Tρεις δεκαετίες μετά την τελευταία παρουσία του σε ευρωπαϊκό σαλόνι ο ΠΑΟΚ ντύνει ξανά τον Λευκό Πύργο με ασπρόμαυρη γιρλάντα. Ο διπλός τελικός του FIBA Europe Cup, με παρτενέρ την υπολογίσιμη αλλά όχι ανίκητη Μπιλμπάο, απειλεί τα ρεκόρ εισιτηρίων της Πυλαίας (για τον επαναληπτικό της 23ης Απριλίου) και θυμίζει στο κοινό του συλλόγου ότι ήταν το μπάσκετ αυτό που τον έβαλε στα σαλόνια. Πέρασαν 10.610 μέρες από τότε που η λέξη «final» χρησιμοποιήθηκε στο ίδιο κείμενο με τα αρχικά «P.A.O.K».
Το ευρωπαϊκό παρελθόν του ΠΑΟΚ αποτελείται από μικρά θαύματα και βαριά τραύματα. Για κάθε Τεργέστη, υπάρχει μία Ναντ. Για κάθε Γενεύη, μία Βιτόρια. Και κάπου στη μέση η ανοιχτή πληγή του Φαλήρου, όπου ο «δικέφαλος» φλέρταρε με τον θρόνο αλλά έμεινε με άδεια χέρια, ηττημένο φαβορί τον καιρό που όλοι τον θεωρούσαν αχτύπητο.
Το πρώτο φάιναλ φορ
Το φάιναλ φορ του Κυπέλλου Πρωταθλητριών του 1993 κατέβασε στο σπίτι του… Γιάννη Ιωαννίδη 10.000 οπαδούς του ΠΑΟΚ και ένα όνειρο τρελό. Η ομάδα του Ντούσαν Ιβκοβιτς ήταν ένα τεθωρακισμένο που ισοπέδωνε τα πάντα στο πέρασμά του: Πρέλεβιτς, Κόρφας, Λέβινγκστον, Μπάρλοου, Φασούλας συγκροτούσαν μία πεντάδα που με το αβαντάζ της έδρας έδειχνε ακατανίκητη. Απέναντι ωστόσο όρθωνε το ανάστημά του ο Τόνι Κούκοτς, λίγο προτού διασχίσει ανεπιστρεπτί τον Ατλαντικό για να γίνει υπολοχαγός του Τζόρνταν.
Ο ΠΑΟΚ έλιωσε από το άγχος του και η Μπένετον Τρεβίζο βρήκε τους απρόσκλητους ήρωες που χρειαζόταν στα πρόσωπα δύο άσημων Ιταλών. Ο Ιακοπίνι και ο Ραγκάτσι ευστόχησαν στα σουτ που έκριναν τον ημιτελικό, ο ΠΑΟΚ έμεινε αστεφής και το στέμμα κατέληξε στη Λιμόζ, που υπό την καθοδήγηση του Μπόζινταρ Μάλκοβιτς έπαιζε το αποκρουστικό κατενάτσιο των 50-55 πόντων. «Απόψε πέθανε το μπάσκετ» έγραψε το περιοδικό «Τρίποντο».
Τους τέσσερις τελικούς του – αλλά και τον τραυματικό ημιτελικό του Φαλήρου– ο ΠΑΟΚ τούς έπαιξε μαζεμένους την πενταετία 1991-96, με σημείο αφετηρίας το παγοδρόμιο της Γενεύης. Κομπάρσος σε εκείνη τη γιορτή ήταν η Σαραγόσα: 76-72 στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων του ’91, με 31 πόντους του Πρέλεβιτς, 20 του Κεν Μπάρλοου και 15 του Νίκου Σταυρόπουλου. Ο Ντράγκαν Σάκοτα έμεινε χωρίς ψηλούς στα μισά του β΄ ημιχρόνου όταν οι Φασούλας, Παπαχρόνης αποβλήθηκαν με πέντε φάουλ και υποχρεώθηκε να χρησιμοποιήσει σε θέση σέντερ τον Γιώργο Μακαρά, έναν σουτέρ με μπόι 2 μέτρα σκάρτα. Ο γενναίος Σερραίος άντεξε και το πορσελάνινο τρόπαιο κατέληξε μισοσπασμένο στα χέρια του Π. Φασούλα.
Εναν χρόνο αργότερα, πάλι στο Κυπελλούχων, αντιμετώπισε… το τραύμα των τραυμάτων. Ο ΠΑΟΚ του Ιβκοβιτς ξεκίνησε την αντεπίθεσή του από το -16, ισοφάρισε τη Ρεάλ με μία τορπίλη του Πρέλεβιτς σχεδόν από τη σέντρα, είδε τους Ισπανούς να αστοχούν από τη γραμμή 4 δευτερόλεπτα πριν από τη λήξη (με τον άλλοτε «δικό του» Σίμπσον), αλλά σπατάλησε το θείο δώρο. Ο Φασούλας των 17 πόντων και των 11 ριμπάουντ πάσαρε απρόσεκτα προς τον Μπουντούρη,ο Ρίκι Μπράουν έκλεψε την μπάλα και εκτέλεσε μεμιάς, τη στιγμή που ακουγόταν η κόρνα της λήξης: 63-65 μέσα σε απόκοσμη σιωπή στο «Μπολιέ» της Ναντ. Ο Πρέλεβιτς, που είχε τουμπάρει μόνος του τον τελικό με 29 πόντους και 6 τρίποντα, σωριάστηκε στο παρκέ και θρήνησε με κλάμα γοερό.
