Συναντήσαμε τη δημιουργό μετά τη βράβευση του ντοκιμαντέρ της στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και η συζήτησή μας ήταν χειμαρρώδης.
Εδώ και χρόνια η Πάολα Ρεβενιώτη εκφράζεται µέσα από τα ντοκιµαντέρ της, τα οποία πραγµατοποιεί µε τη συµβολή µιας οµάδας κινηµατογραφιστών που τη στηρίζουν ως Paola Team Documentaries. Ολα ξεκίνησαν µε µια «Βόλτα στο Α΄ Νεκροταφείο» για να καταλήξουν σε µια άλλη βόλτα στο κέντρο της Αθήνας. Οχι µόνη της η Πάολα αυτήν τη φορά, αλλά µε τη συµµετοχή δύο άλλων τρανς γυναικών: της συγγραφέα ηθοποιού Μπέττυς Βακαλίδου και της ηθοποιού-περφόρµερ Εύας Κουµαριανού. Οι τρεις τους µέσα σε ένα αυτοκίνητο διασχίζουν τη Συγγρού και τα άλλα στέκια της νύχτας, θυµούνται, νοσταλγούν, γελάνε, συγκινούνται, πίνουν µπάφους και αποδοµούν η µία την άλλη όλο αγάπη και αυτοσαρκασµό. Η ταινία «Πικροδάφνες» της Πάολας Ρεβενιώτη έφυγε µε δύο µεγάλα βραβεία από το τελευταίο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης. Επειδή δεν γίνεται να λογοκρίνει κανείς την Πάολα, απολαύστε την σε µια συνέντευξη έξω από τα δόντια που έγινε σε ένα παρακµιακό καφέ του Βαρδάρη στη Θεσσαλονίκη.
Σε πάω λίγα χρόνια πίσω όταν τα «Καλιαρντά» σου προβλήθηκαν στο Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιµαντέρ Χαλκίδας και µίλησες δηµόσια για ρατσιστική συµπεριφορά.
Βεβαίως. Είχαν παιχτεί σε ένα τµήµα –ούτε καν διαγωνιστικό– στις 12 το βράδυ. Μίλησα γιατί έπρεπε να µιλήσω.
Να που σήµερα όµως οι «Πικροδάφνες» σου έφυγαν µε δύο βραβεία από το ∆ιεθνές Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης.
Θα σου πω τι πιστεύω γιατί το έζησα τώρα τελευταία και σε άλλες περιπτώσεις. Στα κυκλώµατα της τέχνης ο ένας γλείφει και βραβεύει τον άλλον. Τα τελευταία χρόνια έχουν µπει νέοι άνθρωποι που δεν έχουν αυτές τις πελατειακές σχέσεις µεταξύ τους. Με κάλεσαν στην Ακαδηµία Κινηµατογράφου να δώσω ένα βραβείο, κάτι που οφειλόταν σε µια νέα κοπέλα η οποία εργάζεται στην ακαδηµία. Αν ήταν οι παλιοί, άσ’ το… Εχουν αλλάξει τα πράγµατα.
Σκέφτοµαι όµως πως και εσύ επέµεινες µε υποµονή στην καλή δουλειά σου. ∆εν απογοητεύτηκες και δεν τα παράτησες, όπως άλλωστε έκανες για µια ζωή ολόκληρη.
∆εν το σκέφτηκα έτσι. Οταν ξεκίνησα τα ντοκιµαντέρ µου το έκανα για να µπορώ να εκφράζοµαι ή και για να κάνω κάτι, γιατί µεγαλώνουµε και κάτι πρέπει να κάνουµε. Εγώ πάντοτε δηµιουργούσα. Αλλες φορές –όταν ήµουν µικρή– έβγαζα το «Κράξιµο», άλλες έκανα εκείνο, άλλες έκανα τ’ άλλο. Είχα όµως την επίγνωση πως αν κάτι δεν ήταν καλό, δεν θα το έβγαζα για να γίνω γραφική ή να κάνω µαλακίες. Μην ξεχνάς ότι έχω να αποδείξω πως είµαι δέκα φορές καλύτερη από άλλους που κάνουν ταινίες. Αναφέροµαι στο ότι µια ζωή ολόκληρη οι άνθρωποι του κινηµατογράφου µε ήθελαν ως θέµα ντοκιµαντέρ και όχι ως δηµιουργό.
