Πέφτουν τα γερασμένα Canadair όταν τα ζορίσουν;

Λίγες ημέρες μετά το τραγικό γεγονός με την πτώση του Canadair στην Κάρυστο την ώρα που επιχειρούσε να εξουδετερώσει μια μικρή εστία φωτιάς και τον αδόκητο θάνατο δύο νέων –πλην έμπειρων– αεροπόρων, η δημόσια συζήτηση προσανατολίζεται εκ των πραγμάτων στο θέμα της εναέριας πυρόσβεσης. Πόσο αξιόπιστα είναι τα Canadair που αγοράστηκαν τις δεκαετίες του ’70 και του ’80; Τι συμβαίνει με τη συντήρησή τους και τι παιχνίδια παίζονται στις πλάτες των αντρών και των γυναικών της Πολεμικής Αεροπορίας; Ποιες είναι οι βλάβες των Canadair που είχε παραδεχτεί ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός και τέλος, πώς το δυστύχημα στην Κάρυστο αποτυπώνει όλες τις στρεβλώσεις του δόγματος της εναέριας δασοπυρόσβεσης που ακολουθείται στην Ελλάδα;

Το Documento μίλησε, υπό καθεστώς ανωνυμίας, με εν ενεργεία πρόσωπα που εμπλέκονται σε εργασίες που αφορούν άμεσα τα Canadair. Εκτός από την αποκαλυπτική φωτογραφία που συνοψίζει μέσα σε μία εικόνα τις βαθιές στρεβλώσεις, οι πηγές του Documento περιγράφουν τις προκλήσεις που περιβάλλουν το πολυσυζητημένο θέμα της αεροπυρόσβεσης εδώ και πολλές δεκαετίες.

Επίσης, την πλούσια εμπειρία τους από δασικές πυρκαγιές τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό μεταφέρουν στο Documento ο επίκουρος καθηγητής Δασοπροστασίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ερευνητής στη δασική υπηρεσία των ΗΠΑ Παλαιολόγος Παλαιολόγου και η πρόεδρος των Ελλήνων Δασοπόνων Αντιγόνη Καραδόντα.

Υποβαθμίζουν τη συντήρηση για να τη δώσουν σε ιδιώτες

Το ζήτημα της συντήρησης των Canadair αποτελεί μια πολύπλοκη εξίσωση μέσα στην οποία, όπως μας εξηγούν οι πηγές του Documento, συμπεριλαμβάνονται ειδικές γνώσεις, ικανότητες, προσωπικό και… μίζες. Οπως αναφέρει πρόσωπο που γνωρίζει τα περί συντηρήσεων των Canadair, μόλις το 2009 η 113η Πτέρυγα Μάχης στη Θεσσαλονίκη είχε κατορθώσει να έχει τέτοια επάρκεια προσωπικού που αναλάμβανε τις έξι από τις οκτώ πολυδάπανες ετήσιες επιθεωρήσεις των Canadair CL-415. «Αυτό σημαίνει αυτονομία της αεροπορίας, κέρδος 2,5 εκατ. ευρώ και 1η Μαΐου που ξεκινάει η αντιπυρική περίοδος να είναι ετοιμοπόλεμα όλα τα αεροπλάνα» σημειώνει.

Ωστόσο, όπως καταγγέλλει, ιδιαίτερα τα τελευταία τρία με τέσσερα χρόνια παρατηρείται συστηματική υποβάθμιση της συντήρησης των Canadair μέσω συνεχών μεταθέσεων μηχανικών σε άλλα στρατόπεδα. Η διαδικασία αυτή οδηγεί τη μονάδα σε αδυναμία να ανταποκριθεί στις μεγάλες απαιτήσεις των επιθεωρήσεων και συνεπώς αναλαμβάνουν ιδιωτικές εταιρείες τις εργολαβίες.

Βλάβες και… συρματόσκοινα

Σοκαριστικά είναι όσα περιγράφει στο Documento έτερος συνεντευξιαζόμενος που το έργο που επιτελεί επίσης έχει να κάνει με τα Canadair. «Ενημερωνόμαστε ότι πρέπει να φύγουν πέντε, εκκινούν τα τέσσερα, τροχοδρομούν τα τρία, απογειώνονται τα δύο και το ένα γυρνάει με βλάβη» σχολίασε περιπαικτικά.

Μπορεί το… ανέκδοτο να χαρακτηρίζεται από υπερβολή, όμως οι καταστάσεις που περιγράφει η πηγή μας είναι εξίσου προβληματικές. Οπως εξηγεί, οι κινητήρες των 50χρονων Canadair CL-215 δεν λειτουργούν σε θερμοκρασίες άνω των 38°C. «Οταν στους 38°C δεν μπορεί να βάλει μπροστά, είναι λογικό στους 36°C και τους 37°C όλο και κάτι να βγάζει» σημειώνει.

Οπως εξηγεί, η Ισπανία και η Πορτογαλία που διαθέτουν επίσης Canadair CL-215 εδώ και χρόνια τα έχουν αναβαθμίσει με κινητήρες και συστήματα νέας γενιάς. «Εχουν αφήσει μόνο το κουφάρι» εξηγεί. Αίσθηση προκαλούν επίσης όσα επισημαίνει σχετικά με τα συστήματα πλοήγησης των Canadair, αφού όπως λέει τα ελληνικά έχουν ακόμη το αρχικό σύστημα, στο οποίο το πηδάλιο λειτουργεί με… συρματόσκοινα.

Στρατιωτικές πηγές πάντως ξεκαθαρίζουν στο Documento ότι ούτε η θεοποίηση των Canadair CL-515 ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, εξηγώντας ότι τα Canadair που έχει η Ελλάδα εάν συντηρούνται σωστά και σύμφωνα με όλα τα πρότυπα της πολεμικής αεροπορίας, τότε παραμένουν αξιόπιστα. «Αν υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό να επισκευάζει και να επιθεωρεί ορθά τα αεροπλάνα ανάμεσα στις πτήσεις και υπάρχουν αρκετά πληρώματα ώστε να εναλλάσσονται, τα Canadair αν και παλιά παραμένουν αξιόπιστα» αναφέρει ανώτατο στέλεχος των Ενόπλων Δυνάμεων που έχει αποστρατευτεί.

«Πολύ νωρίς για συμπεράσματα»

Οσα περιγράφουν πηγές εντός του στρατεύματος σχετικά με την πτώση του Canadair στην Κάρυστο είναι αποκαλυπτικά. Σχολιάζοντας το «πόρισμα» που έβγαλαν τα ΜΜΕ σχετικά με τα αίτια του δυστυχήματος και τα οποία περιορίζονταν στο «λάθος» του πιλότου να ακουμπήσει στη συστάδα των δέντρων, η πηγή του Documento τονίζει ότι είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν τέτοια συμπεράσματα.

Οπως εξηγεί, το ενδεχόμενο ο πιλότος να έδειξε υπερβάλλοντα ζήλο ύστερα από απανωτές βάρδιες και να σκέφτηκε να πλησιάσει περισσότερο ώστε να σβήσει με μεγαλύτερη επιτυχία τη φωτιά είναι πράγματι πιθανό. Ομως σημειώνει ότι αυτό αναδεικνύει το μεγάλο έλλειμμα των γερασμένων αυτών αεροσκαφών, που δεν είναι άλλο από την έλλειψη συστημάτων ασφαλείας. Οπως εξηγεί, για παράδειγμα, σε ένα F-16 το ίδιο το σύστημα εμποδίζει τον πιλότο να πλησιάσει υπερβολικά το έδαφος ή άλλα φυσικά εμπόδια, ακόμη κι αν εκείνος το επιδιώξει.

«Μπορεί να υπήρξε καθοδικό ρεύμα και να μην τους έδωσε άνωση. Ας δούμε πρώτα αν λειτούργησαν οι κινητήρες. Είχαν την ισχύ που προβλέπεται; Μπορεί επίσης να υπήρξε αραίωση του αέρα λόγω του θερμικού φορτίου της φωτιάς και αυτό να επηρέασε τον κινητήρα» εξηγεί.

Το «δόγμα» των ενοικιάσεων

Επί δεκαετίες, κάθε χρόνο οι πυρκαγιές του καλοκαιριού οδηγούσαν αναπόφευκτα τη δημόσια συζήτηση στο ζήτημα των εναέριων μέσων. Από το πόσα Canadair έχουμε μέχρι τις απανωτές ενοικιάσεις των τελευταίων ετών και τις ανακοινώσεις της κυβέρνησης ότι φέτος έχουμε τα περισσότερα εναέρια μέσα σε σχέση με κάθε άλλη χρονιά, το θέμα της επιχειρησιακής ετοιμότητας είναι μονίμως στο τραπέζι. Οι ειδικοί όμως εξηγούν ότι οι μεταβλητές σε αυτή την εξίσωση ξεπερνούν κατά πολύ το ζήτημα του απόλυτου αριθμού των εναέριων μέσων.

«Το Canadair έχει πέντε τόνους χωρητικότητα νερού. Πάμε και νοικιάζουμε αεροπλάνα με χωρητικότητα έναν τόνο. Αρα ένα Canadair που δεν επιχειρεί θέλει πέντε έξι τέτοια για να αντικατασταθεί. Αλλο να πιτσιλάς και άλλο να ρίξεις πέντε τόνους με ορμή» σημειώνει ένα από τα εν ενεργεία πρόσωπα με τα οποία μιλήσαμε.

«Αυτήν τη στιγμή έχουμε επτά Canadair 415, από τα οποία διαθέσιμα είναι τα πέντε, και έντεκα Canadair 215, από τα οποία διαθέσιμα είναι τα οκτώ. Τι νόημα έχει; Θα προτιμούσατε να έχετε τρία αμάξια που βγάζουν όλο βλάβες ή ένα καινούργιο και αξιόπιστο;» αναρωτιέται.

Παράλληλα, επισημαίνει το ζήτημα της ανάγκης της αγοράς των νέων Canadair CL-515, χαρακτηρίζοντάς τα ιδιαίτερα καλά αεροπλάνα. Εξήγησε μάλιστα ότι παλαιότερα είχαμε την επιλογή να πάρουμε τα Beriev, τα οποία όμως έχουν αρκετά μειονεκτήματα σε σχέση με τη μορφολογία της Ελλάδας. Συμπληρώνοντας όσα μας είπε το ίδιο πρόσωπο νωρίτερα για τις βλάβες των Canadair CL-215 σημειώνει ότι η ελληνική πολιτεία οφείλει να λάβει αποφάσεις σχετικά με το αν θα επενδύσει ώστε να αγοράσει νέα Canadair CL-515 ή αν θα επενδύσει σε νέο στόλο κινητήρων ώστε να ανανεωθούν μηχανικά τα ήδη υπάρχοντα αεροπλάνα.

Ομως το μοντέλο των μισθώσεων φαίνεται ότι δεν είναι… πρόσφατη εφεύρεση. Οπως έγραφε το περιοδικό Hot Doc ήδη από τον Αύγουστο του 2012, σε τεύχος που περιείχε μεγάλες αποκαλύψεις για τη φωτιά στην Ηλεία του 2007, αυτή η ιστορία ξεκινά λίγο μετά το 2000. Γράφει χαρακτηριστικά το HotDoc: «Μετά το 2000 ο σχεδιασμός άρχισε να αλλάζει. Βασικό μέσο πυρόσβεσης έγιναν τα εναέρια μέσα. Οι δημοσιογράφοι έπαψαν να επισκέπτονται επετειακά την Ανοιξη, τη βάση των πυροσβεστικών αεροσκαφών Canadair στην Ελευσίνα, και στα ρεπορτάζ για τις φωτιές εμφανίστηκαν δύο νέοι πρωταγωνιστές: Τα ελικόπτερα Erickson S-64 E αμερικανικής κατασκευής και 3 τύποι ρωσικών ελικοπτέρων. […] Ενας κλειστός κύκλος στελεχών της Πυροσβεστικής δημιουργούσε τις προδιαγραφές που φωτογράφιζαν συγκεκριμένη εταιρεία, η οποία προμήθευε ελικόπτερα σε ό,τι τιμές ήθελε».

Τελικά, σύμφωνα με την έρευνα του HotDoc, η Ελλάδα είχε φτάσει το 2011 να νοικιάζει ελικόπτερα με 20.000 ευρώ την ώρα πτήσης, την ίδια περίοδο που η δασική υπηρεσία της Κύπρου τα νοίκιαζε με 7.500 ευρώ την ώρα και η υπηρεσία δασών των ΗΠΑ με μόλις 4.500 ευρώ.

