Ο 18άχρονος Ανέες Μιρ από το Πακιστάν, που «έφυγε» χτυπημένος σε ένα δρόμο στην Καλλιθέα, και ο Δημήτρης Ασημάκης, πατέρας δυο παιδιών που άφησε τη ζωή του μετά την παραβίαση κόκκινου σηματοδότη από ΙΧ στη Θεσσαλονίκη, είναι τα τελευταία θύματα της εργατικής τάξης στην άσφαλτο.
Την Τετάρτη 10 Νοεμβρίου διανομέας στον Βόλο συγκρούστηκε με ΙΧ και διακομίστηκε στο νοσοκομείο, εκεί όπου οι γιατροί εν μέσω Covid-19 αναγκάστηκαν στην αρχή να τον διασωληνώσουν σε απλό κρεβάτι γιατί δεν υπήρχε κενή ΜΕΘ. Λίγες μέρες αργότερα συνάδελφός του στη Θεσσαλονίκη ξυλοκοπήθηκε άγρια από δικυκλιστές όταν τους επισήμανε ότι είναι λάθος να περνούν τη διάβαση με κόκκινο σηματοδότη. Τελευταίο περιστατικό τον περασμένο μήνα στη Θεσσαλονίκη, όταν ένας οδηγός ΙΧ παρέσυρε διανομέα και μετά τον εγκατέλειψε στην οδό Εθνικής Αμύνης.
Ο φόρος αίματος για τους διανομείς τα τελευταία χρόνια είναι βαρύς, καθώς η επικινδυνότητα της δύσκολης δουλειάς τους, την οποία αναγκάζονται να φέρουν εις πέρας πολλές φορές και κάτω από ακραίες καιρικές συνθήκες, έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Τρεις διανομείς ανοίγουν την καρδιά τους στο Documento μιλώντας για τις συνθήκες που δημιουργούν εργοδότες, νομοθέτης και άσφαλτος, οδηγώντας ακόμη και σε δυστυχήματα εν ώρα εργασίας.
O Γιώργος Ξανθόπουλος δουλεύει «πακετάς» εδώ και περίπου 20 χρόνια, ο Νίκος Κτενάς εργάζεται ως διανομέας από το 2013 –τον τελευταίο χρόνο στην efood– και είναι μέλος της Επιτροπής Αγώνα Διανομέων, ενώ ο Χάρης Τσιριγώτης στα 54 χρόνια του δουλεύει στην efood επειδή όπως είπε δεν βρήκε κάτι καλύτερο και πιο ασφαλές για να βιοποριστεί. «Ύστερα από ατύχημα έχω φτάσει σε σημείο να θέλω να αφήσω το μηχανάκι και να γυρίσω σπίτι με τα πόδια» σημειώνει.
Ο Γιώργος, πρόσφατα απολυμένος από το μαγαζί που δούλευε ως ντελιβεράς επειδή ζήτησε να πάρει την άδειά του, τώρα δουλεύει στη Wolt και ζει στην Τούμπα, μαζί με τη σύζυγο και τα δυο του παιδιά.
«Πακέτας όταν πας δεν ξαναγυρνάς και το λέω αυτό γιατί όταν γνωρίζεις αυτό το επάγγελμα δεν αλλάζεις. Έχεις νιώσει τη βροχή, έχεις νιώσει τον αέρα, το πολύ κρύο, την πολλή ζέστη. Θα σε αγαπήσει ο κόσμος, γιατί όταν πας παραγγελία σπίτι του είσαι ένα βήμα πριν από το σπιτικό του» λέει στο Documento.
«Έχω φτάσει σε σημείο να θέλω να αφήσω το μηχανάκι και να γυρίσω σπίτι με τα πόδια» εξομολογείται και συνεχίζει: «Κόντεψα μια φορά να χάσω τη ζωή μου και λέω “τώρα τι θα κάνω, θα ανέβω πάλι στο μηχανάκι να πάω παραγγελία;”. Ήμουν έτοιμος να βάλω το μηχανάκι στον ορθοστάτη και να πάω με τα πόδια σπίτι και λέω στον εαυτό μου: “Γιώργο, πώς θα γυρίσεις σπίτι με άδεια χέρια;”. Σφίγγεις τα δόντια γιατί πρέπει να συνεχίσεις να δουλεύεις».
