Η διαχειρίστρια των δικαιωμάτων του έργου του Ούγκο Πρατ, Πατρίτσια Τσανότι, και οι δημιουργοί της αναβίωσης του Κόρτο Μαλτέζε μιλούν στο Documento
Κι όμως ο Κόρτο Μαλτέζε συνεχίζει την περιπετειώδη διαδρομή του, αν και ο εμπνευστής του, Ούγκο Πρατ, πέθανε το 1995. Η διαχειρίστρια των δικαιωμάτων του έργου του Πρατ, Πατρίτσια Τσανότι, έδωσε το πράσινο φως το 2015 στον σεναριογράφο Χουάν Ντίαθ Κανάλες και στον κομίστα Ρούμπεν Πεγεχέρο να προχωρήσουν στην «αναγέννηση» του ήρωα με το «Κάτω από τον ήλιο του μεσονυχτίου» (θα κυκλοφορήσει σύντομα στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Μικρός Ηρως). Τρία χρόνια μετά, κυκλοφορεί το καινούργιο άλμπουμ του Κόρτο Μαλτέζε, το «Εκουατόρια». Ο τυχοδιώκτης ναυτικός συνεχίζει να σεργιανά στα πέλαγα του κόσμου.
Πότε συναντήσατε τον Ούγκο Πρατ και πώς αρχίσατε να συνεργάζεστε μαζί του;
Γνώρισα τον Ούγκο Πρατ και τον Κόρτο Μαλτέζε σχεδόν ταυτόχρονα, στο Μιλάνο το 1978. Μια Κυριακή ο Πρατ ήρθε στο σπίτι των γονιών μου που του είχαν υποσχεθεί ένα ωραίο αργεντίνικο γεύμα. Εκείνη την ημέρα μου χάρισε την «Μπαλάντα της αλμυρής θάλασσας» και με αυτό το ιστορικό βιβλίο με πήρε μακριά από τον κόσμο μιας απλής μαθήτριας του λυκείου από το Μιλάνο προσφέροντάς μου την ευκαιρία να συμμετέχω στο καλλιτεχνικό του σύμπαν. Δεν το σκέφτηκα πολύ· άρχισα αμέσως να δουλεύω μαζί του, να χρωματίζω τις ιστορίες του. Πλέον βρίσκομαι να γιορτάζω τα πενήντα χρόνια του Κόρτο με την πεποίθηση ότι βρίσκομαι μπροστά σε ένα πρόσωπο που είναι ακόμη σύγχρονο και μοντέρνο, μια φιγούρα καλτ αλλά και μια εικόνα με αξίες, μια εναλλακτική πρόταση στον κόσμο μας που αλλάζει. Εκεί που τα όρια δεν είναι πια ξεκάθαρα αλλά θα είναι απαραίτητο να υψώσουμε άλλα φράγματα, ο Κόρτο επιστρέφει παρέχοντάς μας μια διαφορετική πιθανότητα, αυτή του σεβασμού των άλλων πολιτισμών.
Τι είδους άνθρωπος ήταν ο Ούγκο Πρατ;
Είχα το μεγάλο προνόμιο να δω τον Πρατ να σχεδιάζει, να δημιουργεί πρόσωπα, να εφευρίσκει διαλόγους με βάθος ή αστείους και συχνά τα βάζω με τον εαυτό μου που δεν έχω κρατήσει περισσότερα ντοκουμέντα από όλες αυτές τις καταστάσεις. Ομως δεν μπορούσα να έχω τη νοοτροπία ενός ιστορικού στα είκοσί μου χρόνια όταν όλα γύριζαν και περνούσαν με την αίσθηση της απόλυτης κανονικότητας, ενώ στην πραγματικότητα αυτές ήταν πραγματικά εξαιρετικές στιγμές. Ο Πρατ διασκέδαζε φτιάχνοντας κόμικ – μάλιστα ο ίδιος υποστήριζε ότι ήταν fumettaro (κομίστας) χωρίς να φοβάται τον όρο που ήταν μειωτικός κατά πολλούς άλλους. Αντιθέτως γι’ αυτόν το πιο σημαντικό πράγμα ήταν να διηγείται ιστορίες στον αναγνώστη, να του κεντρίζει την περιέργεια, να τον εκπλήττει, να τον βγάζει από την πεπατημένη, για να τον βοηθήσει στη συνέχεια να καταλάβει τα πράγματα από μια άλλη προοπτική, διαφορετική, πρωτότυπη.
Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη χρήση του άσπρου και του μαύρου από τον Πρατ;
Πρόσφατα διάβασα ξανά μια ανάλυση της χρήσης του ασπρόμαυρου του Πρατ από έναν μεγάλο Αμερικανό σχεδιαστή, τον Ουίλ Γκουλντ, ο οποίος νομίζω ότι αποδίδει τέλεια τη δύναμη του σκίτσου και του στιλ του Πρατ: «Είναι πραγματικά τυχερός ο σχεδιαστής που δεν φοβάται να βουτήξει το πινέλο του σε ένα μελανοδοχείο και να το βγάλει έξω τόσο βρεγμένο που σχεδόν να στάζει και να απλώνει ένα βελούδινο μαύρο στο λευκό χαρτόνι μάρκας Μπρίστολ με το σίγουρο και επιθετικό χέρι του μποξέρ που βλέπει το άνοιγμά του και ορμάει για το νοκ άουτ. Ο Ούγκο Πρατ ορμάει πάντα για νοκ άουτ».
Το γραφιστικό στιλ του Πρατ είναι πολύ προσωπικό, εάν όχι ριζοσπαστικό. Στην πραγματικότητα δεν ήταν αποδεκτό από το ευρύ κοινό, αλλά απευθυνόταν σε μια μειονότητα των φανατικών του σκίτσου.
Μετά τη δημοσίευση των σύντομων ιστοριών στο γαλλικό περιοδικό «Pif» το 1973 –είχε μεγάλη κυκλοφορία αλλά απευθυνόταν σε νεανικό κοινό– οι εκδόσεις Casterman δημοσίευσαν το πρώτο άλμπουμ σε ασπρόμαυρο του Κόρτο Μαλτέζε, που όμως δεν είχε επιτυχία. Ετσι ξαναδοκίμασαν σε έγχρωμο, αλλά το αποτέλεσμα δεν άλλαξε. Ο Ντιντιέ Πλατό, που μόλις είχε γίνει διευθυντής στις εκδόσεις Casterman, ήταν ο πρώτος που κατάλαβε ότι το πρόβλημα ήταν η παρουσίαση, όχι το περιεχόμενο. Επρεπε να απευθυνθούν σε ενήλικο κοινό που βρισκόταν πιο κοντά στη λογοτεχνία παρά στα κλασικά κόμικ. Ετσι γεννήθηκε η σειρά «Roman en bande dessinée» (μυθιστόρημα σε κόμικ) στην οποία εκδόθηκαν δημιουργοί όπως οι Tardi, Comes, Schuiten, Sokal, Manara, δημιουργοί που θα σηματοδότησαν τη στροφή προς την εικονογραφημένη νουβέλα του οίκου Casterman.
