Επιστήμονες και φορείς αντιδρούν στην προχειρότητα των μελετών σε μια ιδιαίτερα σεισμογενή περιοχή.
Η περιοχή περιλαμβάνει τρία εθνικά πάρκα (Θαλάσσιο Εθνικό Πάρκο Ζακύνθου, Εθνικό Πάρκο Κοτυχίου – Στροφυλλιάς και Εθνικό Πάρκο Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου – Αιτωλικού), μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις, τη σημαντικότερη περιοχή υδατοκαλλιεργειών στη χώρα και, κυρίως, το σημείο το οποίο χαρακτηρίζεται από τους σεισμολόγους η πιο ενεργά σεισμογενής περιοχή της Ευρώπης.
Η προσπάθεια εξόρυξης πετρελαίου σε μια περιοχή που αποτελεί ουσιαστικά την καρδιά μιας τοποθεσίας όπου έχουν εντοπιστεί και καταγραφεί μεγάλα ενεργά σεισμικά ρήγματα με δυναμικό που μπορεί να ξεπεράσει τα 7 Ρίχτερ ανησυχεί ιδιαίτερα τους επιστήμονες και την τοπική κοινωνία. Περιέργως, όμως, η εφιαλτική παράμετρος των πολλαπλών επιπτώσεων σε περίπτωση ατυχήματος από το ενδεχόμενο εκδήλωσης ενός καταστροφικού σεισμού δεν περιλαμβάνεται στις δύο Στρατηγικές Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) που εκπονήθηκαν κατά το παρελθόν.
Μελέτες-συρραφή από Κύπρο και ΗΠΑ
Όπως είχε αποκαλύψει το περιοδικό Hot Doc,οι περιβόητες στρατηγικές μελέτες που εισάχθηκαν για έγκριση στα Περιφερειακά Συμβούλια Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων για περιοχές έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στον δυτικό Πατραϊκό και στο δυτικό Κατάκολο αποτελούσαν σκανδαλωδώς συρραφή κομματιών μελετών που αφορούσαν άλλες περιοχές! Η σύνταξή τους είχε ανατεθεί το 2012 από το –τότε– ΥΠΕΚΑ στο ΕΛΚΕΘΕ και στην εταιρεία Advanced Planning Consulting (APC) Σύμβουλοι Επιχειρήσεων ΑΕ. Οι επιστήμονες που κλήθηκαν να γνωμοδοτήσουν γι’ αυτές στα Περιφερειακά Συμβούλια Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων ανέφεραν ότι οι συγκεκριμένες μελέτες δεν ασχολούνταν με τα σοβαρά ζητήματα των περιοχών αλλά αποτελούσαν ουσιαστικά κομμάτια άλλων, παρόμοιων μελετών που έχουν εκπονηθεί σε Κύπρο και ΗΠΑ!
Στη γραπτή εισήγησή του προς το Περιφερειακό Συμβούλιο Ιονίων Νήσων, ο δρ Νίκος Βαρότσης, καθηγητής Μηχανικής Πετρελαίου στο Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων του Πολυτεχνείου Κρήτης, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικός. Οπως αναφέρει: «Προκύπτει πως για τη σύνταξη της ΣΜΠΕ ακολουθήθηκε κατά γράμμα η διάρθρωση των κεφαλαίων που είχε υιοθετηθεί για τη ΣΜΠΕ της Κύπρου. Επιπρόσθετα, προκύπτει και πρόβλημα δεοντολογίας, καθώς ολόκληρο το κεφάλαιο 5 (και των δύο μελετών), που τιτλοφορείται “Εκτίμηση, αξιολόγηση και αντιμετώπιση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από τις δραστηριότητες αδειοδότησης για έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων” αποτελεί κατά λέξη μετάφραση του αντίστοιχου κεφαλαίου 5 της ΣΜΠΕ που συνετάχθη για την ΑΟΖ της Κύπρου με ημερομηνία δημοσίευσης 15.11.2008, χωρίς να γίνεται ούτε καν μνεία στον Κατάλογο Συμμετεχόντων (Παράρτημα Α΄) στη μελέτη αυτή».
