Μια έκθεση φωτογραφίας που ξεκινά στην Κοζάνη είναι η ιδανική αφορµή για να ξαναβρεθώ µε έναν φωτογράφο που εκτιµώ ιδιαίτερα. Ο λόγος για τον Περικλή Μεράκο, ο οποίος στα έργα του καταφέρνει να ισορροπεί ανάµεσα στο εικαστικό και την αναπαραγωγή της πραγµατικότητας.
Κάθε του φωτογραφία µοιάζει µε συναρµογή της εκλέπτυνσης του αισθητισµού µε την τραχύτητα του ρεπορτάζ: ο Περικλής Μεράκος δεν εκβιάζει την αποτύπωση του ωραίου· αναζητάει πτυχές του ωραίου στην πραγµατικότητα. «Οι άλλοι» (ο τίτλος της έκθεσής του) είναι το πρότζεκτ µε το οποίο σκοπεύει να αναδείξει άτοµα και οµάδες σε διάφορες χώρες του κόσµου που κινούνται έξω από τα όρια της πολιτικής ορθότητας. Στην πραγµατικότητα µοιάζει να συναινεί σιωπηλά στη διαπίστωση του Κούντερα πως η ζωή είναι αλλού.
Ποιοι και τι είναι οι «Αλλοι»;
Το πρότζεκτ µου «Οι άλλοι» είναι η προσπάθειά µου να ανακαλύψω σε όλο τον κόσµο τούς αντιρρησίες της πολιτικής ορθότητας – είτε κοινωνικές οµάδες είτε µεµονωµένες προσπάθειες ανθρώπων. Αυτοί έχουν βρει λύση σε θέµατα τα οποία πολλές φορές θεωρούµε αξεπέραστα. Και ο λόγος είναι η πολιτική ορθότητα που µας υποχρεώνει να κινούµαστε σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο. Ο ψυχαναγκασµός της πολιτικής ορθότητας ανέδειξε τόσο τον Τραµπ όσο και τα υπόλοιπα θηρία της εποχής µας. Οι άνθρωποι που συνειδητοποίησαν ότι µε την πολιτική ορθότητα δεν µπορούν να βρουν λύσεις µέσα από τη δηµοκρατική διαδικασία απευθύνθηκαν σε πολιτικούς που προπαγάνδιζαν ακραίες θέσεις, όπως ο Τραµπ. Με άλλα λόγια άρχισε να γίνεται γοητευτικός ο άνθρωπος ο οποίος είναι έξω από το κουτί ακόµη και αν εκκινεί από τον φασισµό ή οδεύει προς αυτόν.
Και ποιος είναι ο λόγος που συµβαίνει αυτό;
Αυτό συµβαίνει γιατί ακόµη και το αριστερό κοµµάτι της πολιτικής παλέτας έχει υποκύψει στις επιταγές της πολιτικής ορθότητας. Αν η αγωνία µου έχει να κάνει µε το να µην παραβιάσω το κυρίαρχο πλαίσιο, αυτόµατα περιορίζεται η γκάµα των λύσεων που έχω να προτείνω για τα κοινωνικά προβλήµατα. Οταν λοιπόν ένας άνθρωπος ή µια κοινωνική οµάδα φτάσει στο όριο, θα βρει τη λύση, ακόµη κι αν αυτή είναι εκτός του κουτιού, για να επιβιώσει. Αυτό στην πραγµατικότητα αναζήτησα στην Ινδία, ένα κράτος που κινείται και κυβερνά µε τρόπο τελείως διαφορετικό από τον δυτικό. Χρησιµοποίησε, π.χ., τη θρησκεία για να ενσωµατώσει τους διεµφυλικούς Ινδούς. Τα αρχαία χρόνια οι διεµφυλικοί, οι χίτζρα, ζούσαν σε χαρέµι. Στη συνέχεια χριστιανοί και µουσουλµάνοι επέβαλαν την ορθότητα της θρησκείας τους, σύµφωνα µε την οποία δεν µπορεί να υπάρχουν και το ένα και το άλλο φύλο ταυτόχρονα στο ίδιο άτοµο. Οπότε απονοµιµοποίησαν την ύπαρξη αυτών των ανθρώπων, τους περιθωριοποίησαν.
Οι χίτζρα ανήκουν στον ινδουισµό;
Ναι, είναι ινδουιστές και βρίσκονται σε όλη την Ινδία. Υπάρχουν χιλιάδες χρόνια – βρίσκουµε εικόνες τους ακόµη και στο Κάµα Σούτρα. Ηταν ευνοούµενη κάστα γιατί τη χρησιµοποιούσε για τη διασκέδασή του ο εκάστοτε µαχαραγιάς. Το να είσαι διεµφυλικός στην Ινδία δεν ήταν απαραίτητα συνδεδεµένο µε δύσκολη διαβίωση. Θα έτρωγες κάθε µέρα τρεις φορές και αυτό στην Ινδία δεν είναι αυτονόητο. Πριν από περίπου 25 χρόνια οι χίτζρα έγιναν και ιερείς µιας θεότητας από τις χιλιάδες που υπάρχουν στον ινδουισµό. Ετσι ο ίδιος άνθρωπος που µπορεί να εκπορνεύεται το βράδυ το πρωί παίρνει λεφτά για να ευλογεί παιδιά. Είναι αυτός ο ιδιαίτερος τρόπος σκέψης των ινδουιστών, ότι από τη στιγµή που έχεις ταλαιπωρηθεί τόσο έχεις αγιάσει.