Γι’ αυτούς που δεν γνωρίζουν τόσο τον Κόρτο Μαλτέζε, τι μπορείτε να μας πείτε για τον χαρακτήρα και τις περιπέτειές του;
Ο Μαλτέζε είναι ναυτικός, αλλά κυρίως ένας ταξιδευτής. Το ταξίδι του είναι περιπέτεια, γνώση και σεβασμός για το καινούργιο, ικανότητα να απομακρύνεται από όλα και να απολαμβάνει μια στιγμή σιωπής, μόνος του, καθισμένος σε μια ζεστή βεράντα, με τα πόδια του γυμνά, ακουμπισμένα στο τραπέζι, ακούγοντας το θρόισμα των φοινικόδεντρων με ένα ποτήρι μπροστά του και το βλέμμα χαμένο στη θάλασσα. Και μετά είναι και το πιο σημαντικό, η αιώνια ανησυχία του: δεν υπάρχει ένα σπίτι, ένας τόπος απόλυτης αναφοράς, μια γυναίκα. Υπάρχει μόνο η επιθυμία του να φεύγει πάντα. Το ταξίδι του Κόρτο είναι φυσικό και πνευματικό και όταν φεύγει από τα όρια του λιμανιού είναι έτοιμος να ριχτεί σε μια θάλασσα δυνατοτήτων, δεν έχει έναν προκαθορισμένο προορισμό, δεν υπάρχει η απλή αναζήτηση ενός νέου νησιού του θησαυρού. Αυτό που μετράει είναι η μετακίνηση, η ανοιχτή διάθεση για την έκπληξη και την αλλαγή.
Τι έκανε τόσους ανθρώπους να αγαπήσουν τον Κόρτο Μαλτέζε;
Ο Κόρτο δεν είναι ένας ήρωας που θέλει να αποδείξει κάτι ή να μας οδηγήσει σε έναν συγκεκριμένο τόπο. Αντιθέτως είναι ένας ναυτικός που μαζί του είμαστε πάντα ελεύθεροι να ρυθμίζουμε τα πανιά όπως επιθυμούμε και συχνά εκείνος εξαφανίζεται για να μας αφήνει μόνους, για να δοκιμάσουμε τη δική μας πραγματική αυτονομία. Γιατί ο Κόρτο είναι ένα σημείο άφιξης χωρίς έναν προορισμό.
Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την αναβίωση του Μαλτέζε;
Η μεγάλη επιθυμία όλων να τον ξαναδούμε να φεύγει για νέες περιπέτειες ήταν το έναυσμα που μας οδήγησε να πάρουμε την απόφαση να εμπιστευτούμε σε δυο μεγάλους καλλιτέχνες, όπως ο Κανάλες και ο Πεγεχέρο, τη μεγάλη πρόκληση. Γιατί ο Κόρτο μας έλειπε!
Ρούμπεν Πεγεχέρο
Κομίστας του graphic novel «Εκουατόρια»
Πώς αντιδράσατε όταν σας πρότειναν να σχεδιάσετε τον Κόρτο Μαλτέζε;
Στην αρχή με εξαιρετικό ενθουσιασμό, αλλά, όταν είδα ότι η πρόταση ήταν τόσο σοβαρή, με μια αίσθηση ανάμεικτη με χαρά και φόβο. Φόβος για την πιθανή αντίδραση του αναγνώστη που γνωρίζει ήδη τον χαρακτήρα και πώς θα μπορούσε να εκληφθεί αυτή η νέα συνέχιση της σειράς. Ευτυχώς η χαρά ξεπέρασε τον φόβο και τελικά αποδείχτηκε ότι η απόφασή μου ήταν σωστή.
Πώς κατορθώνετε να αναπαράγετε τον κόσμο του Κόρτο Μαλτέζε αλλά και να επιβάλετε το δικό σας στιλ;
Υπάρχει ένα κομμάτι που βγαίνει από τον προσωπικό μου τρόπο που ζωγραφίζω και αφηγούμαι και ένα άλλο στο οποίο παίρνω στοιχεία του στιλ του δασκάλου και πτυχές του πνεύματος του έργου του Πρατ, αλλά χωρίς να προσπαθώ να το αντιγράψω. Το σημαντικό είναι να προσεγγίσουμε το πνεύμα του έργου γενικότερα και να ανανεώσουμε την εικόνα του Μαλτέζε παραμένοντας όσο το δυνατόν πιο πιστοί στην έκφραση του προσώπου και τη στάση του σώματός του.
