Ο πανεπιστημιακός και αναλυτής εκτιμά ότι ελάχιστα έχουν αλλάξει από την εποχή των «πυραμίδων», ότι τη χώρα λυμαίνονται οι ναρκομαφίες και ότι η Δύση δεν έχει καμία έτοιμη λύση.
Συνέντευξη στον Νίκο Σερβετά
H καθαίρεση του προέδρου Ιλίρ την περασμένη Πέμπτη ύστερα από πρόταση μομφής, την οποία μεθόδευσε ο πρωθυπουργός Εντι Ράμα με αφορμή την άρνησή του να δεχτεί τη διεξαγωγή δημοτικών εκλογών στις 30 Ιουνίου, κλιμάκωσε επικίνδυνα την πολιτική αναταραχή στην Αλβανία. Ο πρόεδρος επικαλέστηκε την απόφαση της αντιπολίτευσης να μποϊκοτάρει τις κάλπες και ζήτησε αναβολή για να αποφευχθεί αιματοχυσία, ενώ οι συγκρούσεις οπαδών της αντιπολίτευσης με την αστυνομία στα Τίρανα είναι πλέον «νέα κανονικότητα». Το Documento ζήτησε την άποψη του Παναγιώτη Μπάρκα ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλβανία. Διατέλεσε βουλευτής ελληνικών μειονοτικών κομμάτων, εργάστηκε επί δεκαετίες ως ανταποκριτής ελληνικών ΜΜΕ και σήμερα είναι καθηγητής στο τμήμα Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Αργυροκάστρου.
Ποια είναι η ουσία της κατάστασης, η πραγματική αιτία του κακού;
Είναι πάρα πολλοί παράγοντες που συνθέτουν τη σημερινή κατάσταση στην Αλβανία. Οι Αλβανοί είναι δύσκολο να καταλάβουν πώς λειτουργεί η κοινωνία των πολιτών, πώς λειτουργούν οι θεσμοί του δημοκρατικού πολιτεύματος. Σε αυτό συντελεί η ιστορία αυτής της χώρας. Θα πρέπει να δούμε, επίσης, ποια είναι τα προσωπικά συμφέροντα των πολιτικών και των ανθρώπων τους οποίους εκπροσωπούν. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη τον ρόλο που παίζει το οργανωμένο έγκλημα στην πολιτική και κοινωνική ζωή στην Αλβανία.
Για να εκφράζεστε με αυτό τον τρόπο, χωρίς προσχήματα, εννοείτε ότι το οργανωμένο έγκλημα δρα ανοικτά;
Είναι κοινό μυστικό στην Αλβανία ότι το οργανωμένο έγκλημα διαχειρίζεται μεγάλο μέρος της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Ηδη σε αυτήν τη διαμάχη που έχει η κυβέρνηση με την αντιπολίτευση έρχονται στη δημοσιότητα στοιχεία για ενέργειες αναφορικά με τις διασυνδέσεις και το μέγεθος του κακού. Οπότε δεν είναι κάτι που μπορεί να παραβλέψει κάποιος όταν αναφέρεται στην πολιτική και κοινωνική ζωή στην Αλβανία.
Πώς αντιδρά ο κόσμος σ’ αυτές τις ενέργειες;
Είπαμε ότι δεν υπάρχει κοινωνία των πολιτών. Επειτα από όσα συνέβησαν το 1997 (σ.σ.: σκάνδαλο των «πυραμίδων» που έφερε μεγάλη κοινωνική και οικονομική αναταραχή και ανάγκασε σε παραίτηση τον πρωθυπουργό Αλεξάντρ Μέξι και τον πρόεδρο Σαλί Μπερίσα) ο Αλβανός πολίτης νιώθει αδύναμος και απογοητευμένος. Είμαστε σε φάση που μπορούμε να μιλήσουμε για χαμένη γενιά, η οποία φανταζόταν πολλά για τη δημοκρατία, που πίστεψε ότι από τα ερείπια του 1997 το κράτος θα ξαναχτιστεί και θα αρχίσει από την αρχή. Οι αιτίες που προκάλεσαν την κρίση του ’97 συνεχίζουν να υπάρχουν στην Αλβανία και σήμερα. Οι πολίτες είναι απογοητευμένοι. Εχουν δει τη ζωή και την περιουσία τους να καταστρέφονται, οπότε ακόμη και αυτή η μικρή κοινωνική αντίδραση που υπήρχε έχει πλέον χαθεί μαζί με τις ελπίδες. Οι άνθρωποι επιλέγουν τη φυγή στο εξωτερικό από το να αντιδράσουν για να διορθώσουν τα πράγματα στη χώρα τους.
Ο πρωθυπουργός μάζευε υπογραφές για να διώξει τον πρόεδρο. Τι θα συμβεί μετά;
Δεν νομίζω ότι αυτό είναι ουσιαστικό θέμα. Η κίνηση αυτή σκοπεύει περισσότερο σε πολιτικές σκοπιμότητες παρά σε θεσμικές. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας είχε δηλώσει ότι είναι έτοιμος να παραιτηθεί αν αυτό φανεί χρήσιμο για την επίλυση της κρίσης. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, αν και θεσμικά είναι πάρα πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί. Αν όμως αρχίσει μια τέτοια διαδικασία θα είναι πολύ χρονοβόρα. Πάντως πολιτικοί αναλυτές στην Αλβανία λένε ότι στον Εντι Ράμα αρέσει πολύ να υποβαθμίζει τους θεσμούς και τους πολιτικούς του αντιπάλους, όποιοι κι αν είναι αυτοί, όποιο κι αν είναι το κόστος.
Ηγετικό στέλεχος του Δημοκρατικού Κόμματος, ο Εντι Παλόκα, είπε ότι ο Ράμα σκάβει τον τάφο του. Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει πολύ απλά ότι ο Ράμα θα προσπαθήσει να ελέγξει τα πάντα στην Αλβανία και να επιβάλει τους δικούς του όρους σε όλο το φάσμα της πολιτικής και οικονομικής ζωής. Δεν είναι βέβαιο όμως αν αυτό το επιδιώκει ο ίδιος ή αν αναγκάζεται από τους εξωθεσμικούς παράγοντες που αναφέραμε. Αυτό που έχει σημασία όμως, και σίγουρα αυτό εννοεί ο κ. Παλόκα, είναι ότι σε μια δημοκρατία, όποια κι αν είναι αυτή, τέτοια κίνηση οδηγεί σε βέβαιο τέλος.
Αμέσως μετά την ανακοίνωση του προέδρου ότι αναβάλλονται οι εκλογές, ο Ράμα συναντήθηκε με τους πρέσβεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Γιατί το έκανε;
Ο Ράμα προσπαθεί αυτήν τη στιγμή να αποκτήσει συμμάχους. Να βρει ερείσματα και να πείσει τη Δύση ότι έχει δίκιο. Αυτό που φαίνεται στη χώρα όμως είναι ότι με τον τρόπο που παρουσιάζονται τα πράγματα και από την κυβέρνηση και από την αντιπολίτευση έχουν και οι δύο δίκιο. Θέλω να πιστεύω ότι αυτήν τη στιγμή οι ξένοι παράγοντες θεωρούν ότι μια λύση που θα προτείνουν οι ίδιοι δεν θα είναι αποτελεσματική. Δεν είναι η πρώτη φορά που περνάει κρίση η Αλβανία. Βλέπουμε όμως ότι για πρώτη φορά ο ξένος παράγοντας κρατάει αποστάσεις. Αυτό σημαίνει ότι ούτε η Δύση έχει έτοιμες λύσεις, όπως είχε άλλοτε.
Έντι Ράμα: Χρώματα στα τσιμέντα, διαφθορά και εθνικισμός
Ο πολυπράγμων 55άχρονος πολιτικός είναι πρωθυπουργός από το 2013 και πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Κόμματος από το 2005. Το κόμμα είναι πολιτικός διάδοχος του Κόμματος Εργασίας του διαβόητου σταλινικού δικτάτορα Εμβέρ Χότζα, το οποίο κυβερνούσε την Αλβανία από το 1945 έως το 1991. Επί των ημερών του Ράμα στράφηκε στον κοινωνικό φιλελευθερισμό με έντονα εθνικιστικά στοιχεία, συνοδευόμενα από φιλοαμε ρικανισμό και αλυτρωτικά συνθήματα περί Μεγάλης Αλβανίας.
Η ανάμειξη του Ράμα με την πολιτική άρχισε από τη νεολαία του συντηρητικού Δημοκρατικού Κόμματος του Σαλί Μπερίσα. Προηγουμένως σπούδασε στην Ακαδημία Τεχνών των Τιράνων και στα νιάτα του ήταν μπασκετμπολίστας της Ντιναμό Τιράνων και της εθνικής ομάδας. Οταν διαφώνησε με τον Μπερίσα έφυγε και έζησε δύο χρόνια στη Γαλλία μαζί με την τότε σύζυγό του με την οποία απέκτησε ένα παιδί. Συμμετείχε σε ομαδικές εκθέσεις ζωγραφικής και αργότερα σε ατομικές στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη, τη Φρανκφούρτη, στο Σάο Πάολο και αλλού. Εγραψε ένα βιβλίο πολιτικού προβληματισμού με τίτλο «Στοχασμοί».
Στη διεθνή κοινή γνώμη έγινε γνωστός όταν διατέλεσε δήμαρχος Τιράνων (2000-2011). Αναμόρφωσε αισθητικά την πόλη του βάφοντας με χρώματα τις τσιμεντένιες προσόψεις χιλιάδων κτιρίων, απέσπασε διεθνή βραβεία, αλλά άλλο τόσο τον βαραίνουν σκάνδαλα διαφθοράς και κακοδιαχείρισης αναφορικά με τις σχέσεις του με εργολάβους, μαφίες και ναρκοσυμμορίες που λυμαίνονται τα δημόσια έργα.
Ιλίρ Μέτα: Ευρωπαϊκά οράματα και βαριά σκιά σκανδάλων
Ο 50χρονος Μέτα ασχολείται με την πολιτική από το 1990 και έκτοτε εκλέγεται ανελλιπώς. Η ανάδειξή του στην προεδρία της Δημοκρατίας το 2017 έγινε ύστερα από τέσσερις ψηφοφορίες στο κοινοβούλιο. Ο Μέτα την τριετία 1999-2002 ήταν πρωθυπουργός, ο νεότερος στην ιστορία της Αλβανίας, ενώ διατέλεσε δύο φορές υπουργός Εξωτερικών σε συντηρητικές κυβερνήσεις του Σαλί Μπερίσα, όπως επίσης υπουργός Οικονομίας, Εμπορίου και Ενέργειας.
Το 2004 ίδρυσε το Σοσιαλιστικό Κίνημα για την Ενταξη (στην Ευρωπαϊκή Ενωση και την κοινότητα των οικονομικά αναπτυγμένων κρατών) και υποστηρίζει την περιφερειακή και ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για όλες τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων.
Στίγμα στην πολιτική καριέρα του αποτελεί ένα βίντεο το οποίο είχε τραβηχτεί κρυφά το 2010 στο οποίο ο Μέτα φαίνεται να ζητά από τον τότε υπουργό Οικονομίας Ντριτάν Πρίφτι την παραχώρηση, χωρίς τη διενέργεια μειοδοτικού διαγωνισμού, άδειας λειτουργίας υδροηλεκτρικών σταθμών σε συγκεκριμένη εταιρεία. Ο Μέτα ήταν τότε αντιπρόεδρος της αλβανικής κυβέρνησης. Αναγκάστηκε να υποβάλει την παραίτησή του στον πρόεδρο Μπερίσα, η οποία έγινε δεκτή, ενώ παράλληλα δήλωνε ότι είναι αθώος, κάτι που μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχτεί.
Το σύνταγμα αναγνωρίζει στον πρόεδρο της χώρας το δικαίωμα προκήρυξης βουλευτικών και αυτοδιοικητικών εκλογών. Ο Μέτα προκάλεσε τον Ράμα να τον καθαιρέσει όπως κι έγινε στη Βουλή με αυξημένη πλεοψηφία και εν μέσω φημών για πολιτικά παζάρια.
