Η Κιβωτός του Κόσμου συμπληρώνει φέτος δύο δεκαετίες ζωής και ο 46χρονος ιερέας Αντώνιος Παπανικολάου, μεγαλωμένος στη Δραπετσώνα με καταγωγή από τη Χίο, είναι ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα.
Βραβευμένος πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο με το «Έπαθλο του Ευρωπαίου Πολίτη», βγάζει από το ντουλάπι του την πορτοκαλί μπάλα και ανοίγει την καρδιά του στο Documento σε μία σπάνια συνέντευξη, με λόγο που γεμίζει την ψυχή με γαλήνη και ελπίδα. «Η Κιβωτός ξεπήδησε μέσα από μία ομάδα μπάσκετ», αποκαλύπτει. Και εξαπολύει ελεύθερες βολές που βρίσκουν, σχεδόν πάντα, τον στόχο.
-Υποθέτω ότι οι συνθήκες ήταν αρχικά χαοτικές.
Βρεθήκαμε σε μία περιοχή με υψηλή νεανική εγκληματικότητα. Τα παιδιά δεν πήγαιναν στο σχολείο. Οργανώνονταν σε συμμορίες και άλλες παραβατικές δραστηριότητες. Πολλά παιδιά έρχονταν από το σπίτι τους κακοποιημένα ή βίωναν την παραμέληση, την εγκατάλειψη. Ήταν ορφανά ή είχαν γονείς ανέργους και υποχρεώνονταν να σταματήσουν το σχολείο ακόμα και στο δημοτικό. Τα εντάξαμε στη βασική εκπαίδευση, για να διδαχθούν τουλάχιστον κάποια τέχνη. Ζητήσαμε από εθελοντές να τα βοηθήσουν στο διάβασμα, να τους μαγειρέψουν ένα πιάτο φαγητό. Και είδαμε πολλά παιδιά να αποκτούν αρχές, να πηγαίνουν σωστά στο σχολείο, να γίνονται επαγγελματίες, να μεγαλώνουν και να κάνουν οικογένεια.
-Ποιες αξίες μπορεί να μεταλαμπαδεύσει ο αθλητισμός στα παιδιά;
Μέσω των ομάδων μπάσκετ, προσπαθήσαμε να διδάξουμε την πειθαρχία, την τάξη, την υπακοή στον υπεύθυνο καθοδηγητή και στον δάσκαλο. Πράγματα που για εμάς φαίνονται αυτονόητα, αυτά τα παιδιά ουδέποτε τα είχαν διδαχθεί. Ξεκινήσαμε από το άλφα και χωρίς σχέδιο. Δεν φανταζόμασταν, τέτοια ανταπόκριση. Το αποτέλεσμα είναι πια ορατό. Η εγκληματικότητα μειώθηκε κατά 40% στη γειτονιά.
-Πότε χάνει κάποιος το δικαίωμα να αγωνιστεί στην ομάδα μπάσκετ της Κιβωτού;
Ποτέ! Μόνο όταν ξεπεράσει κάποια όρια κόσμιας συμπεριφοράς. Παιδιά με δύσκολο χαρακτήρα έρχονται σε εμάς τραυματισμένα, οπότε εμείς προσπαθούμε να θεραπεύσουμε αυτά τα τραύματα. Ζουν σε ένα φρικιαστικό τέλμα και έχουν μέσα τους θυμό και πίκρα. Αυτά τα συναισθήματα τα μαζεύουν μέσα τους, σαν σφουγγάρι, και μερικές φορές τα βγάζουν πάνω σε εμάς. Αλλά προσπαθούμε να γίνουμε το καλό παράδειγμα. Ποιος θα τα έπαιρνε στο σπίτι του αυτά τα παιδιά με τη χαμηλή αυτοεκτίμηση; Κανένας. Η διαδικασία είναι πολύ επίπονη. Δεν κάνουμε μαγικά. Έχουμε ταχθεί στην αγάπη και στην ελπίδα. «Μπορείς να βάλεις στόχους και να ονειρευτείς», τους λέμε. Ο αθλητισμός είναι φορέας ελπίδας.