Πάντως ο κ. Βαρότσης μιλώντας στο Documento ανέφερε ότι ως επιστήμονας τάσσεται σήμερα υπέρ της εξόρυξης πετρελαίου στις άνω περιοχές, αρκεί –όπως τόνισε– να ληφθούν υπόψη όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και της ασφάλειας των γεωτρήσεων, τα οποία θεωρεί έτσι κι αλλιώς δεδομένα εκ μέρους των εταιρειών.
Προβληματισμό προκαλεί επίσης η παράμετρος της σχέσης των βαθιών γεωτρήσεων για την άντληση πετρελαίου με τις σεισμικές δονήσεις. Σχέση που έχει καταγραφεί και επίσημα από γεωλόγους, ενώ έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον και Αμερικανών επιστημόνων. Μάλιστα οι ερευνητές της Αμερικανικής Γεωλογικής Υπηρεσίας USGS εκτιμούν ότι η απότομη αύξηση που καταγράφεται τελευταία στη συχνότητα των σεισμών στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ οφείλεται στις γεωτρήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σημειώνουν δε ότι η συχνότητα δονήσεων με μέγεθος άνω των 3 Ρίχτερ αυξήθηκε κατά 20 φορές από τα τέλη του 20ού αιώνα μέχρι σήμερα και η μεταβολή αυτή «είναι σχεδόν σίγουρα ανθρωπογενής».
Εξόρυξη δίπλα σε πολυσύχναστο λιμάνι
Μέσα στα περιβόητα «οικόπεδα» προς εκμετάλλευση βρίσκεται και το πολυσύχναστο λιμάνι του Κατακόλου στην Ηλεία. Εκεί κάθε χρόνο δένουν πάνω από 500 κρουαζιερόπλοια από όλο τον κόσμο, μεταφέροντας περίπου 1,5 εκατ. επισκέπτες, οι οποίοι αποβιβάζονται προκειμένου να επισκεφθούν την Αρχαία Ολυμπία. Το ενδεχόμενο της συνύπαρξης των κρουαζιερόπλοιων με τις εγκαταστάσεις εξόρυξης προβληματίζει σοβαρά την τοπική κοινωνία, παρά τις διαβεβαιώσεις της εταιρείας Energean Oil & Gas ότι η γεώτρηση προς το κοίτασμα υδρογονανθράκων που έχει εντοπιστεί δεν θα γίνει με την κατασκευή εξέδρας μέσα στη θάλασσα, αλλά από την ξηρά με τη μέθοδο της πλάγιας γεώτρησης σε βάθος 2,5 χλμ.
Σε επίσημη ανακοίνωσή της η Energean επισημαίνει μεταξύ άλλων ότι η τεχνογνωσία της και το παράδειγμα της 35ετούς παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου στον Πρίνο της Καβάλας με απόλυτη ασφάλεια, χωρίς την οποιαδήποτε περιβαλλοντική επιβάρυνση, σε έναν νομό με κορυφαίους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας, όπως είναι η Θάσος, και με περιοχές ιδιαίτερου κάλλους, όπως είναι το δέλτα του Νέστου, εγγυάται ότι το Κατάκολο θα καταστεί ένα νέο παράδειγμα διεθνούς αναφοράς, καθώς θα συνδυάζει την αρμονική συνύπαρξη του τουρισμού, του φυσικού περιβάλλοντος και της βιομηχανίας πετρελαίου και αερίου.
Έντονος προβληματισμός για τη σεισμικότητα της περιοχής
Ανεξάρτητα του τρόπου εξόρυξης του μαύρου χρυσού, οι σεισμολόγοι είναι πολύ επιφυλακτικοί. Κρούουν μάλιστα τον κώδωνα του κινδύνου και προτρέπουν την πολιτεία, προτού δώσει το τελικό πράσινο φως για εξορύξεις στην περιοχή του Ιονίου και της δυτικής Ελλάδας, να απαιτήσει από τις εταιρείες ειδικές μελέτες αποκλειστικά για τους σεισμικούς κινδύνους, οι οποίοι λόγω γεωμορφολογίας και σεισμικότητας είναι απρόβλεπτοι.