Εμμονή στο… σόου των Canadair

Για το θέμα της μοιραίας πτώσης του Canadair αλλά και συνολικά για το δόγμα της δασοπυρόσβεσης, η οποία από το 1998 έχει περάσει σκανδαλωδώς από τη δασική υπηρεσία στην πυροσβεστική, μίλησαν στο Documento ο επίκουρος καθηγητής στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Παλ. Παλαιολόγου και η πρόεδρος Ελλήνων Δασοπόνων Αντιγόνη Καραδόντα. Μιλώντας από διαφορετική επιστημονική αφετηρία και οι δύο σχολίασαν καυστικά την επιλογή ένα Canadair να κληθεί να σβήσει την εστία της φωτιάς στην περιοχή του Πλατανιστού, στην Κάρυστο Ευβοίας, κάτι που οδήγησε τελικά στην πτώση του.

«Αυτό που διαπιστώνουμε είναι ότι πολλές φορές γίνεται άσκοπη χρήση των εναέριων μέσων με στόχο όχι τόσο τον έλεγχο της πυρκαγιάς, αλλά την καταστολή του κοινωνικού αισθήματος περί ύπαρξης καταστολής της φωτιάς ή όχι» σχολιάζει ο Παλ. Παλαιολόγου και συνεχίζει: «Πολλές ρίψεις γίνονται για να γίνει σόου στην τηλεόραση ή για να δείξουμε στους επιτελείς μας, τους δημάρχους ή τους πολιτικούς ότι προστατέψαμε την τάδε περιοχή και κάναμε ό,τι μπορούσαμε».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται με την απάντησή της και η Αντ. Καραδόντα, η οποία κάνει λόγο για εμμονή της χώρας στην εναέρια πυρόσβεση: «Θα μπορούσε να πάει ένα όχημα εφόσον είχε και δρόμο από πίσω και η φωτιά έκαιγε χαμηλή βλάστηση. Εγινε ένα τέτοιο δυστύχημα λόγω της εμμονής της χώρας στην εναέρια πυρόσβεση».

«Οι πυρκαγιές  σβήνουν στο έδαφος»

Ιδιαίτερα αιχμηρός είναι ο καθηγητής Παλ. Παλαιολόγου όταν τον καλούμε να σχολιάσει συνολικά το δόγμα της δασοπυρόσβεσης. Εχοντας πλούσια εμπειρία από τον τρόπο που λειτουργεί η δασοπυρόσβεση στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, ο Παλ. Παλαιολόγου σημειώνει: «Στις ΗΠΑ το βασικό που μας έλεγαν είναι ότι οι πυρκαγιές σβήνουν από το έδαφος. Μηχανισμός που στηρίζεται αποκλειστικά στα εναέρια μέσα αποτυγχάνει και βλέπουμε τι γίνεται στη Ρόδο. Ο βασικός εξοπλισμός των πυροσβεστών στις ΗΠΑ είναι οι αξίνες, οι τσάπες και οι πυρσοί. Δεν πάνε να πετάνε άκριτα νερό σε μια πυρκαγιά, γιατί πολύ απλά το νερό δεν φτάνει καν στην εστία. Αν δεν βάλεις, όπως λένε οι Αμερικανοί, “boots on the ground”, δηλαδή “μπότες στο έδαφος”, για να χτυπήσεις την πυρκαγιά εκεί που είναι αδύναμη, δεν θα τη σβήσεις με εναέρια μέσα».

Ο Παλ. Παλαιολόγου συνεχίζει εκφράζοντας με θάρρος τη θέση του και για την προτεραιοποίηση της πυρόσβεσης, εξηγώντας ότι «όταν κατακερματίζεις τις δυνάμεις σώζεις τα σπίτια, χάνεις τη φωτιά και στο τέλος μπορεί να κάψεις δέκα άλλα σπίτια γιατί δεν έκανες καλά τη δουλειά σου».

«Θα πω κάτι αιρετικό. Πρέπει να σώζονται ανθρώπινες ζωές. Χωρίς δεύτερη σκέψη. Αλλά αν πρέπει να σωθούν ένα δύο σπίτια ή να γίνει μια γραμμή άμυνας πιο πέρα, αλλά να πιαστεί η φωτιά και να γλιτώσουμε τα χειρότερα, τότε ας αφήσουμε τα σπίτια. Τα σπίτια ξαναφτιάχνονται, όμως οι ζωές δεν ξαναφτιάχνονται και το δάσος θα πάρει δύο τρεις γενιές για να ξαναγίνει όπως ήταν» δηλώνει στο Documento ο Παλ. Παλαιολόγου.