-Εσείς, πατέρα, πότε απελπίζεστε; Πότε απογοητεύεστε;
Πολύ ωραία ερώτηση. Οι Πατέρες της Εκκλησίας διδάσκουν ότι η μεγαλύτερη αμαρτία είναι η απογοήτευση. Εάν χάσεις την ελπίδα σου, είναι σαν να απορρίπτεις τη θυσία του Χριστού. Ο Ιησούς σταυρώθηκε όχι για τον εαυτό του, ούτε για λίγους, αλλά για όλους. Κυρίως για τους ξεστρατισμένους. «Δεν ήρθα για να καλέσω τους καλούς, παρά εκείνους που έχουν πρόβλημα», λέει στο Ευαγγέλιο. Ο αμαρτωλός δεν είναι απαραίτητα κακός. Στην πατερική γλώσσα, αμαρτία σημαίνει αστοχία. Η χαρά γίνεται δυστυχία από λάθος χειρισμούς. Έτσι δεν συμβαίνει και στο μπάσκετ; Κανένας δεν αστοχεί επίτηδες. Ο απόστολος Παύλος λέει ότι δεν μισούμε τον αμαρτωλό, αλλά την αμαρτία. Όχι τον άνθρωπο, αλλά την πράξη. Δεν στηλιτεύουμε τον αμαρτωλό. Προσπαθούμε να τον αλλάξουμε. Ο Θεός δεν βλέπει αυτό που είμαστε, αλλά εκείνο που μπορούμε να γίνουμε. Περιμένει υπομονετικά, να βγάλουμε από μέσα μας τον καλό εαυτό μας. Αγάπη σημαίνει υπομονή.
–Μου επιτρέπετε μία βέβηλη ερώτηση; Μήπως θα έπρεπε η Εκκλησία να είναι ένας κατ’ εξοχήν κοινωνικός και όχι θρησκευτικός φορέας; Υπάρχουν και ιεράρχες ή ιερείς διεφθαρμένοι, που ατιμάζουν τον θείο λόγο.
Η Εκκλησία είναι ένας ανθρώπινος οργανισμός. Μοιραία μετέχουν σε αυτήν και άνθρωποι με ελαττώματα ή με προβληματικά βιώματα. Δεν το συζητώ, υπάρχουν αστοχίες και σκοτεινά σημεία. Το δυσκολότερο πνευματικό γύμνασμα, είναι να εστιάζεις όχι στο κακό, αλλά στο καλό. Είναι όπως η νηστεία, που έχει στόχο τον αυτοέλεγχο. Οφείλουμε να ελέγχουμε το θέλημά μας. Να εστιάζουμε όχι στην ασχήμια, αλλά στην ομορφιά. Να ζήσουμε τη ζωή μας και όχι να τη μαυρίσουμε.
-Ποιο είναι το προσωπικό σας όφελος, από την ενασχόλησή σας με την Κιβωτό; Τι κερδίζετε από όλα αυτά;
Έχω εισπράξει και παράξει τόση αγάπη, ώστε νιώθω πλήρης, σαν να έχω ζήσει δέκα ζωές. Μέσα μου, είμαι 200-300 ετών! (σ.σ.: γελάει). Δεν θα άλλαζα με τίποτε, αυτές τις εμπειρίες. Ούτε περιγράφεται η χαρά που αισθάνομαι, όταν βλέπω να ανθίζει και να ξαναβρίσκει την παιδική ηλικία του, ένα παιδί που φαινόταν καμένο χαρτί και έλεγες «αυτός αποκλείεται». Αυτός είναι ο μεγάλος στόχος μας, να ξανακάνουμε τα παιδιά, παιδιά.