Οι χίτζρα είναι οι µοναδικοί «άλλοι» στην Ινδία;
Φυσικά, όχι. Είναι οι Τσιγγάνοι, οι γυναίκες που έπεσαν θύµατα επίθεσης µε οξύ γιατί αρνήθηκαν την πρόταση ενός άντρα, οι ασκητές σαντού, των οποίων οι µέθοδοι πνευµατισµού φτάνουν σε ακραίες µεθόδους που στη ∆ύση θα φάνταζαν σατανικές – αλείφονται µε τις στάχτες των νεκρών από τα κρεµατόρια. Υπάρχουν ελευθερίες που εδώ θα µας φαίνονταν πολύ ακραίες. Η θρησκεία τους είναι ενεργό κοµµάτι στην κοινωνία τους, βρίσκει λύσεις, δεν αφορίζει, δεν περιθωριοποιεί τους ανθρώπους µε τον τρόπο του χριστιανισµού και του ισλαµισµού. Ο ινδουισµός έχει πολλές θεότητες µε ανθρώπινη διάσταση, µε ανθρώπινες αδυναµίες. Ο Κρίσνα π.χ., που τιµάται στη γιορτή των χρωµάτων, ήταν ένα κωλόπαιδο. Πείραζε κοπέλες και τους πέταγε µπαλόνια µε χρώµα. ∆εν υπάρχει η ακραία απαγόρευση που υπάρχει εδώ, η οποία λειτουργεί τελικά αντίθετα.
Λέγαµε ότι ο καπιταλισµός απέδειξε την υπεροχή του έναντι του ανατολικού τρόπου σκέψης…
Ποια υπεροχή; Ο καπιταλισµός απέδειξε ότι δεν µπορεί να δώσει λύσεις. Μόνο αυτό έχει αποδείξει έως σήµερα. Και στις πιο δύσκολες καταστάσεις πυροδοτεί τον πόλεµο. Μπορεί κάποιος να υποστηρίξει βάσιµα ότι οι Ηνωµένες Πολιτείες θα βρουν διέξοδο µέσα από την πολιτική του Τραµπ;
Συµφωνώ, αλλά οι τεχνοκράτες από την πλευρά τους, θέλοντας να στηρίξουν την πιο πάνω υπόθεση, συγκρίνουν τους απόλυτους αριθµούς των µέσων όρων βιοτικού επιπέδου στη ∆ύση και την Ανατολή.
Φυσικά, χωρίς όµως να συνυπολογίζουν ότι το χαµηλό βιοτικό επίπεδο της Ινδίας, ας πούµε, το δηµιούργησαν αυτοί οι τεχνοκράτες. Ολη η Μέση Ανατολή, όλη η Αφρική, όλη η Λατινική Αµερική, όλη η νότια Ασία καταστράφηκαν από τους δυτικούς.
Μετά την Ινδία πού θα «κυνηγήσεις» του «άλλους»;
Στο Καζακστάν όπου οι «άλλοι» είναι οι άνθρωποι που χρησιµοποιήθηκαν σαν πειραµατόζωα σε πυρηνικές δοκιµές, οι λιγοστοί (µπορεί και πέντε) κάτοικοι πόλεων που δηµιουργήθηκαν για τις ανάγκες της εξόρυξης πετρελαίου –προσπάθεια που εγκαταλείφτηκε όταν κρίθηκε ασύµφορη και µαζί εγκαταλείφτηκαν και αυτές οι πόλεις–, οι λάτρεις της Σοβιετικής Ενωσης. Στη συνέχεια µάλλον θα ακολουθήσει το Ουζµπεκιστάν.
Γιατί αναζητάς τους «άλλους» στον κόσµο;
Προσπαθώ να καταλάβω τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο ευτυχισµένο. Αρκεί να είναι καλά τα οικονοµικά µεγέθη της χώρας για να είναι κάποιος ευτυχισµένος; Οχι! Μπορεί ένας άνθρωπος να είναι ευτυχισµένος όταν τα οικονοµικά µεγέθη της χώρας του είναι άσχηµα; Ναι! Εχουµε χάσει το µέτρο στο τι θέλουµε. Οι άνθρωποι που γνώρισα σε προσωπικό επίπεδο είναι πολύ καλύτερα από τους περισσότερους γνωστούς µου στην Ελλάδα. Μπορεί να µην έχουν να φάνε, αλλά είναι ευτυχισµένοι. Σε βλέπουν και σου χαµογελάνε µε ανθρώπινη ζεστασιά· στην Αθήνα βλέπεις τους περισσότερους να περπατάνε µε κατεβασµένο κεφάλι και µερικές φορές ψιθυρίζουν αριθµούς, τους λογαριασµούς που πρέπει να πληρώσουν. Εκεί δεν είναι έτσι τα πράγµατα. Θα σου κάνουν πλάκα, θα σε πειράξουν – εξωτερικεύουν την καλή τους διάθεση. Γουστάρουν την επαφή µε τον κόσµο. Εδώ αν είσαι σε κακή ψυχολογία θέλεις να αποµονώνεσαι. Μια ένδειξη ότι στην Ινδία, παρά τη µεγάλη ένδεια, τα πράγµατα για τον κόσµο είναι πολύ καλύτερα απ’ ό,τι για εµάς είναι ότι λειτουργούν συλλογικά, οµαδικά. Τελικά, νοµίζω, υπάρχουµε για τις µετρήσεις και όχι για να πραγµατοποιήσουµε αυτά που επιθυµούµε να κάνουµε. Με αυτήν τη σκέψη ξεκίνησα να ανακαλύψω τις κοινωνίες των «άλλων».
INFΟ
Μουσείο Τεχνών του Αρχείου Ιστορίας & Τέχνης Κοζάνης, 12/6-6/7.
Στις 11/6 (19.00) ο Περικλής Μεράκος θα μιλήσει στην Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη
