Δεν είναι τόσο παράδοξο σε καιρούς κατατεμαχισμένων πραγματικοτήτων, οχληρής αβεβαιότητας και γενικευμένης παράνοιας οι καλλιτέχνες να αναδιπλώνονται πιο σθεναρά, να αναστοχάζονται βαθύτερα και να διακονούν προτάγματα, αν όχι λύτρωσης, τουλάχιστον διαύγασης. Θα ‘λεγες ότι, όπως και ο λύκος στην αναμπουμπούλα, χαίρονται οι καλλιτέχνες όχι όμως για να εκμεταλλευτούν ιδιοτελώς τις καταστάσεις ή να επιδεινώσουν τα ήδη δεινά, αλλά για να προσφέρουν άλλοτε παρηγορία και άλλοτε ερμηνευτικά εργαλεία σε όσους μοιάζουν πελαγωμένοι.
Ενδεχομένως επειδή η βολή και το χουχούλι δεν τους αρμόζουν, επειδή έχουν στέρξει πείσμονες χαρτογράφοι του χάους να είναι –ας θυμηθούμε τον Καρυωτάκη: «Απ’ όλα θέλω ελεύτερος/ να πλέω στα χάη του κόσμου»– οι συγγραφείς, οι ποιητές, οι θεατράνθρωποι, οι μουσικοί, οι κινηματογραφιστές βάζουν τα δυνατά τους να διακόψουν την αιμορραγία του νοήματος, να επινοήσουν νέες αξίες ή να μας στρέψουν σε παλαιότερες, λησμονημένες, να εντοπίσουν και να εξάρουν σημασίες.
Και φέτος ο Μάρτιος, που χάρη στους αείμνηστους Μιχαήλ Μήτρα και Βασίλη Βασιλικό, οι οποίοι φρόντισαν το 1999 να καθιερωθεί από την UNESCO η 21η του μηνός ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, είναι γεμάτος ποιητικές εκδηλώσεις, συνάξεις, συναντήσεις, φεστιβάλ, παραστάσεις με έντονη την ποιητική διάσταση, την «ποιητικότητα», όπως την όριζε ο φιλόσοφος Κώστας Αξελός.
Αφού επισημάνω, επί τροχάδην, κάποια σημαίνοντα πολιτισμικά δρώμενα (στα οποία θα επανέλθω εκτενέστερα στα επόμενα τεύχη μας), θα παραθέσω στίχους από τρία λίαν αξιόλογα ποιητικά βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα.
Η Εύα Στεφανή, κορυφαία ιέρεια του ποιητικού ντοκιμαντέρ, δημιουργεί το φιλμ «Η καρδιά του ταύρου», με αφορμή την παράσταση «Εγκάρσιος προσανατολισμός» του Δημήτρη Παπαϊωάννου, διερευνώντας ακριβώς το νόημα της τέχνης σε καιρούς αναγκεμένους. Λέει η ίδια: «Το ντοκιμαντέρ ξεκινά ως μια απλή καταγραφή της προσπάθειας μιας ομάδας χορευτών και τεχνικών να δώσουν νόημα στην καθημερινή ρουτίνα της προετοιμασίας μιας παράστασης που ενδέχεται να μη γίνει ποτέ. Συγχρόνως, είναι το πορτρέτο ενός καλλιτέχνη που έχει την ιδιότητα να εμπνέει τους συνεργάτες του και να σαγηνεύει το κοινό του με έργα που συνδυάζουν πόνο, καρδιά και ομορφιά».
Οι Σπύρος Μαντζαβίνος και Κώστας Αντάραχας δημιούργησαν το εξόχως ποιητικό φιλμ «Πανελλήνιον» που παίζεται όλο τον Μάρτιο σε κινηματογραφική αίθουσα και που εστιάζει στη βαθιά ανθρωπινότητα και την τραχιά αλλά και βελούδινη αξιοπρέπεια μιας παρέας παράφορων σκακιστών.
Ο πολυπράγμων τριαντάρης Νίκος Τσώλης κυκλοφορεί, ως Tsolimon, τον δίσκο «Akida» (Inner Ear), μια υβριδική ενότητα που θυμίζει ευπρόσδεκτα τα concept μουσικά έργα αλλοτινών εποχών, άριστα γειωμένος στο παρόν, έχοντας αφομοιώσει θαυμαστά το ροκ, το ραπ, το δημοτικό και το λαϊκό τραγούδι, όπως έκαναν οι λατρεμένοι Pogues. Παράλληλα, τα Παρασκευοσαββατοκύριακα, στον κυψελιώτικο χώρο Κάμιρος/Σκηνικό Πεδίο, εμφανίζεται ζωντανά στην παράσταση «Ο βράχος» που έχει σκηνοθετήσει η δραματουργός Ηλέκτρα Ελληνικιώτη, αντλώντας από τη φιλοσοφία του Αλμπέρ Καμύ και τη μουσική του Σταμάτη Κραουνάκη.