Ίσως εκεί οφείλεται ότι ακόµη και σήµερα οι δηµοσιογράφοι ρωτούν γιατί δεν είχες µεγαλύτερη συµµετοχή στην ίδια σου την ταινία.
Ακριβώς. ∆εν καταλαβαίνουν ότι εγώ είµαι η δηµιουργός της ταινίας; Ακόµη και σήµερα εξακολουθούν να µου στερούν αυτό το δικαίωµα. Φτιάχνω, σκηνοθετώ, παρουσιάζω. Μπορεί να κάνω µια ταινία όπου να εµφανίζοµαι συνέχεια εγώ ή να κάνουν κάτι οι άλλοι για την Πάολα, αλλά τη συγκεκριµένη στιγµή θέλησα να παρουσιάσω µια εποχή και µια πραγµατικότητα που υπήρχαν και πλέον δεν υπάρχουν. Προσπάθησα να αφήσω µια κληρονοµιά, αν θες, µέσα από την παρουσία τριών γυναικών, για όσα τραβήξαµε εµείς: τα κρατητήρια, την ταλαιπωρία, τα γιαούρτια, τους έρωτες. Μην ξεχνάς ότι και οι τρεις µας βγήκαµε στην πιάτσα µικρές – ούτε στα 30 µας ούτε στα 40 µας. Είναι ηρωικό ότι φτάσαµε στην ηλικία αυτή και δηµιουργούµε η καθεµία µε τον τρόπο της. Επρεπε να καταγραφεί το ότι εµείς δεν ζήσαµε σε µια τρύπα. Είχαµε µια ζωή δηµιουργική µε τον τρόπο µας, το παλέψαµε, ερωτευτήκαµε, ζήσαµε.
Στη συζήτηση µετά την προβολή αναφέρθηκες στις ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις που αναπαράγουν τα στερεότυπα περί µιζέριας στη ζωή των τρανς.
Το θετικό είναι ότι τα σηµερινά queer παιδιά –20, 22 και 23 χρόνων– έχουν ταξιδέψει ή έχουν διαβάσει τι γίνεται και στο εξωτερικό. Βλέπουµε βέβαια και τους αρτηριοσκληρωτικούς γκέι που µε τις οργανώσεις τους θέλουν ένα ιδεολογικό στήριγµα για να υπάρχουν. Το στήριγµα αυτό είναι η καραµέλα της οµοφοβίας, το τι µας κάνει η κοινωνία κ.λπ. ∆εν µπήκα ποτέ στη διαδικασία να παίξω τον ρόλο του θύµατος. Αν σου έχει κάνει η κοινωνία εσένα ένα, εµένα µου έχει κάνει δέκα, αλλά της κάνω κι εγώ άλλα είκοσι. ∆εν θα τους αφήσω σε χλωρό κλαρί. Ειδικά από τη στιγµή που βγαίνεις µε ορατότητα και λες «πουστιά µου και µαγκιά µου, αυτό είµαι και άντε γαµηθείτε», θα υποστείς τις συνέπειες χωρίς να µαυροκαρδίζεις και να µιζεριάζεις. Αυτό έλειπε.
Φαντάζοµαι τη χαρά που εισπράττεις από τα νέα παιδιά που σε πλησιάζουν όλο αγάπη.
