Ο σκηνοθέτης και ηθοποιός μιλάει με αφορμή το έργο «Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» που ταξιδεύει στο Φεστιβάλ της Αβινιόν.
Ένα σκοτεινό παραμύθι για την εκδίκηση, τα άγρια ανθρώπινα ένστικτα και την αλαζονεία. Ο Παντελής Δεντάκης μιλάει στο Documento για την παράσταση «Η μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος» η οποία είναι βασισμένη στο έργο του Φιλίπ Μινιανά που εμπνέεται από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου και οι πρωταγωνιστές της είναι μικρά γλυπτά που αναπαριστούν τους ήρωες του έργου. Τα διαφορετικά αφηγηματικά μέσα που χρησιμοποιούνται –θέατρο, κινηματογράφος, video art, μινιατούρες– συνθέτουν ένα εφιαλτικό και παραμυθένιο σύμπαν. Με αυτή την αφορµή µιλήσαµε για την απαξίωση των εργαζοµένων στην τέχνη από το υπουργείο Πολιτισµού, την αστυνοµική βία και τα επικοινωνιακά παιχνίδια της κυβέρνησης.
Μια πρωτότυπη παράσταση που συνδυάζει διαφορετικά αφηγηματικά μέσα και φτάνει μέχρι το Φεστιβάλ Θεάτρου της Αβινιόν. Πώς προέκυψε η ιδέα για αυτή τη δουλειά;
Ξεκινήσαμε από τη βραβευμένη ιστορία του Φιλίπ Μινιανά, μια ελεύθερη διασκευή του μύθου «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου. Είναι μια σκληρή ιστορία, ένα σκοτεινό παραμύθι που κεντρίζει τη φαντασία του θεατή. Πρόκειται για μια «χειροποίητη» δουλειά από την ομάδα Black Forest η οποία έφτιαξε ένα σύνθετο θέαμα με κινηματογράφο, θέατρο, μουσική, video art και μικρογλυπτική. Η παράσταση παρουσιάζεται τον Ιούλιο στο Φεστιβάλ της Αβινιόν και υπάρχει η προοπτική να πραγματοποιήσει και περιοδεία στη Γαλλία. Από την αρχή έλαβε στήριξη από το Γαλλικό Ινστιτούτο, την παρακολούθησαν Γάλλοι καλλιτέχνες και παραγωγοί και το βίντεο της παράστασης έφτασε στην ομάδα του Ολιβιέ Πι (διευθυντής του Φεστιβάλ της Αβινιόν) που αποφάσισε να το εντάξει στο φετινό πρόγραμμα.
Βιασμός, εκδίκηση, απελευθέρωση. Ένα σκοτεινό παραμύθι με πολλούς συμβολισμούς.
Η υπόθεση έχει τις ρίζες της στην ελληνική παράδοση και αποτυπώνει τα πιο σκληρά ανθρώπινα ένστικτα. Πρόκειται για μια άγρια ιστορία εκδίκησης που ξεκινάει με έναν βιασμό και έναν ακρωτηριασμό. Ο βασιλιάς βιάζει την αδερφή της γυναίκας του και στη συνέχεια της κόβει τη γλώσσα για να μην αποκαλύψει την πράξη του και την εγκαταλείπει σε μια καλύβα στο σκοτεινό δάσος. Όταν επιστρέφει στο παλάτι ανακοινώνει στη γυναίκα του ότι η αδερφή της πνίγηκε στη θαλασσοταραχή. Ύστερα από 12 μήνες μια γριά παραδίδει στη βασίλισσα ένα εργόχειρο πάνω στο οποίο είναι κεντημένη η αληθινή ιστορία. Η εκδίκηση που σχεδιάζεται απέναντι στον βασιλιά είναι ανατριχιαστική. Στο τέλος και οι τρεις κεντρικοί ήρωες έχουν αποδομηθεί συναισθηματικά και επέρχεται η λύτρωση όταν μια μαγική δύναμη τους μετατρέπει σε πουλιά, δίνοντας τους μια δεύτερη ευκαιρία για μια ανάλαφρη και αμόλυντη ζωή μακριά από τον οδυνηρό και άγριο κόσμο των ανθρώπων.
Το επόμενο διάστημα ξεκινάει το σταδιακό «άνοιγμα» της οικονομίας μετά το lockdown. Γιατί δεν έχει ανακοινωθεί τίποτε για τους χώρους πολιτισμού;
Βρισκόμαστε ακόμη στον πάγο. Γνωρίζοντας πώς έχουν λειτουργήσει οι κυβερνώντες σε άλλους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας, έχω την αίσθηση πως υπάρχει αδιαφορία για τους ανθρώπους του πολιτισμού. Δεν πιστεύω ότι έχει στηθεί ένα οργανωμένο σχέδιο, κάποια συνωμοσία ενάντια στην τέχνη – δεν θέλω ούτε να το σκέφτομαι. Θεωρώ όμως ότι υπάρχει γενικευμένη απαξίωση. Μας αντιμετωπίζουν σαν φαντασμένους και γραφικούς κουλτουριάρηδες που σπαταλούν τον χρόνο τους, αλλά δεν συνειδητοποιούν ότι είμαστε επαγγελματίες που ζούμε από τον πολιτισμό. Θυμάμαι τον Άδωνη Γεωργιάδη να λέει με στόμφο ότι αφού μένουμε σπίτι δεν χρειαζόμαστε πολλά χρήματα. Παρόλα αυτά τρέχουν τα ενοίκια, οι φόροι και οι λογαριασμοί, χιλιάδες καλλιτέχνες και οι οικογένειες τους ζουν με 534 ευρώ τον μήνα (όσοι δικαιούνται το επίδομα). Υπάρχει μεγάλος φόβος για το τι θα συμβεί όταν σταματήσουν να παραχωρούνται αυτά τα πενιχρά επιδόματα και βρεθούμε να ζούμε όλοι σε ένα κατεστραμμένο τοπίο.
Πιστεύετε ότι η αδιαφορία για τον πολιτισμό αποτελεί κομμάτι της κυβερνητικής στρατηγικής;
Η πλειονότητα των ανθρώπων που εργάζεται στον πολιτισμό θεωρεί ότι είμαστε ανύπαρκτοι και αόρατοι για την κυβέρνηση. Δεν αισθανόμαστε ότι έχουμε μια υπουργό Πολιτισμού που βρίσκεται στο πλευρό μας. Πρόκειται για μια συνολική πολιτική αντίληψη για την κοινωνία, ένα εκδικητικό μένος απέναντι στον λαό που αποτυπώνεται σε διάφορες πτυχές της ζωής. Δεν θέλουν να ενισχύσουν τους ανθρώπους του πολιτισμού και της υγείας γιατί δεν πιστεύουν καθόλου σε μια κοινωνία που ευημερεί, αλλά αποθεώνουν την ιδιωτική πρωτοβουλία. «Αν είσαι γαµάτος και έχεις και πέντε φίλους γίνε, αλλιώς µείνε άνεργος ή κακοπληρωµένος». Αυτό µας λένε. Οι άνθρωποι του υπουργείου είναι προσανατολισµένοι στην µπίζνα, στις συµφωνίες µε φίλους, ηµετέρους, µεγάλες επιχειρήσεις και ιδρύµατα. Οι επιχορηγήσεις στην τέχνη ήταν ένα μέτρο στήριξης που επανέφερε ο ΣΥΡΙΖΑ (είχαν καταργηθεί με τα πρώτα μνημόνια), αυτό όμως έγινε με τη λογική του «χαρτζιλικιού» και δεν εξασφάλισε αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας.
Παρά ταύτα έχουν δοθεί επιχορηγήσεις σε μεγάλους πολιτιστικούς φορείς και όχι μόνο.
Από τη µια πλευρά µας λένε: «Τι να κάνουµε, να γεννήσουµε λεωφορεία και νοσοκοµεία µέσα σε λίγες µέρες;». Από την άλλη έχουν παραχωρήσει τεράστια χρηµατικά ποσά για δικούς τους λόγους. Πώς φτιάχτηκε ο Μεγάλος Περίπατος του Μπακογιάννη, πώς έδωσαν τόσα εκατομμύρια ευρώ στα ΜΜΕ με τη «λίστα Πέτσα»; Υπάρχει ένα αίτημα από τους κυβερνώντες να αποδεχτούμε και να κατανοήσουμε αυτή την πραγματικότητα. Εχουν συμβεί τόσα πολλά όλο αυτό το διάστημα που θα έπρεπε να καταρρεύσει το σύμπαν. ∆υστυχώς, µεγάλο µέρος του κόσµου αποδέχεται µοιρολατρικά τα πράγµατα, γιατί όταν σε ταΐζουν εξαθλίωση, καταστολή και απογοήτευση κάποια στιγµή θεωρείς φυσιολογικό να αφοµοιώνεις την αίσθηση της αποδόµησης και της διαφθοράς παντού.
Σε σχέση με την καταστολή που αναφέρατε παραπάνω φαίνεται ότι τα περιστατικά έντονης αστυνομικής βίας έχουν παγώσει στους δημόσιους χώρους.
Η αλήθεια είναι ότι επικοινωνιακά δεν τους βγήκε το χαρτί της καταστολής. Θεωρώ ότι το κράτος στο οποίο πιστεύουν είναι αυτό που τσακίζει όποιον απομακρύνεται από την κυβερνητική γραμμή. Θέλουν να υπάρχει μια ελίτ που ζει σε έναν φανταστικό κόσμο, μια ενδιάμεση τάξη που εργάζεται και η πλέμπα που θα πρέπει να το βουλώνει. Επειδή κατάλαβαν πως η πλειονότητα του κόσμου δεν γουστάρει την αστυνομική βία, έκαναν πίσω. Στη Νέα Σμύρνη έκοψαν πρόστιμο σε μια οικογένεια με τρία παιδιά και σάπισαν στο ξύλο έναν άνθρωπο που πήγε να διαμαρτυρηθεί. Αυτήν τη στιγμή επιτρέπουν να συνωστίζονται χιλιάδες άτομα στις πλατείες και να τσακώνονται οι άνθρωποι στις γειτονιές τους μέχρι να μπουν να τσακίσουν τους νέους και να πει ο κάθε νοικοκυραίος ότι καλά τους έκαναν. Ο παραλογισμός τους είναι ένα επικοινωνιακό παιχνίδι. Μπορούμε όμως να μείνουμε ενεργοί και να έχουμε λόγο στο πώς θα ασκείται η πολιτική στην εκάστοτε χώρα.
Τι πιστεύετε ότι θα αφήσει το κίνημα #ΜeToo στον χώρο του θεάτρου;
Οι αποκαλύψεις και το κίνημα που δημιουργήθηκε από αυτήν τη συνθήκη έχει μόνο καλά πράγματα να δώσει στο θέατρο. Θα απαλλαγεί ο χώρος από κάποιες νοσηρές περιπτώσεις ανθρώπων (και ήδη έχει απαλλαγεί), θα λειτουργήσει ως έναυσμα για ζύμωση και σκέψη και θα σπάσει ο φόβος για τα θύματα, παραδειγματίζοντας και κάποιους εν δυνάμει βιαστές/ κακοποιητές. Ακούγονταν πολλά για το τι συνέβαινε πίσω από τις κλειστές πόρτες, υπήρχαν φήμες, δεν υπήρχαν όμως οι αποδείξεις. Ομολογώ ότι πολύς κόσμος παραξενεύτηκε όταν έγινε η ανάθεση του Εθνικού Θεάτρου στον Δημήτρη Λιγνάδη. Το πρόβλημα όμως δεν είναι μόνο ο συγκεκριμένος άνθρωπος. Ευτυχώς γίνεται πολύ καλή δουλειά στο σωματείο και έχει ανοίξει διάλογος για τους κανόνες δεοντολογίας. Ο κώδικας θα ορίζει τα όρια της συμπεριφοράς που πρέπει να μάθουμε όλοι ότι καθορίζονται σύμφωνα με έναν αντικειμενικό οδηγό. Πρέπει να λες μέσα σου «όπα, μέχρι εδώ μου επιτρέπεται». Και αν χρειαστεί να προσέχουμε την κάθε μας κουβέντα το επόμενο διάστημα στα όρια της υπερβολής, δεν πειράζει, ας γίνει και έτσι. Ελπίζω να μη γεννηθούν νέες ανισορροπίες και σχέσεις εξουσίας λόγω της ανεργίας στον κλάδο.