Η Σταυρούλα Παπαδάκη (Αθήνα, 1991) απέσπασε φέτος το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα με το ποιητικό βιβλίο της «Και ο κόσμος τι θα πει;» (εκδ. Κάπα), όπου δεσπόζει η σκληρή ματιά στην καθημερινότητα διανθισμένη με ανταύγειες διεισδυτικού χιούμορ: «ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΙΝΔΥΝΟΣ/ Εμείς οι γυναίκες/ λέγεται/ πως δεν ξέρουμε πολλά από βλάβες/ και πως αυτό εξηγείται επιστημονικά/ αφού από μικρές/ μαθαίνουμε καλύτερα/ τα παιχνίδια ρόλων, τα μπακάλικα, τα μωρά/ είν’ επικίνδυνο λοιπόν/ –όπως λέγεται/ να κρατάμε/ αλυσοπρίονα/ τσεκούρια/ λάμες/ τρυπάνια/ τανάλιες /μπορεί κάτι αναπάντεχο να συμβεί / και να επισκευάσουμε επιτυχώς /ό,τι λέγεται».
Ο Θανάσης Πάνου (Μαρούσι, 1999) εντυπωσιάζει ήδη με την πρώτη του ποιητική χειρονομία, τα «Ασπρόμαυρα πλάνα» (εκδ. Ιωλκός), επιδεικνύοντας νεανική τόλμη συνταιριασμένη με δημιουργική αφομοίωση της ποιητικής παράδοσης, ιδίως ερωτοτροπώντας σφριγηλά με τους ροκ και πανκ δημιουργούς της γενιάς του 1970 και του 1980: «ΑΝΑΜΝΗΣΗ /Λίγο πριν δέσουμε /τις αναπνοές /που λυγίζουν τα γόνατα /κι ανακατέψουμε τον ζωμό /του δέρματος /σε κάθε γουλιά που πίνουμε /στην υγειά της αβύσσου /καταρρέουν τα ονόματα της άνοιξης / σαν κεριά στις ζεστές παλάμες μας /μπρος στην απόλυτη ανάμνηση / του θερισμού».
Ο Αντώνης Τσόκος (Αθήνα, 1976), με την πέμπτη του ποιητική συλλογή «Συνεταιρισμός θυρωρών» (εκδ. Κίχλη), επιβάλλεται ως μια από τις πιο ισχυρές φωνές της γενιάς του: «ΕΥΑ, ΣΕ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ /Ηταν ελκυστική·
/απ’ τις μορφές εκείνες /που κάνουν την πλάση περίπλοκη. /Στην πρώτη πλοκή του κόσμου την έλεγαν /Εύα /στη δεύτερη επανέλαβε το όνομά της. / Χρόνια μετά/ με το φως του δωματίου σβηστό/ τη γυναίκα εξακολουθούν να τη λένε/ Εύα./ Μένουμε στάσιμοι/ ή μήπως/ τερματισμός του κόσμου είναι η αφετηρία;».
Face Control
Μια δεκαετία γνωριμίας με τον ίδιο και με την ποίησή του, στα στέκια μας, στην πλατεία Καρύτση, στον Μωβ Σκίουρο, στο Poems & Crimes του αείμνηστου Σάμη Γαβριηλίδη, που ήταν εκδότης, μέντορας και φίλος του, και στα Εξάρχεια τώρα, στο Μονόκλ, το βιβλιοπωλείο που έστησε στη Φειδίου θαρραλέα παρατώντας σταδιοδρομία κι εξασφάλιση για να κάνει πραγματικότητα τα όνειρά του, για να συνάζονται εκεί οι φίλες και οι φίλοι του, για βιβλία να συνομιλούν, τσίπουρα ν’απολαμβάνουν, ποιήματα ν’ απαγγέλλουν, «Ανοίξτε τα παράθυρα, ανοίξτε τις ψυχές» όλοι μαζί να ψάλλουμε εκεί, παρέα με τον Εμπειρίκο και με τον Αντώνη Τσόκο.
