Ολο και περισσότεροι βρίσκονται αντιμέτωποι με τον κίνδυνο της φτωχοποίησης, όπως φαίνεται από τα καζάνια της αλληλεγγύης
«ΜΑΤ παντού, ΜΕΘ πουθενά» είναι το σύνθημα που αποτυπώνει ξεκάθαρα την άγρια κοινωνική πραγματικότητα που βιώνουν μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας εν μέσω πανδημίας. Εκτός όμως από τα τραγικά ελλείμματα στη δημόσια υγεία και το ασφυκτικό πλαίσιο καταστολής που έχει επιβληθεί στους δημόσιους χώρους από την κυβέρνηση, η απειλή της φτωχοποίησης φαίνεται ότι έχει πλησιάσει επικίνδυνα μεγάλα κομμάτια της κοινωνίας. Η πανδημία απόδειξε πόσο επισφαλή ήταν τα «κοινωνικά δίχτυα ασφαλείας» που επικαλούνταν τόσο καιρό η κυβέρνηση, καθώς όλο και περισσότεροι πολίτες, οι οποίοι βρίσκονται εντελώς αποκλεισμένοι από την εργασία, καταφεύγουν στις κοινωνικές κουζίνες και τις δομές αλληλεγγύης για να εξασφαλίσουν ένα πιάτο φαγητό.
Στους άδειους δρόμους της πόλης οι «αόρατοι» γίνονται πιο ορατοί από ποτέ, ενώ άνθρωποι που στο παρελθόν μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους πλέον ζητάνε χαμηλόφωνα βοήθεια έξω από σουπερμάρκετ και τράπεζες. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat, ο χαμηλόμισθος πολίτης το 2020 έχασε το 12% του εισοδήματός του μέσα στην πανδημία σε σχέση με το 2019, την ώρα που στα μεσαία και τα υψηλά εισοδήματα η απώλεια ήταν 6,5%. Το χτύπημα στους φτωχότερους πολίτες της Ελλάδας ήταν το πλέον ισχυρό σε όλη την ευρωζώνη και το δεύτερο χειρότερο σε όλη την ΕΕ, μετά την Κροατία (χειρότερο του -13%).
Αυτήν τη θλιβερή πραγματικότητα επιβεβαιώνουν με μαρτυρίες και αριθμητικά στοιχεία (καθώς παρατηρούν δραματική αύξηση στις μερίδες και μεγάλες ουρές) όσοι προσφέρουν απλόχερα αλληλεγγύη και μοιράζουν χιλιάδες μερίδες φαγητού σε καθημερινή βάση μέσω πολλών ιδιωτικών και κοινωνικών δομών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σε όποιους και όποιες το έχουν ανάγκη. «Δεν φτάνουν για να καλύψουν τις ανάγκες» τονίζουν χαρακτηριστικά στο Documento.
«Κάποτε έφερναν τρόφιμα, τώρα τους δίνουμε εμείς»
H Κοινωνική Κουζίνα Ο Αλλος Ανθρωπος αποτελεί φωλιά αλληλεγγύης εδώ και εννέα χρόνια, έχοντας μοιράσει 12,5 εκατ. μερίδες φαγητού από την αρχή της δράσης της μέχρι σήμερα. «Από τον Μάρτιο βρισκόμαστε σε καθημερινή βάση στον χώρο μας στον Κεραμεικό. Δίνουμε περίπου 1.500 μερίδες φαγητού κάθε μέρα. Δεν κάνουμε διαχωρισμούς με βάση τη θρησκεία, την εθνικότητα και τις πολιτικές πεποιθήσεις. Ολοι είναι καλοδεχούμενοι στην κουζίνα μας εκτός από τους φασίστες» λέει ο Κωνσταντίνος Πολυχρονόπουλος στο Documento, εξηγώντας ότι έχουν αυξηθεί δραματικά οι πολίτες που πλέον αδυνατούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες.
«Το lockdown σημαίνει περισσότερη ανεργία και πείνα. Υπάρχουν άνθρωποι που μας έφερναν τρόφιμα πριν από μερικά χρόνια και τώρα τους δίνουμε εμείς. Μπορεί να ζήσει κάποιος με 500 ευρώ και να πληρώνει παράλληλα λογαριασμούς και ενοίκια; Εμείς προσπαθούμε να τους καλύπτουμε τουλάχιστον το φαγητό, να μη μείνει κανένας μόνος του και νηστικός σε αυτήν τη δύσκολη συγκυρία» τονίζει και προσθέτει: «Κάθε χρόνο προσπαθούμε να καλύπτουμε και τις ανάγκες των οικογενειών που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τσάντες, μολύβια και τετράδια από τις λίστες που δίνονται στις αρχές της χρονιάς από τα σχολεία. Αυτές τις μέρες μας ζήτησαν δέκα τάμπλετ για καλούς μαθητές που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την τηλεκπαίδευση. Πολλοί μαθητές δεν έχουν πρόσβαση στον απαραίτητο εξοπλισμό. Εμείς καταφέραμε να βρούμε τα τάμπλετ που χρειάζονταν και να τους τα παραδώσουμε».
«Χωρίς λεφτά, χωρίς βοήθημα»
Οι πολιτικές διαχείρισης της πανδημίας έχουν οδηγήσει στην περαιτέρω φτωχοποίηση ανθρώπων που βρίσκονταν ήδη σε δυσχερή θέση. «Οι άστεγοι στο κέντρο της Αθήνας έχουν αυξηθεί. Αυτή την εποχή δεν μπορούν να πάρουν ούτε ένα σουβλάκι, δεν έχουν πουθενά να πάνε για να πιουν ένα ποτήρι νερό. Επιπλέον, όσοι εργάζονταν εποχικά με μειωμένο ωράριο και μαύρα χρήματα δεν δικαιούνται κανένα επίδομα. Δεν χρειάζεται να είμαστε οικονομολόγοι για να καταλάβουμε ότι έρχεται μεγάλη φτώχεια. Εύχομαι να μη βγει αληθινή η πρόβλεψη του ΟΗΕ ότι το 2021 θα καταγραφεί αύξηση 40% στους θανάτους από πείνα» σημειώνει και συνεχίζει: «Οταν ξεκινήσαμε πριν από εννιά χρόνια μοιράσαμε με τη φίλη μου την Καλλιόπη δέκα τοστ που είχαμε φτιάξει στα σπίτια μας. Πλέον μιλάμε για 1.500 μερίδες φαγητού κάθε μέρα και 12,5 εκατ. μερίδες φαγητού όλα αυτά τα χρόνια. Δεν έχουμε πάρει ούτε μισή δραχμή από κάποιον επίσημο φορέα και δεν είμαστε φιλανθρωπική δράση. Πιστεύουμε μόνο στη δύναμη της αλληλεγγύης».
Η συλλογική κουζίνα Εl Chef δημιουργήθηκε το 2008 από κόσμο που συμμετείχε στο Στέκι Μεταναστών και στα Πίσω Θρανία (σχολείο εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας για μετανάστες). «Ξεκίνησε ως μια προσπάθεια ώστε ντόπιοι/ες, μετανάστες/στριες, οι άνθρωποι που συμμετείχαμε τότε στο Στέκι να τρώμε μαζί και να δημιουργούμε από κοινού. Αυτό μας βοήθησε να αναπτύξουμε ισχυρούς δεσμούς φιλίας, συντροφικότητας. Βοήθησε επίσης τους μετανάστες και τους πρόσφυγες να ενταχθούν» αναφέρει μέλος της πρωτοβουλίας στο Documento.
«Τα υπουργεία σφυρίζουν αδιάφορα»
Κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας η συλλογική κουζίνα μαγείρεψε 7.000 μερίδες φαγητού, η διανομή των οποίων γινόταν από τον Αλλο Ανθρωπο, το Στέκι Αλληλεγγύης Το Μυρμήγκι στην Κυψέλη και το Steps (συλλογικότητα που μοιράζει τροφή σε ανθρώπους που διαβιούν σε συνθήκες δρόμου). «Από την πρώτη μέρα του δεύτερου lockdown μαγειρεύουμε και πάλι καθημερινά και πλέον συνεργαζόμαστε και με την αναρχική συλλογικότητα Ρουβίκωνας που διανέμει φαγητό στο Κοινωνικό Κέντρο Σκοπευτήριο στην Καισαριανή αλλά και με το Καφενείο Ιδιώνυμο στον Κορυδαλλό. Επίσης φαγητό παίρνει καθημερινά αρκετός κόσμος από τη γειτονιά μας στα Εξάρχεια, καθώς και οικογένειες που τα παιδιά τους φοιτούν σε σχολεία των Εξαρχείων και εξασφάλιζαν την τροφή τους από τα σχολικά γεύματα στο ολοήμερο. Δυστυχώς με το κλείσιμο των σχολείων αυτή η βοήθεια για τις οικογένειες σταμάτησε και παρά τις εκκλήσεις από γονείς και δασκάλους ο δήμος της Αθήνας και τα αρμόδια υπουργεία αδιαφορούν. Μόνο μετά την κατακραυγή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τη δημοσιοποίηση του ζητήματος από δομές αλληλεγγύης ο δήμος αναγκάστηκε να κάνει κάτι. Ηρθε μία φορά και μοίρασε τρόφιμα σε ένα σχολείο μόνο. Ε, δεν θα ξανάρθει. Και ήρθε και στα κρυφά, “για να μη ζητήσουν κι άλλοι” και επειδή εμείς “γκρινιάξαμε”. Είναι χιλιάδες οι οικογένειες που στερούνται σήμερα το φαγητό. Είναι δύσκολο να ξέρουμε πόσες ακριβώς, καθώς πολλοί γονείς διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια. Είναι κομμάτι των αόρατων αυτοί οι άνθρωποι. Είναι αόρατοι για τις κυβερνήσεις βέβαια και για το κράτος, όχι για εμάς».
«Οι μερίδες φαγητού δεν φτάνουν»
Η φτωχοποίηση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού αποτελεί θλιβερή πραγματικότητα εδώ και μία δεκαετία. «Ξέρουμε ότι με την πανδημία αυτό γίνεται ήδη πολύ πιο έντονο. Η ανεργία και οι συνθήκες εξαθλίωσης είναι το παρόν και το μέλλον για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Στην πρώτη καραντίνα μαγειρεύαμε 150 μερίδες κάθε μέρα, τις τελευταίες μέρες έχουμε καταφέρει να φτάσουμε τις 200. Δεν φτάνουν. Ουρές σχηματίζονται στην Κυψέλη έξω από το Μυρμήγκι και στο Κοινωνικό Κέντρο Σκοπευτήριο. Ο Ρουβίκωνας έχει κάνει δύο φορές κάλεσμα για συλλογή ειδών πρώτης ανάγκης για οικογένειες των Εξαρχείων. Ε, δεν φτάνουν… Αυτή η ανάγκη είναι ο λόγος που αυτές οι δομές αλληλεγγύης επιλέξαμε τον δρόμο της συνεργασίας. Η αλληλεγγύη πρέπει να απλωθεί και να δημιουργήσει εκείνες τις κοινωνικές σχέσεις που θα μας επιτρέψουν να απαντήσουμε όχι με ατομικισμό και ανθρωποφαγία αλλά με αλληλοβοήθεια και κοινό αγώνα για μια καλύτερη ζωή» υπογραμμίζει το μέλος της συλλογικής κουζίνας Εl Chef.
Σε σχέση με την ωμή βία της αστυνομίας που παρατηρήθηκε το τελευταίο διάστημα, τα μέλη της συλλογικότητας τονίζουν ότι «ουδεμία σχέση έχει με την αντιμετώπιση της πανδημίας. Για αυτή χρειαζόμαστε περισσότερες ΜΕΘ, γιατρούς, δημόσια νοσοκομεία και μια πολιτική που θα προστατεύει τους αδύναμους και τους ευάλωτους. Τίποτε από αυτά δεν έχει κάνει η κυβέρνηση, ούτε βέβαια είναι στις προθέσεις της να κάνει. Αντιθέτως, επιχειρεί να καταστείλει όσους δίκαια διαμαρτύρονται. Στις 6 του Δεκέμβρη ζήσαμε απίστευτες στιγμές αυταρχισμού. Στα Εξάρχεια δεν μπορούσες να κυκλοφορήσεις. Η αστυνομία μπορούσε να σου κόψει πρόστιμο χωρίς λόγο, να σε πετάξει σε μια κλούβα με άλλους 50, να σε δείρει και να σε βασανίσει. Και βέβαια κανείς από τα ΜΑΤ ή από την ομάδα Δράση δεν φορά μάσκα, δεν τηρεί τα υγειονομικά μέτρα. Εκαναν πάνω από 400 προσαγωγές ανθρώπων που απλά ήθελαν να αφήσουν ένα λουλούδι, έκαναν έλεγχο στο αμάξι που μετέφερε το φαγητό στο Κοινωνικό Κέντρο Σκοπευτήριο, πέρναγαν με τα μηχανάκια έξω από τον χώρο της κουζίνας και μας κοίταζαν προκλητικά, εξαπέλυαν προσβολές, έριξαν κρότου – λάμψης σε πολυκατοικία, εγκλώβισαν κόσμο σε κτίρια και έσπρωχναν με τις ασπίδες δημοσιογράφους που προσπαθούσαν να καταγράψουν τα γεγονότα. Τα Εξάρχεια ήταν κατεχόμενη περιοχή από τον στρατό της αστυνομίας. Η πανδημία κάποια στιγμή θα τελειώσει, η περιστολή των ελευθεριών και η αστυνομοκρατία θα μας μείνουν. Η Ελλάδα δυστυχώς σήμερα δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από χώρες με αυταρχικά καθεστώτα».
Καλλιτέχνες, οι νεόπτωχοι της πανδημίας
Το M-eating Hub είναι ένα νεοσύστατο εγχείρημα το οποίο ετοιμάζει περίπου 200 καλάθια αλληλεγγύης σε εβδομαδιαία βάση με δράσεις επισιτιστικής βοήθειας σε καλλιτέχνες και δημιουργούς της βόρειας Ελλάδας, καθώς και σε άτομα που είναι άστεγα. Η Εβίτα Σταύρου μίλησε στο Documento για αυτή την πρωτοβουλία, αλλά και για τη δύσκολη κατάσταση που επικρατεί στη Θεσσαλονίκη. «Αρκετές από τις κοινωνικές κουζίνες και τα συσσίτια που λειτουργούσαν στην πόλη της Θεσσαλονίκης έχουν παγώσει τη δράση τους λόγω της πανδημίας. Οι ανάγκες όμως έχουν αυξηθεί δραματικά. Σε αυτό το πλαίσιο αποφασίσαμε να προχωρήσουμε στην παροχή επισιτιστικής βοήθειας σε συνεργασία με καλλιτεχνικούς φορείς και συλλογικότητες της πόλης. Ετοιμάζουμε σε εβδομαδιαία βάση καλάθια με φρέσκα φρούτα, λαχανικά και ξηρά τροφή, ενώ προμηθευόμαστε και πράγματα από την κεντρική λαχαναγορά για να συμπληρώνουμε τα πακέτα. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία ξεκίνησε πριν από έναν μήνα με στόχο να βοηθήσουμε τους δημιουργούς που βρίσκονται σε δυσχέρεια αυτή την εποχή, καθώς έχουν να εργαστούν από τον Φεβρουάριο. Η πρώτη μας επικοινωνία με τον Σύλλογο Μουσικών Βορείου Ελλάδος έκανε λόγο για 2030 ανθρώπους, ωστόσο την πρώτη εβδομάδα ετοιμάσαμε πάνω από 40 πακέτα και πλέον δίνουμε 100 πακέτα την εβδομάδα. Στην πορεία συνεργαστήκαμε και με τους Ακρίτες του Πόντου, έναν πολιτιστικό σύλλογο που υποστηρίζει δημιουργούς και μουσικούς που ασχολούνται με την παράδοση του Πόντου, αλλά και με τεχνικούς που εργάζονται και υποστηρίζουν συναυλίες. Αυτήν τη στιγμή ετοιμάζουμε περίπου 200 πακέτα την εβδομάδα. Τίποτε όμως δεν θα ήταν δυνατό χωρίς τη συνέργεια με άλλους οργανισμούς και συλλογικότητες της πόλης. Πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια και εμείς είμαστε ένα κομμάτι αυτού του παζλ».
«Τους αναγκάζουν να ζήσουν με 100 ευρώ τον μήνα»
Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία έρχεται να καλύψει ένα κομμάτι της επισιτιστικής ανασφάλειας που επικρατεί στον καλλιτεχνικό κόσμο ο οποίος δεν έχει λάβει στήριξη από την πολιτεία. «Αυτήν τη στιγμή καλύπτουμε μια έκτακτη ανάγκη σε μια κατηγορία πληθυσμού για την οποία δεν υπήρχε βοήθεια από κανέναν επίσημο φορέα» αναφέρει η Εβίτα Σταύρου και εξηγεί: «Γνωρίζουμε ότι πραγματοποιείται διανομή επισιτιστικής βοήθειας σε άπορες οικογένειες, σε άτομα που βρίσκονται σε αστεγία, αλλά κανένας δεν παραδέχτηκε επίσημα ότι υπάρχει επισιτιστική ανασφάλεια στον δημιουργικό και καλλιτεχνικό κόσμο. Δεν έχει σημασία αν κάποιοι βιοπορίζονταν στο παρελθόν από την τέχνη τους, καθώς σε αυτήν τη συνθήκη δεν έχουν τη δυνατότητα να παραγάγουν, να δημιουργήσουν και να εκπαιδεύσουν. Πολλοί λένε ότι δόθηκε βοήθεια στους καλλιτέχνες, αλλά ας είμαστε ειλικρινείς. Μιλάμε για 1.068 ευρώ μέσα σε δέκα μήνες, δηλαδή 100 ευρώ υποστήριξη κάθε μήνα για ανθρώπους που πρέπει να πληρώσουν ρεύμα, ενοίκιο και θέρμανση. Ο καλλιτέχνης δεν έχει ανάγκη την επισιτιστική βοήθεια από την πολιτεία. Θέλει να δημιουργήσει, να μοιραστεί, να μας βοηθήσει να καταλάβουμε τον κόσμο και τα συναισθήματά μας. Ελπίζουμε αυτή η παροχή να πάψει να είναι αναγκαία το επόμενο διάστημα, όταν θα μπορέσουμε ξανά να συνευρεθούμε και να θεραπευτούμε μέσα από την τέχνη, μέσα από το εμβόλιο δημιουργικότητας που έχουμε ανάγκη μετά την απομόνωση. Κανένας από εμάς δεν βρίσκεται στο απυρόβλητο, γιατί ζούμε σε μια ρευστή πραγματικότητα. Η συνέργεια και η αλληλεγγύη είναι αυτά που έχουμε ανάγκη».