«Αρχισα να εργάζομαι γιατί ήμασταν σε πολύ άσχημη οικονομική κατάσταση. Η πείνα ήταν πολύ μεγάλη για να κάθομαι και να περιμένω» λέει η 13χρονη Φλωρεντία από την Ουγκάντα. «Δεν ενδιαφέρομαι να σπουδάσω αυτήν τη στιγμή λόγω των οικογενειακών μας προβλημάτων» ψελλίζει ο 14χρονος Γκόπαλ από το Κατμαντού που αναγκάζεται να εργάζεται επί δώδεκα ώρες για να πάει ελάχιστα χρήματα στο σπίτι. Τα ανήλικα παιδιά που περιγράφουν τις συνθήκες στις οποίες αναγκάζονται να δουλέψουν, εγκαταλείποντας τις περισσότερες φορές το σχολείο και τα όνειρά τους, είναι μόνο δύο από τα εκατομμύρια παιδιά-θύματα της παιδικής εργασίας.
Οι ιστορίες τους δεν είναι ασυνήθιστες στις αναπτυσσόμενες χώρες όπου τα απανωτά lockdowns έχουν οδηγήσει σε υποβάθμιση των δικαιωμάτων των παιδιών. Τα τελευταία χρόνια είχαν γίνει σημαντικά βήματα για την αντιμετώπιση της παιδικής εργασίας, όμως αυτή η πρόοδος επιβραδύνθηκε την τελευταία τετραετία.
«Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας [ΔΟΕ] και η UNICEF υπολόγισαν ότι ακόμη και πριν από την πανδημία η παιδική εργασία σημείωνε άνοδο με πάνω από 8 εκατομμύρια παιδιά να έχουν αναγκαστεί να εργαστούν μεταξύ 2016 και 2020. Σίγουρα ο αριθμός αυτός έχει ανέβει κατά την πανδημία, αν και δεν έχουμε ακριβή στοιχεία. Χωρίς κυβερνητική στήριξη ο αριθμός θα συνεχίσει να αυξάνεται σε χώρες οι οποίες εξακολουθούν να πλήττονται από την πανδημία» προειδοποιεί μιλώντας στο Documento η Τζο Μπέκερ, διευθύντρια του τμήματος Προάσπισης των Δικαιωμάτων του Παιδιού στο Παρατηρητήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων (HRW).
Μόνη επιλογή η εργασία
Ακόμη πιο θλιβερό είναι πως τα παιδιά ηλικίας πέντε έως έντεκα ετών που αναγκάζονται να εργαστούν αντιπροσωπεύουν πλέον πάνω από το ήμισυ του συνολικού παγκόσμιου αριθμού εργαζόμενων παιδιών, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΟΕ. Η πανδημία ήρθε να αποτελειώσει την ήδη επιβαρυμένη κατάσταση. Η ανεργία έχει εκτοξευτεί στην πλειονότητα των χωρών εξαιτίας των παρατεταμένων lockdowns και για κάποιες οικογένειες που είδαν τα εισοδήματά τους να μειώνονται η εργασία ακόμη και των ανηλίκων αποτελεί μονόδρομο.
«Πολλά παιδιά εισήλθαν στην παιδική εργασία για να βοηθήσουν την οικογένειά τους να επιβιώσει. Οι γονείς τους έχουν χάσει τις δουλειές τους και το εισόδημά τους λόγω της πανδημίας και χωρίς επαρκή στήριξη από την κυβέρνηση πολλοί πιστεύουν ότι δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να εργαστούν τα παιδιά. Η έρευνά μας διαπίστωσε ότι πολλά παιδιά εργάζονται πολλές ώρες σε επικίνδυνες συνθήκες με πολύ μικρή αμοιβή» εξηγεί η Τζο Μπέκερ.