Ο Γιώργος επισημαίνει ότι «στη Wolt βοηθάνε πολύ τα παιδιά από την υποστήριξη που είναι ευγενέστατα. Ωστόσο δεν γίνεται να φορολογούν τα φιλοδωρήματά μας. Πρέπει να μας καλύπτουν και τις όποιες αβαρίες και καύσιμα. Σε εμένα π.χ. χτες χάλασε το μηχανάκι και έχασα το μεροκάματο. Αυτό ήταν πολύ ψυχοφθόρο για μένα. Ηθελα κάποιος με μια ενέργειά του να μου συμπαρασταθεί – κάποιος συνάδελφος από την υποστήριξη».
«Σεβασμός στους ντελιβεράδες»
Στην ερώτηση τι πρέπει να γίνει για να νιώσουν οι ντελιβεράδες πιο ασφαλείς απαντά: «Ασφαλείς δεν θα είμαστε ποτέ! Για να φύγει η επικινδυνότητα πρέπει οι εργοδότες να δώσουν εξοπλισμό. Όλα όμως, όχι μόνο ένα μπουφάν που δείχνει για ποια εταιρεία δουλεύεις. Ας ξεκινήσουν από τα βασικά και τα άλλα είναι λεπτομέρειες. Στη Wolt ο εξοπλισμός δεν είναι για προστασία, είναι για διαφήμιση. Να φαίνεται το όνομα της εταιρείας, φυσικά, και εγώ νιώθω πιο ασφαλής να δουλεύω για μια μεγάλη εταιρεία, αλλά να προστατευτώ κιόλας!
Στα μαγαζιά είναι ακόμη χειρότερα. Ορισμένες φορές αργούμε, αλλά όταν όταν σου βγάζω τόσες παραγγελίες μη με στραβοκοιτάζεις και μιλάς άσχημα. Θα μου βγει αυτό μετά με μια λάθος οδηγική συμπεριφορά ή ακόμη και στον πελάτη. Καλώς ή κακώς τα μισά και παραπάνω μαγαζιά κρατιούνται από το ντελίβερι. Αφού σας κρατάει το ντελίβερι, σεβασμός στους ντελιβεράδες!
Οι τελευταίες εικόνες διανομέων να κινδυνεύουν στην άσφαλτο ήταν στην κακοκαιρία του «Μπάλου», όταν παρά τα έντονα καιρικά φαινόμενα οι εταιρείες δεν διέκοψαν τη διανομή. Αντίστοιχα γεγονότα έχουμε παρακολουθήσει όλους τους προηγούμενους χειμώνες με διανομείς να κάνουν “πατινάζ” πάνω σε παγωμένους δρόμους ή να παραδίδουν ζεστό φαγητό σε θερμοκρασίες υπό το μηδέν.
Τον χειμώνα κάνουμε τον σταυρό μας κάθε φορά πριν πάμε για δουλειά και ντυνόμαστε σαν κρεμμύδια. Γιατί για άλλους ο χειμώνας είναι μες στο τζάκι και για άλλους είναι εκεί έξω. Όταν λέμε να μη δουλεύουμε σε ακατάλληλες συνθήκες δεν λέμε να μη δουλεύουμε με ψιλόβροχο, αλλά στην καταιγίδα, στα χιόνια και στους ισχυρούς ανέμους να σταματάει το ντελίβερι. Με νόμο αυτό, να μην μπορεί κανείς να σου κουνήσει το δάχτυλο. Γιατί έχω ζήσει και ειρωνείες, να έχει καταιγίδα, να μας παρασέρνουν τα νερά και να σου λέει ο εργοδότης: “Με κοροϊδεύεις; Γιατί δεν πας την παραγγελία;”».
«Ζούμε και δουλεύουμε με τον φόβο»
«Όταν ακούς ότι συνάδελφος έχασε τη ζωή του κι ας έχεις χρόνια εμπειρία όπως εγώ, φοβάσαι. Εμείς ζούμε και δουλεύουμε με τον φόβο» λέει ο Γιώργος, ο οποίος καθώς δίνει τη συνέντευξη στο Documento έχει δίπλα του την κόρη του. Κλείνοντας νιώθει και αυτή την ανάγκη να μιλήσει και με μια λεπτή φωνή λέει: «Εύχομαι να είναι όλοι οι ντελιβεράδες καλά».