Χαρακτηριστικά αναφέρουν ότι ακόμη και από μικρές σεισμικές δονήσεις μπορεί να επέλθει η καταστροφή, καθώς το γεωτρύπανο σε μεγάλο βάθος «μπορεί να κοπεί σαν καρότο» από τη μετακίνηση του εδάφους, με ανυπολόγιστες και τραγικές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Οπως λένε στο Documento τα μέλη της Ενωσης Πολιτών για την Οικολογία και το Περιβάλλον Ηλείας (ΕΠΟΠ), με δέλεαρ το οικονομικό όφελος που θα προκύψει από τον φόρο 20% και τον περιφερειακό φόρο 5% επί των κερδών από την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων (άρθρο 161 του ν. 4001/2011) η πολιτεία και οι πολυεθνικές επιχειρούν να κάμψουν τις αρνητικές αντιδράσεις και τους προβληματισμούς της τοπικής κοινωνίας.
Κανείς όμως μέχρι σήμερα δεν είναι σε θέση να απαντήσει επίσημα εάν οι συμφωνίες με τους επενδυτές εξασφαλίζουν ότι αυτοί θα πληρώσουν σε περίπτωση ατυχήματος. Οπως επίσης κανείς δεν γνωρίζει εάν τα δαπανηρά καθημερινά μέτρα παρακολούθησης – πρόληψης (ειδικά σκάφη για περιπολίες, σταθμοί παρακολούθησης, πλωτά φράγματα κ.λπ.) θα βαρύνουν τον επενδυτή και όχι το δημόσιο.
Γιώργος Κανέλλης: «Αφήστε τα στο έδαφος»
Περιφερειακός σύμβουλος Δυτικής Ελλάδας, επικεφαλής της Οικολογικής Δυτικής Ελλάδας, μέλος Οικολογικής Κίνησης Πάτρας (ΟΙΚΙΠΑ)
Έναντι των σχεδίων για εξορύξεις υδρογονανθράκων από τη στεριά και τη θάλασσα της Δυτικής Ελλάδας θεωρούμε ότι η μακροχρόνια συνετή επιλογή και από πλευράς κλιματικής και περιβαλλοντικής ασφάλειας αλλά και από πλευράς προσανατολισμού των επενδυτικών κεφαλαίων είναι η γνωστή διεθνώς με τη φράση «αφήστε τα στο έδαφος». Παρά τις διαβεβαιώσεις των εταιρειών και χωρίς να αμφισβητούμε τις προθέσεις τους για σοβαρά μέτρα ασφαλείας έναντι κινδύνων, ιδίως σεισμικών, υπογραμμίζουμε ότι τυχόν πολλαπλασιασμός τέτοιων εγκαταστάσεων εξόρυξης σε στεριά και θάλασσα αναπόφευκτα θα πολλαπλασιάσει και τον κίνδυνο διαφυγής αργού πετρελαίου στα υπόγεια νερά, το έδαφος ή τη θάλασσα και θέτει ζήτημα εφαρμογής της αρχής της προφύλαξης. Η εξόρυξη υδρογονανθράκων, οικονομικά και περιβαλλοντικά, είναι επιλογή που στρέφεται προς το παρελθόν.