Το 70% αυτών απασχολείται στον αγροτικό τομέα, ενώ σε ορισμένες χώρες όπως το Νεπάλ, η Γκάνα και η Ουγκάντα τα παιδιά εργάζονται σε ανθυγιεινές και επικίνδυνες εργασίες. Η ύφανση χαλιών, η κατασκευή τούβλων και η εργασία σε ορυχεία αποτελούν συνήθεις εργασίες για τους ανηλίκους. Οσον αφορά την αμοιβή τους, αυτή δεν ξεπερνάει στην καλύτερη περίπτωση τα 6 ευρώ την ημέρα.
Μακριά από τα θρανία
Για τα παιδιά αυτά η επιστροφή στο σχολείο μοιάζει σχεδόν ακατόρθωτη. Μικρό μόνο ποσοστό καταφέρνει να συνδυάσει σχολείο και εργασία. Τα περισσότερα μάλιστα μετά το λουκέτο που μπήκε λόγω πανδημίας δεν επέστρεψαν στα θρανία.
«Η UNICEF εκτιμά ότι τουλάχιστον 24 εκατομμύρια παιδιά που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το σχολείο λόγω της πανδημίας δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Στις συνεντεύξεις μας με παιδιά διαπιστώσαμε ότι ακόμη και όταν τα σχολεία άνοιξαν και πάλι πολλά από αυτά συνέχισαν να εργάζονται επειδή η οικογένειά τους χρειαζόταν ακόμη τη βοήθειά τους. Αλλα δήλωσαν ότι δεν σχεδίαζαν να επιστρέψουν. Οταν τα παιδιά δεν μπορούν να συνεχίσουν την εκπαίδευσή τους οι προοπτικές απασχόλησής τους είναι περιορισμένες και είναι πολύ πιο πιθανό να βιώσουν τη φτώχεια κατά τη διάρκεια της ζωής τους» επισημαίνει η Τζο Μπέκερ.
Για τα κορίτσια ο αντίκτυπος είναι ακόμη μεγαλύτερος. Πολλά κατά τη διάρκεια των lockdowns είτε αναγκάστηκαν να παντρευτούν είτε έμειναν έγκυα. Επίσης, και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτέλεσε μια λύση στη διάρκεια των lockdowns, δεν είναι όμως πανάκεια, ειδικά σε περιοχές όπου το διαδίκτυο είναι είδος πολυτελείας.
Ώρα για δράση
Ο ΟΗΕ ανακήρυξε το 2021 Διεθνές Ετος για την Εξάλειψη της Παιδικής Εργασίας με στόχο να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις που δημιουργεί η πανδημία και να επιταχυνθεί η πρόοδος ώστε να τερματιστεί η παιδική εργασία σε όλες τις μορφές της έως το 2025. Ως απάντηση στις προκλήσεις η συντριπτική πλειονότητα των χωρών παρέχει έκτακτη βοήθεια, όπως επιδόματα σε οικογένειες. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως η βοήθεια είναι από ελάχιστη έως ανύπαρκτη.
«Οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν τρεις σημαντικές δράσεις. Πρώτον, να δώσουν προτεραιότητα σε οικογένειες με παιδιά δίνοντας επιδόματα για να τις βοηθήσουν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες χωρίς να καταφύγουν στην παιδική εργασία. Δεύτερον, θα πρέπει να φροντίσουν να επιστρέψουν τα παιδιά στο σχολείο μόλις είναι ασφαλή και να καταβάλουν ιδιαίτερες προσπάθειες για να προσεγγίσουν τα παιδιά που εργάζονται ώστε να διασφαλίσουν ότι τα οικονομικά εμπόδια δεν θα σταθούν εμπόδιο στην εκπαίδευσή τους. Και, τρίτον, να περάσουν νόμους για την παιδική εργασία μέσω αποτελεσματικής παρακολούθησης, απομακρύνοντας τα παιδιά από την επικίνδυνη εργασία και επιβάλλοντας κατάλληλες κυρώσεις σε εργοδότες που παραβιάζουν τον νόμο» επισημαίνει η Μπέκερ.