«Το να δουλεύεις πάνω σε ένα όχημα με δυο ρόδες θέλει κότσια, το βλέπετε καθημερινά. Να μη φύγει άλλος άνθρωπος, μια χρονιά να ακούσουμε ότι δεν έφυγε κανείς. Προς τους συναδέλφους μου θέλω να πω: είτε φοράμε κόκκινα είτε φοράμε γαλάζια είτε πορτοκαλί να μην υπάρχει διαχωρισμός. Όλοι πάνω σε ένα μηχανάκι είμαστε, για τα ίδια λεφτά τρέχουμε. Να είμαστε όλοι αγαπημένοι και ενωμένοι και στον δρόμο να χαιρετιόμαστε!» καταλήγει.
Το απόγευμα της 15ης Σεπτεμβρίου οι διανομείς της efood έλαβαν ένα μήνυμα-τελεσίγραφο. Η εταιρεία που απασχολούσε 2.700 διανομείς, οι οποίοι στην πλειονότητα είναι «ενοικιαζόμενοι» εργαζόμενοι με τρίμηνες συμβάσεις, τους καλούσε με πάτημα στον νέο νόμο Χατζηδάκη να διαλέξουν: freelancing ή ανεργία. Η Online Delivery AE, με τζίρο 64,488 εκατ. ευρώ το 2020, έκανε πίσω και ικανοποίησε αρκετά από τα αιτήματα των διανομέων ύστερα από απεργιακές κινητοποιήσεις.
Το ντελίβερι όμως στην Ελλάδα δεν είναι μόνο η efood. Καθημερινά χιλιάδες διανομείς σε όλη την Ελλάδα διανύουν δεκάδες χιλιόμετρα και ισορροπούν πάνω σε δυο ρόδες, ερχόμενοι αντιμέτωποι πρώτα με τους εργοδότες τους, που δεν τους παρέχουν ούτε αυτά που ορίζει ο νόμος, και στη συνέχεια με τους άλλους οδηγούς.
Μια άλλη μεγάλη εταιρεία, η Wolt, που δραστηριοποιείται πρόσφατα στην Ελλάδα, δηλώνει στην υπογραφή του συμβολαίου με τον διανομέα: «Δεν έχει καμία ευθύνη αποζημίωσης για τυχόν έξοδα ή ζημιές». Πόσο πληρώνονται οι «γαλάζιοι» freelancer διανομείς; Από 2 έως 2,50 ευρώ ανά παραγγελία για απόσταση μέχρι 1,5 χλμ. και από 2 έως 2,70 ευρώ ανά παραγγελία για Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή. Επίσης όταν βρέχει η παραγγελία ανεξαρτήτως χιλιομέτρων αμείβεται με 3,80 ευρώ. Στις αμοιβές υπάρχουν σχετικές προσαυξήσεις για επιπλέον χιλιόμετρα.
«Είμαστε διανομείς, όχι κασκαντέρ στο Χόλιγουντ»
Ο Χάρης ονειρεύεται να ασχοληθεί με τη μαγειρική, αλλά μας εξηγεί γιατί δουλεύει ως ντελιβεράς: «Όταν ήμουν έφηβος το ντελίβερι το έκαναν τα ανθοπωλεία. Δούλευαν κάποιοι λίγοι, δεν υπήρχε ασφάλιση, αλλά τότε τους έδιναν και μηχανάκι. Με την πάροδο του χρόνου άλλαξαν τα πράγματα. Από το να πας σε μια άλλη δουλειά και να βγάζεις 600 ευρώ, εδώ είναι σαφώς καλύτερα. Αυτήν τη στιγμή το κάνω για την ανάγκη της επιβίωσης, δεν είναι η δουλειά που θα προτιμούσα να κάνω. Έχω παρακολουθήσει διάφορα προγράμματα επιμόρφωσης ανέργων – βοηθός μάγειρα και διαχείριση αποθήκης. Θα προτιμούσα να έκανα κάτι πιο δημιουργικό από το να δουλεύω εδώ. Θα ήθελα να ασχολιόμουν με τη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική. Αυτό είναι τέχνη· θέλει δημιουργία και σκέψη. Αν μου δοθεί μια τέτοια ευκαιρία, δεν θα πω όχι και θα ξεχάσω το ντελίβερι για πάντα». Όσο για τις συνθήκες εργασίες, ο Χάρης λέει: «Τον χειμώνα κρυώνεις, το καλοκαίρι καίγεσαι. Όπως και να έχει, εσύ φροντίζεις να έχεις όσο το δυνατόν περισσότερα προστατευτικά μέσα, παρόλο που σύμφωνα με τον νόμο είναι υποχρέωση του εργοδότη. Αν θες καλό εξοπλισμό, θα σου βγει περίπου 400-600 ευρώ, ανάλογα τι θες να πάρεις.