Πράγµατι, είναι πολύ συγκινητικό. Το είδα και στη Θεσσαλονίκη αλλά και στην Αθήνα όταν περπατάω στον δρόµο. «Γεια σου, Πάολα» συνέχεια. Αν σκεφτείς πόσο άσχηµα φέρθηκαν οι οργανώσεις, ειδικά οι πιο κυρίαρχες από αυτές που φαίνονται στην Ελλάδα, πας αµέσως στην περίπτωση της ∆ήµητρας. Ηταν η πρώτη φορά στη ζωή µου που έκανα δηµόσιο κάλεσµα και έβαλα µπροστά το όνοµά µου για να αποχαιρετήσουµε τη ∆ήµητρα, η οποία δεν έτυχε καν κηδείας. Ξέρεις γιατί δεν ασχολήθηκαν µε αυτό οι ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις;
Λόγω του ντοκιµαντέρ που είχες κάνει για τη ∆ήµητρα;
Ακριβώς, επειδή είχα εµπλακεί εγώ. Μια οργάνωση που ασχολείται µε τα ΛΟΑΤΚΙ άτοµα άνω των 60 ετών δηµιούργησε πρόβληµα στην περίπτωση της ∆ήµητρας. Υπήρξαν άνθρωποι –από ψυχολόγους µέχρι παιδιά– που θέλησαν να προστατεύσουν τη ∆ήµητρα και η οργάνωση τους έλεγε: «Μην ανησυχείτε, τα έχουµε αναλάβει όλα εµείς» και δεν είχαν κάνει απολύτως τίποτε. Μόνο και µόνο για να µη χάσουν την ευκαιρία να διαφηµιστούν µέσα από έναν άνθρωπο και την τραγωδία του. Το βρίσκω αισχρό, το λιγότερο.
Είχε απήχηση το κάλεσµά σου;
∆εν περιµέναµε να έρθει λαός, αλλά είχε. Ηταν σηµαντικό που ήρθαν 100-120 άτοµα, νέα παιδιά τα περισσότερα, για µια σεµνή τελετή αποχαιρετισµού. Μου έκανε εντύπωση µε πόσο σεβασµό, συγκίνηση και δάκρυα χαιρέτησαν αυτό τον άνθρωπο.
Πόσα χρόνια γνωρίζεστε µε την Μπέττυ Βακαλίδου και την Εύα Κουµαριανού;
Πάνω από 40, χωρίς να ήµαστε ποτέ κολλητές. Πιστεύω ότι ήταν τα πιο κατάλληλα άτοµα για να αποδώσουν µε τη διαφορετικότητά τους την εικόνα της Αθήνας. Η Μπέττυ µε την Εύα έκαναν στενή παρέα κάποτε, εγώ δεν ήµουν κολλητή τους, αλλά τις συµπαθούσα και εκτιµούσα και τις δυο τους. Βγάλαµε όµως µεγάλη χηµεία µεταξύ µας και γι’ αυτό λέω ότι τελικά ήταν τα πιο κατάλληλα άτοµα.
Έχεις άλλο πρότζεκτ κατά νου;
Όσο θα στέκοµαι στα πόδια µου και θα µπορώ, πάντα θα έχω στο µυαλό µου πράγµατα. Είναι ο χαρακτήρας µου έτσι. Εχω κάτι κατά νου, αλλά δεν σηµαίνει ότι µπορεί να γίνει. Χρειάζονται χρήµατα για να πραγµατοποιηθεί όπως το φαντάζοµαι. Θα ήθελα να καταγράψω το Αουσβιτς αλλά όχι µε ρεπορταζιακή λογική. Αν σήµερα ρωτήσεις έναν νεαρό τι ήταν το Αουσβιτς δεν ξέρει. Εχουν περάσει 70 χρόνια, αλλά τι έχει αλλάξει επί της ουσίας; Μήπως άλλαξε ο αντισηµιτισµός ή το να σιχαίνονται τους γκέι και να µην αποδίδονται δικαιώµατα στους Ροµά; Βλέπουµε µια κοινωνία να συντηρητικοποιείται όλο και περισσότερο. ∆ες τι γίνεται στην Πολωνία ή την Ουγγαρία µε την άνοδο της ακροδεξιάς. Στο Αουσβιτς δεν ήταν µόνο οι Εβραίοι, αλλά και κοµµουνιστές, καλλιτέχνες και οµοφυλόφιλοι, αν και τους τελευταίους τους ξεπάστρευαν σε άλλα στρατόπεδα.
Σε θυµάµαι να δακρύζεις κατά την ψήφιση του νοµοσχεδίου για την ταυτότητα φύλου.
