των πολιτών της, με το έλλειμμα δημοκρατίας βάσει των εκτιμήσεων των τελευταίων να είναι πολύ μικρό σε χώρες όπως η Ταϊβάν, οι Φιλιππίνες και η Δανία (7-9%) και αρκετά μεγάλο στις Βενεζουέλα, Πολωνία και Ουγγαρία (42-50%).
Ελλειμμα δημοκρατίας δείχνει η δυσαρέσκεια
Το δημοκρατικό έλλειμμα αποτυπώνει τη δυσαρέσκεια του κοινού σε σχέση με την κατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα του και προκύπτει από τη διαφορά μεταξύ του πόσο σημαντική θεωρούν οι πολίτες τη δημοκρατία και του πόσο δημοκρατική χαρακτηρίζουν τη χώρα τους. Στην ουσία απαντά στο ερώτημα σε τι βαθμό ανταποκρίνονται οι διάφορες κυβερνήσεις στις προσδοκίες των πολιτών τους. Οσο μεγαλύτερο το χάσμα τόσο μεγαλύτερο το δημοκρατικό έλλειμμα, σύμφωνα πάντα με την κοινή γνώμη.
Ενα ακόμη σημαντικό εύρημα της έρευνας είναι ότι αρκετά υψηλό ποσοστό του συνόλου των ερωτηθέντων (42%) δήλωσε ότι η κυβέρνησή τους εξυπηρετεί τα συμφέροντα ενός μικρού τμήματος του πληθυσμού – άποψη την οποία συμμερίζονται πολίτες δημοκρατικών και μη δημοκρατικών χωρών.
Συνολικά ένας στους τρεις ερωτηθέντες θεωρεί ότι δεν υπάρχει «αρκετή δημοκρατία» στη χώρα του, με τα ποσοστά σε δημοκρατικές και μη δημοκρατικές χώρες να βρίσκονται σε παρόμοια επίπεδα (31% και 35% αντίστοιχα).
Υπέρμετρη παραβίαση βασικών ελευθεριών
Παρότι η συντριπτική πλειοψηφία (70%) του συνολικού δείγματος δηλώνει σε γενικές γραμμές ευχαριστημένη με τη διαχείριση της πανδημίας από τις κυβερνητικές αρχές της χώρας –το υψηλότερο ποσοστό απαντάται στην Κίνα και στο Βιετνάμ (95%) και ακολουθούν Ελλάδα (89%), Μαλαισία και Ιρλανδία, ενώ στα ίδια επίπεδα κυμαίνεται και στις μη δημοκρατικές χώρες (74%)–, σημαντικό ποσοστό της τάξης του 39% συμφωνεί ότι η κυβέρνησή τους ξεπέρασε τα όρια όσον αφορά την παραβίαση των βασικών τους ελευθεριών. Αντίθετο με αυτή την άποψη είναι το 33% του συνολικού δείγματος. Στις μη δημοκρατικές χώρες το ποσοστό όσων θεωρούν ότι υπήρξε υπέρμετρη παραβίαση των βασικών ελευθεριών τους από την κεντρική εξουσία με πρόσχημα την πανδημία αγγίζει το 50%.
Εξαιρούνται χώρες «μερικώς ελεύθερες»
Τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν σαφώς ορισμένους περιορισμούς. Καταρχάς «δημοκρατίες» θεωρήθηκαν αποκλειστικά οι χώρες τις οποίες το αμερικανικό ινστιτούτο Freedom House κατατάσσει ως «ελεύθερες». Αυτό σημαίνει ότι εξαιρούνται χώρες που κατατάσσονται ως «μερικώς ελεύθερες» οι οποίες θεωρείται ότι κλίνουν προς δημοκρατικές αξίες, όπως είναι για παράδειγμα η Κολομβία και η Σενεγάλη.
Δεύτερον, στα ερωτήματα «Κατά την άποψή σας πόσο σημαντικό είναι να είναι η χώρα σας δημοκρατική;» και «Σκεφτείτε πώς είναι η χώρα σας σήμερα. Πόσο δημοκρατική τη θεωρείτε;» οι συμμετέχοντες στην έρευνα μπορούσαν να απαντήσουν βάσει μιας κλίμακας από μηδέν έως δέκα. Οι απαντήσεις μεταξύ μηδέν και έξι μετρήθηκαν ως «όχι σημαντικό» και «μη δημοκρατική». Για παράδειγμα, στην Ελλάδα το 36% απάντησε ότι δεν θεωρεί τη χώρα δημοκρατική. Ωστόσο δεν γνωρίζουμε τις επιμέρους απαντήσεις αυτής της ομάδας των ερωτηθέντων. Σαφώς το μηδέν από το έξι έχει μεγάλη διαφορά ως προς το πώς αντιλαμβάνεται ένας πολίτης την κατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα του.
Τρίτον, το γεγονός ότι η έρευνα αυτή επικεντρώνεται στο πώς βλέπουν οι πολίτες τη χώρα τους δεν σημαίνει ότι αντικατοπτρίζει σε όλες τις περιπτώσεις την πραγματικότητα. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι οι απαντήσεις των συμμετεχόντων πιθανότατα υπόκεινται σε εξωτερικές πιέσεις. Ενα παράδειγμα είναι η Κίνα, όπου το 84% είπε ότι η δημοκρατία είναι πολύ σημαντική για τη χώρα τους, τη στιγμή που η χώρα των κόκκινων καπιταλιστών συγκεντρώνει χαμηλές βαθμολογίες σε αντίστοιχους καταλόγους διεθνών ινστιτούτων, όπως το Freedom House που τη συγκαταλέγει στις «μη ελεύθερες».
Σε κάθε περίπτωση, η συγκεκριμένη έρευνα συνηγορεί στο γενικότερο κλίμα περί εξασθένησης της δημοκρατίας σε παγκόσμιο επίπεδο. «Τα αποτελέσματα προσδίδουν αξιοπιστία σε οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων και σε φορείς εποπτείας των κυβερνήσεων που υποστηρίζουν ότι η δημοκρατία φθίνει σε όλο τον κόσμο. Την περασμένη χρονιά τα πολιτικά δικαιώματα και οι αστικές ελευθερίες επλήγησαν σε 64 χώρες και βελτιώθηκαν σε μόλις 27, σύμφωνα με το Freedom House» επισημαίνει η Αναμπελ Τίμσιτ στον ψηφιακό ενημερωτικό ιστότοπο Quartz.