–Υπάρχουν, πατέρα, καμένα χαρτιά;
Όχι. Δεν το δέχομαι. Μπορεί να έχει καεί η ψυχή τους, αλλά ο χριστιανισμός δεν πιστεύει στη μοίρα και στο κισμέτ. Ο άνθρωπος μπορεί να αλλάξει σε μία στιγμή. Οι Πατέρες λένε ότι η μετάνοια είναι σαν τον κεραυνό. Εάν χαρακτηρίσουμε κάποιον «παλιάνθρωπο» ή «αλήτη», είναι σαν να τον καταδικάζουμε δίχως δίκη. Μοιραία, θα πάψει και αυτός να προσπαθεί. Πρέπει να προσέχουμε όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις. Οι πράξεις φέρνουν τη συνήθεια, η συνήθεια τον χαρακτήρα και ο χαρακτήρας θα ορίσει το πεπρωμένο.
–Ποια είναι η αγαπημένη σας λέξη;
Ενότητα. Η ένωση. «Τους πάντες θέλω να σώσω», έλεγε ο Χριστός. Κανέναν δεν απέκλειε από τη χαρά και από τη σωτηρία. Προς αυτή την κατεύθυνση τείνει και ο δικός μου λόγος. Πιστεύω ακράδαντα, ότι λίγο ως πολύ όλοι έχουν δίκιο. Ακόμα και εκείνος που μας προξενεί αποτροπιασμό ή εκνευρισμό, από κάποιον έχει αδικηθεί. Ας μη μας παρασύρει ο θυμός μας.
–Φαίνεστε άνθρωπος μοντέρνος και διόλου δογματικός. Τον αποδέχεστε αυτόν τον χαρακτηρισμό;
Μα δεν είναι κάτι καινούριο, αυτό που κάνω. Τίποτε δεν είναι πιο σύγχρονο, από τον λόγο του Χριστού. Εμείς είμαστε που παλιώνουμε! Αιώνες τώρα, ο Ιησούς μας διδάσκει την αγάπη. Η αγάπη μηχανεύεται τον τρόπο, λέει. Μη κλείνεις τις πόρτες στους ανθρώπους. Εάν αγαπάς, θα βρεις τους τρόπους. Όπως λέει και το τραγούδι, η πόρτα μου είναι ανοιχτή.
-Τα αδέλφια Αντετοκούνμπο πέρασαν από την Κιβωτό και δείχνουν την ευγνωμοσύνη τους σε κάθε ευκαιρία. Τι θυμάστε από αυτά τα παιδιά;
Τα πρώτα χρόνια, όλα τα παιδιά που έρχονταν σε εμάς ήταν Ελληνόπουλα. Ξαφνικά, μετά τον πόλεμο στον Κόλπο, άλλαξε η ανθρωπογεωγραφία. Τα εγκαταλελειμμένα σπίτια της περιοχής γέμισαν από πρόσφυγες και μετανάστες. Η μία ανάγκη έφερνε την άλλη. Προχωρήσαμε χωρίς διακρίσεις και χωρίς σχέδιο. Προσπαθήσαμε να ταϊσουμε εκείνους που πεινούσαν, να τους φροντίσουμε όλους. Πέρασαν πολλά παιδιά από τα χέρια μας εκείνη την εποχή. Οι Αντετοκούνμπο μας έχουν βοηθήσει πολύ και το ενδιαφέρον τους μας συγκινεί. Τους φέρνω ως παράδειγμα προς μίμηση, όποτε μιλάω στα σημερινά παιδιά.
-Ο Γιάννης σήμερα κατακτά τον κόσμο. Τι διδάσκει το παράδειγμά του;
Αυτός που θέλει να πετύχει, θα νικήσει τις αντιξοότητες και θα πετύχει. Όποιος θέλει να αποτύχει, θα βρει χίλιες δυό δικαιολογίες για να αποτύχει. Το εφόδιο που είχαν αυτά τα παιδιά, είναι ότι ήταν ψημένα. Ήξεραν από δυσκολίες και δεν γονάτιζαν. Όποιος κοπιάσει και μοχθήσει, θα επιβραβευτεί με άθλους. Το δύσκολο δεν είναι εχθρός. Ο δρόμος της κακίας, που έδειξε η Αθηνά στον Ηρακλή, είναι ο εύκολος, αυτός της τεμπελιάς, της μαλθακότητας, της νωθρότητας. Ο δρόμος της αρετής, είναι δύσβατος και στρωμένος με αγκάθια. Οι επιτυχίες του Γιάννη γεμίζουν όλους τους Έλληνες με συγκίνηση και υπερηφάνεια. Αφού μπόρεσε αυτός, μπορείς και εσύ. Μπορώ και εγώ. Σε αυτή τη φράση συμπυκνώνεται το έργο τους.
–Από μπάσκετ ξέρετε, πατέρα Αντώνιε;
Πάντοτε έπαιζα μπάσκετ, ενώ βλέπω και πολλούς αγώνες, μαζί με τα παιδιά. Ολυμπιακοί είμαστε, αλλά υποστηρίζουμε και τον Παναθηναϊκό όταν παίζει με ξένη ομάδα. Ο φανατισμός είναι η χειρότερη άγνοια. Δείχνει έλλειψη παιδείας. Όσο για τις προσωπικές μου επιδόσεις, παίζω «τεσσάρι», αλλά έχω και πάρα πολύ καλό σουτ. Μπορώ να σας πω, ότι τα ποσοστά μου κυμαίνονται στο 75-80 τοις εκατό!
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ
Η ομάδα μπάσκετ της Κιβωτού του Κόσμου γεννήθηκε πριν από την ίδια την Κιβωτό! «Όταν πρωτοήλθα στον Κολωνό, το 1998, νεαρός κληρικός 26 ετών ακόμα, σαν αλεξιπτωτιστής, θέλησα να κάνω κάτι για να καταπολεμήσω την εγκληματικότητα στην περιοχή», εξηγεί ο πατήρ Αντώνιος. «Σκεφτήκαμε ότι ο αθλητισμός ήταν ένας ισχυρός πόλος έλξης και αποφασίσαμε να φτιάξουμε ομάδες μπάσκετ, για να συμμετάσχουμε στα πρωταθλήματα της Αρχιεπισκοπής. Απευθυνθήκαμε στους πάντες, μαζέψαμε τα παιδιά της πλατείας, κεντρίσαμε το φιλότιμό τους και μέσα από το μπάσκετ βγάλαμε σιγά σιγά τα θετικά τους στοιχεία. Τι να πεις σε κάποιον που αισθάνεται; Ότι ο Χριστός σώζει; Τα ακούει βερεσέ. Μόλις κατακτήσαμε δύο σερί πρωταθλήματα τις πρώτες χρονιές, άνοιξαν και οι ορίζοντες της ομάδας».
Ο Αθλητικός Σύλλογος Καλαθοσφαίρισης Κιβωτός του Κόσμου αγωνίζεται στο πρωτάθλημα της Δ’ ΕΣΚΑ (Δ’ Όμιλος) και βρίσκεται σε τροχιά πρωταθλητισμού. Παράλληλα λειτουργούν παιδικό και εφηβικό τμήμα. Ο Θοδωρής Παπαλουκάς, με τον αδελφό του Κώστα, «υιοθέτησαν» την ομάδα πριν από 4 χρόνια και φρόντισαν να διδάξουν στους αθλητές πώς να λειτουργούν ως ομάδα και να παραμένουν συνεπείς στις υποχρεώσεις.
Η Κιβωτός του Κόσμου περιθάλπει σήμερα περισσότερα από 400 παιδιά από μονογονεϊκές οικογένειες ή παιδιά που απομακρύνθηκαν από τις οικογένειές τους με εισαγγελική εντολή. Διαθέτει παραρτήματα (εκτός του άξονα Αθήνας-Πειραιά) στον Βόλο, στη Χίο, την Πωγωνιανή και αλλού.