Πιστεύετε ότι ο δικός σας Κόρτο διαφέρει από του Ούγκο Πρατ;
Προφανώς. Η προσέγγισή μου στη νέα σειρά δίνει γενικότερα μεγαλύτερη σημασία στην ατμόσφαιρα. Επίσης όσον αφορά τη διάρθρωση της αφήγησης υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις από τον τρόπο της αφήγησης του Πρατ, αλλά αυτό είναι απαραίτητο για να μπορέσουμε να αισθανθούμε ελεύθεροι να σχεδιάσουμε σε μια σειρά τόσο ξεχωριστή όσο αυτή.
Χουάν Ντίαθ Κανάλες
Σεναριογράφος του graphic novel «Εκουατόρια»
Τι κάνει τον Κόρτο Μαλτέζε τόσο ιδιαίτερο;
Ο Κόρτο συγκεντρώνει πολλά στοιχεία που τον κάνουν μοναδικό. Δεν είναι μόνο έξυπνος και ευφυής, αλλά επίσης κομψός και όμορφος. Πάντα υποστηρίζει τους αδύναμους, χωρίς όμως να αποκηρύσσει την αυτονομία του ή τις ιδέες του.
Γιατί από το 1967 παραμένει ένας τόσο καλτ χαρακτήρας;
Ο Ούγκο Πρατ τον χαρακτήρισε φιλελεύθερο. Ενας τύπος που δεν δέχεται κανόνες, ιδεολογίες ή σύνορα, πράγματα και καταστάσεις που σημαίνουν περιορισμό της προσωπικής ελευθερίας. Επίσης, όπως είπε ο Πρατ, αυτό συμβαίνει ίσως επειδή ο Κόρτο γεννήθηκε την εποχή της αντικουλτούρας και του Μάη του ’68. Πιστεύω ότι τα περισσότερα αιτήματα αυτών των κινημάτων έχουν ακόμη και σήμερα σημασία.
Είναι το «Εκουατόρια» τοποθετημένο χρονικά πριν από το πρώτο σας βιβλίο με ήρωα τον Μαλτέζε, το «Soleil de minuit»;
Στην πραγματικότητα τοποθετήσαμε το «Εκουατόρια» το 1911. Αυτή είναι μια εκπληκτική ιστορική περίοδος, μεταξύ του τέλους της ρομαντικής εποχής των εξερευνήσεων και του ξεσπάσματος του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ένα χρονικό ορόσημο που καταδεικνύει την αυγή του σύγχρονου κόσμου.
Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και ο Κωσνταντίνος Καβάφης εμφανίζονται στο «Εκουατόρια». Σας αρέσει να χρησιμοποιείται ιστορικούς χαρακτήρες όπως έκανε ο Πρατ;
Ναι, πράγματι. Πάντα με γοητεύει, γιατί αυτό είναι ένα λογοτεχνικό τρικ ώστε να δείξουμε πόσο χαλαρά είναι τα όρια μεταξύ φαντασίας και ιστορίας. Είναι ένα παιχνίδι που βρίσκουμε πάντα στις ιστορίες του Κόρτο όταν ακόμη και ο ίδιος δεν μπορεί να διαχωρίσει την πραγματικότητα από το όνειρο.
«Ετσι που τη ζωή σου ρήμαξες εδώ στην κώχη τούτη την μικρή, σ’ όλην την γη την χάλασες». Με ποιον τρόπο ο Κόρτο Μαλτέζε συναντά τον Κ. Καβάφη;
Και οι δυο τους είναι ο τύπος του ανθρώπου που βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση. Η αναζήτηση του Καβάφη είναι κυρίως μια εσωτερική εμπειρία και ο Κόρτο προτιμά να ψάχνει τις απαντήσεις σε όλο τον κόσμο. Ετσι αντιπροσωπεύουν τις δύο πλευρές της περιπέτειας, την πνευματική και τη φυσική.
Ετοιμάζετε ήδη το επόμενο βιβλίο σας;
Βεβαίως. Δουλεύουμε σκληρά ώστε να το έχουμε έτοιμο το 2019.
INFO
Το καινούργιο graphic novel «Κόρτο Μαλτέζε – Εκουατόρια» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μικρός Ηρως