Ήταν συγκινητική στιγµή. Eγιναν σηµαντικά βήµατα ανεξαρτήτως κοµµάτων. Ακόµη και τη Νέα ∆ηµοκρατία την ξεπέρασαν τα γεγονότα και η σύγχρονη πραγµατικότητα. Βλέπεις τη ∆εξιά να µιλάει για εξωγήινους και µετά παρακαλάει τον κάθε τρελό για να τους ξεπλύνει – εγώ δεν θα έκανα τον ξεπλένη κανενός νεοδηµοκράτη. Μπράβο στον ΣΥΡΙΖΑ, ΟΚ. Αλλά, βρε ΣΥΡΙΖΑ, είναι στο πρόγραµµά σου αυτά τα πράγµατα και είσαι υποχρεωµένος. ∆εν κάνεις καµιά χάρη σ’ εµάς, χάρη στη δηµοκρατία κάνεις. ∆εν κάνεις χάρη στην Πάολα αλλά στα ανθρώπινα δικαιώµατα. Ούτε στις οργανώσεις κάνεις χάρη για να έχεις µια πελατειακή σχέση µαζί τους. Τέλος πάντων, είναι ευχάριστο που προοδεύουν κάποια πράγµατα και χαιρόµαστε κι εµείς που βάλαµε ένα λιθαράκι προκειµένου να προοδεύσουν.
Τι πιστεύεις για κάποια άτοµα που βγήκαν «µε σηµαία τους µια φούστα» και στην πορεία άλλαξαν;
Είναι πολύ αστείο όταν τα πάντα είναι στερεότυπα, να µου το παίζεις ουδέτερος και να φοράς ένα φτηνιάρικο φόρεµα από τα κινέζικα. Ενα στερεότυπο δεν είναι και το φόρεµα; Με βλέπεις µε ένα τζινάκι και το φορεµατάκι θα το βάλω µόνο όταν θελήσω να ’µαι ξέκωλο. Τα ρούχα µου δεν είναι φετίχ για να το παίζω κάτι, αλλά κοµµάτι της σεξουαλικότητάς µου για να είµαι επιθυµητή, να µπορώ να υπάρχω ή γιατί έτσι µ’ αρέσει. ∆εν µπορώ να ’µαι τρανς και να ’χω µούσι σαν νταλικέρης. Θα είµαι αυτό που θέλω γιατί έτσι µε θέλουν και αυτοί. Από την άλλη οφείλουµε να το πούµε και αυτό: ο καθένας είναι ελεύθερος να ντύνεται όπως θέλει και να αυτοπροσδιορίζεται. ∆εν θα το κατακρίνουµε αυτό. Θυµάµαι όµως και νευριάζω κάποια φορά που πήγα στη Βουλή για το σύµφωνο συµβίωσης. Βλέπω έναν γκέι ο οποίος είχε βαφτεί λίγο, είχε βάλει µια περουκίτσα και το έπαιζε τρανς. Βρε µαλάκα, εγώ ούτε περούκα φοράω ούτε γυναικείο φορεµατάκι. Εγώ για να κάνω το ένα βυζί –δεν σου λέω και τα δύο– πήρα τρεις χιλιάδες τσιµπούκια, έφαγα γιαούρτια, πέρασα αυτόφωρα. Για να αφαιρέσω οριστικά τα γένια µου –που εσύ καλύπτεις µε µέικ απ– έκανα άλλα τόσα τσιµπούκια, κρατητήρια και αγώνες στους δρόµους. ∆εν µπορείς να µου κουνιέσαι και να µου λες: «Το ίδιο είµαστε». Ε, όχι, δεν είµαστε το ίδιο.
Κάνεις ντοκιµαντέρ για να αλλάξει ο κόσµος προς το καλύτερο;
∆εν ξέρω αν µπορώ να απαντήσω. Οταν κάνω κάτι και πετυχαίνει, έχει απήχηση, λέω ότι είµαι τυχερή και συγκινούµαι. Και ίσως έτσι έχω συµβάλει κι εγώ στο να αλλάζει ο κόσµος προς το καλύτερο.
INF0
H Paola Team Documentaries αποτελείται από τους Ελπινίκη Βουτσά-Ρετζεποπούλου, Αλέξανδρο Συνοδινό, Βαγγέλη Τσάκα, Γιώργο Γκόνο, Αλέξανδρο Κότσενο (κινημα-τογράφηση)
και τους Χριστίνα Λαγούρη, Αλέξανδρο Συνοδινό (μοντάζ)