Αν οδηγούσα στη Γερμανία, θα ένιωθα πιο ασφαλής· όταν ξέρω ότι σε αυτό τον δρόμο έχω προτεραιότητα, θα περάσω. Εδώ στην Ελλάδα και πράσινο να έχεις και προτεραιότητα, πρέπει να προσέχεις. Αφήνω το γκάζι και κοιτάω αρκετές φορές. Έχει τύχει να γλιτώσω ατύχημα έτσι με έναν που έφυγε με κόκκινο. Πρέπει να βάλουμε ένα όριο, είμαστε διανομείς, όχι κασκαντέρ στο Χόλιγουντ» καταλήγει.
«Κυρίως βραδινές ώρες το 95% των δυστυχημάτων»
Ο Νίκος δίνει στο Documento ικανοποιητικές απαντήσεις στο ερώτημα γιατί έχουμε τόσα δυστυχήματα και ατυχήματα, ενώ μας αναφέρει και τα εργασιακά ζητήματα που υφίστανται στον χώρο: «Το 95% των δυστυχημάτων έχουν γίνει κυρίως βραδινές ώρες και λίγα ατυχήματα αφορούν πρωινές ώρες που έχουν να κάνουν με ντελίβερι καφέ. Φορτώνεται ο άλλος σαν τον Ράμπο με μια θήκη καφέδες από τον ένα και μια από τον άλλο ώμο.
Όταν δουλεύεις από το πρωί, το βράδυ κουράζεσαι. Σε όλα τα εργατικά ατυχήματα και δυστυχήματα, όχι μόνο στο ντελίβερι, έχει καταγραφεί ότι αυτά συμβαίνουν τις τελευταίες ώρες της δουλειάς. Το βράδυ οι αντοχές και τα αντανακλαστικά μειώνονται. Σκέψου ότι σε ένα σαντουιτσάδικο δουλεύεις από τις 12.30 μέχρι τις 00.30. Επίσης τις βραδινές ώρες γυρνάνε και κάποιοι που μπορεί να έχουν πιει και λίγο παραπάνω. Προφανώς να μην υπάρχει αξιολόγηση στις εταιρικές πλατφόρμες. Δεν είναι δίκαιη, συνδέεται με την απόλυση και λειτουργεί και ως μοχλός εντατικοποίησης και ανταγωνισμού μεταξύ των εργαζομένων.
Αν πρέπει να βγάλεις ένα Χ μισθό για να συντηρήσεις την οικογένειά σου, λες “δεύτερη δουλειά δεν θα βρω με αυτά τα ωράρια, θα πάω να δουλέψω σε άλλο ένα μαγαζί.” Δουλεύεις άρα έξι δωδεκάωρα, αυτό μας κάνει 72 ώρες στην καλύτερη την εβδομάδα, γεγονός που αυξάνει κατακόρυφα και την κούραση και την πιθανότητα ατυχήματος».
Συμπληρώνει επιπλέον «και το κόστος συντήρησης, τα ΜΑΠ (μέσα ατομικής προστασίας). Ενώ έχει ψηφιστεί ο νόμος 4611/2019, από την πίεση που ασκήσαμε με τις δεκάδες μοτοπορείες που κάναμε, δεν εφαρμόζεται ακριβώς. Οι περισσότεροι μικροί εργοδότες δεν το δίνουν ή το δίνουν και μετά τους το κλέβουν από τα μαύρα. Επίσης δεν υπάρχει συγκεκριμένη νομοθεσία για την πληρωμή της βενζίνης και υπάρχει ασάφεια στον τρόπο καταβολής, άρα και στον τρόπο διεκδίκησης».
Και ο Νίκος καταλήγει με μια επισήμανση για τις δύσκολες στιγμές: «Συμβαίνουν πάρα πολλά ατυχήματα τον χειμώνα. Ένα σπάσιμο σε χέρι σε αφήνει δυο τρεις μήνες εκτός με το επίδομα που παίρνεις από το ΙΚΑ, το οποίο είναι κάτι λιγότερο από μισός μισθός. Αν είσαι μάλιστα υποδηλωμένος ή αδήλωτος, είναι πολύ λιγότερα ή και καθόλου».