Η νίλα του 1993 εκτός και εντός τειχών –μέσα στην αναμπουμπούλα άρπαξε τα πρωτεία ο Ολυμπιακός του «ξανθού»– σάλπισε το σύνθημα της αναδόμησης, με αποδιοπομπαίους τράγους τον Ιβκοβιτς και τον Φασούλα. Η κραταιά ομάδα προσγειώθηκε στο ταπεινό Κύπελλο Κόρατς, με Ελληνα προπονητή (τον βάναυσα υποτιμημένο Σούλη Μαρκόπουλο), ένα καινούργιο δίδυμο ξένων (Μπέρι, Σάβιτς), σημαία τον νέο αρχηγό Πρέλεβιτς και τρεις παίκτες της εθνικής ομάδας εκ μεταγραφής στο δυναμικό της: Γαλακτερό, Ρεντζιά, Μπαλογιάννη.
Στην Τεργέστη ο Μπόγκνταν Τάνιεβιτς είχε δώσει την μπαγκέτα σε ένα αμούστακο πατριωτάκι του ονόματι Ντέγιαν Μποντίρογκα, αλλά ο ΠΑΟΚ παραήταν μπαρουτοκαπνισμένος για τα σινιέ νύχια της Στεφανέλ. Ο τελικός του 1994, διπλός όπως ο φετινός, εξελίχθηκε σε ντουμπλ φας ραψωδία του ΠΑΟΚ: 75-66 στο Αλεξάνδρειο με ρεσιτάλ άμυνας (Μπέρι 23, Σάβιτς 15, Γαλακτερός 12, Κόρφας 11) και 100-91 στην Ιταλία με ολοκληρωτικό μπάσκετ που χειροκροτήθηκε από φίλους και εχθρούς (Πρέλεβιτς 30, Μπέρι 26, Κόρφας 16, Μπουντούρης 12). Μέχρι το 2013 και την Ευρωλίγκα του «κόκκινου» Γιώργου Μπαρτζώκα ο Μαρκόπουλος ήταν ο μοναδικός Ελληνας προπονητής με ευρωπαϊκό τίτλο στους σύγχρονους καιρούς.
Η αρχή του τέλους εποχής
Στον τελικό του Κυπέλλου Κυπελλούχων του 1996 ο ΠΑΟΚ του ξεχασμένου Ζέλικο Λούκαϊτς ατύχησε να παίξει τη ζαριά του μέσα στο λημέρι του εχθρού, αντιμέτωπος με την Ταουγκρές (νυν Μπασκόνια) στη Βιτόρια – μία ώρα δρόμο από το Μπιλμπάο που τον περιμένει την ερχόμενη Τετάρτη. Ο «δικέφαλος» δεν είχε μόνο Πρέλεβιτς αλλά και Πέτζα Στογιάκοβιτς και πολύ κόσμο στο πλευρό του. Αλλά ο Πορτορικανός Ραμόν Ρίβας έκανε το παιχνίδι της ζωής του με 31 πόντους απέναντι στον μοναδικό Αμερικανό του ΠΑΟΚ (τον άσφαιρο Γκάρετ), οπότε το κρεσέντο των δύο αστέρων του «δικεφάλων» (Πρέλεβιτς 34, Στογιάκοβιτς 20) έμεινε αναξιοποίητο: 88-81 με Περάσοβιτς, Γκαρμπαχόσα, Νικόλα.
Ο Ρεντζιάς (12) και ο Μπουντούρης (10) έπαιξαν καλά, αλλά πλέον δεν υπήρχαν ούτε Μπέρι ούτε Σάβιτς. Ο «δικέφαλος» βάδιζε ολοταχώς προς… τέλος εποχής και το κέντρο βάρους μπάσκετ απομακρυνόταν ραγδαία από τη Θεσσαλονίκη. Στους 14 μήνες που ακολούθησαν πρώτα ο Παναθηναϊκός και μετά ο Ολυμπιακός κατέκτησαν το τρόπαιο που δεν ήταν γραφτό να αγγίξουν οι «αιώνιοι» της Θεσσαλονίκης.
Ο ΠΑΟΚ επιστρέφει την Τετάρτη σε έναν ήσσονος σημασίας ευρωπαϊκό τελικό ύστερα από τρεις δεκαετίες, αλλά το «άγιο δισκοπότηρο» γέμισε στο μεταξύ δέκα φορές με ελληνικό κρασί.