Αλέξανδρος Φραντζής: «Ούτε ανώδυνες ούτε αθώες»
Δρ. Βιολογικής Ωκεανογραφίας, επιστημονικός υπεύθυνος του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος
Ο κίνδυνος σοβαρής οικολογικής καταστροφής με ανυπολόγιστες συνέπειες στο θαλάσσιο περιβάλλον, με θύματα και τα σπάνια θαλάσσια θηλαστικά που ζουν στην Τάφρο του Ιονίου κρύβεται πίσω από τις «ανώδυνες και αθώες», κατά τους αρμόδιους, έρευνες για την ύπαρξη σεισμικών ρηγμάτων και υδρογονανθράκων που πραγματοποιούνται στον θαλάσσιο χώρο της δυτικής Ελλάδας μέχρι και την Κρήτη. Οι ίδιοι επίσης κίνδυνοι υπάρχουν και από την εξόρυξη του πετρελαίου στην περιοχή. Πέρα από την πολλαπλή και μεγάλη αξία του θαλάσσιου περιβάλλοντος που καταστρέφουμε ψάχνοντας ή βγάζοντας πετρέλαιο, ο κόσμος θα πρέπει να σκεφθεί ότι δεν είναι τα κοιτάσματα υδρογονανθράκων που μπορούν να λύσουν τα προβλήματά του και να βελτιώσουν τη ζωή του. Υπάρχουν πολλές χώρες στον κόσμο πλούσιες σε κοιτάσματα πετρελαίου που ο λαός τους ζει σε πολύ μεγάλη δυστυχία και φτώχεια, για τις οποίες το πετρέλαιο αποδείχθηκε κατάρα που έφερε πόνο και αίμα.
Ακης Τσελέντης: «Ουσιαστική και σε βάθος μελέτη»
Καθηγητής Σεισμολογίας, διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών
Αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση προτού ξεκινήσουν οι γεωτρήσεις για την εξόρυξη πετρελαίου να εκπονηθεί μια λεπτομερής έρευνα που θα στοχεύει στην αναλυτική αποτύπωση πιθανών ενεργών ρηγμάτων στην περιοχή. Δεν εννοώ μια αόριστη μελέτη δήθεν περιβαλλοντικών επιπτώσεων, από αυτές που συνήθως γίνονται για τα μάτια του κόσμου, αλλά την πραγματοποίηση αναλυτικών γεωφυσικών μετρήσεων μεγάλης ευκρίνειας, όπως και την εγκατάσταση ενός πυκνού δικτύου υποθαλάσσιων σεισμογράφων. Κι αυτό γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μιλάμε για κατασκευή ενός φράγματος ή ενός σκουπιδότοπου, αλλά για τη διάνοιξη γεωτρήσεων σε μια από τις πλέον σεισμικά ενεργές περιοχές της Ευρώπης, με μεγάλη μάλιστα περιβαλλοντική και τουριστική αξία.
Είναι γνωστό σε όλη την επιστημονική κοινότητα ότι οι αντλήσεις υδρογονανθράκων συνδέονται άμεσα με την αύξηση της σεισμικότητας μιας περιοχής. Πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περιοχή της Οκλαχόμα. Ακόμη και ένας μικρός σεισμός, σαν αυτούς που συμβαίνουν κατά εκατοντάδες στο κεντρικό Ιόνιο, μπορεί να προκαλέσει αστοχία σε οποιαδήποτε γεώτρηση και στη συνέχεια τη διαφυγή πετρελαίου, το οποίο μέσω των θαλάσσιων ρευμάτων θα προκαλέσει ολοκληρωτική καταστροφή στις πανέμορφες ακτές του Ιονίου. Δεν ισχυρίζομαι ότι δεν πρέπει να εκμεταλλευτούμε τον ορυκτό μας πλούτο. Ομως να γίνει με τον σωστό τρόπο και εξαντλώντας όλα τα μέτρα αποτροπής μιας περιβαλλοντολογικής ζημιάς. Μέτρα τα οποία, δυστυχώς, δεν βλέπω να λαμβάνονται.
Δεν μπορούμε στο όνομα του γρήγορου κέρδους να θέτουμε σε κίνδυνο τη μοναδική ομορφιά των ακτών του Ιονίου και κατ’ επέκταση τον τουρισμό μας, ο οποίος και αποτελεί τη βαριά μας βιομηχανία.