Γράφει η Παπαδοπούλου Ευθυμία, Παθολόγος – Διαβητολόγος Συνεργάτης Ζ’ Παθολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ
Η 4η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως η παγκόσμια ημέρα κατά της παχυσαρκίας. Στόχος αυτής της ημέρας είναι η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του κοινού για μία νόσο που στις μέρες μας έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας.
Τι είναι η παχυσαρκία;
Η παχυσαρκία είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη συσσώρευση λίπους στο σώμα, που μπορεί να επηρεάσει την υγεία. Η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακής νόσου, μπορεί να επηρεάσει τα οστά και τις αρθρώσεις, ενώ έχει συνδεθεί και με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου. Άτομα με παχυσαρκία μπορεί επίσης να εμφανίσουν αναπνευστικά προβλήματα, όπως η υπνική άπνοια, ενώ συχνά καλούνται να αντιμετωπίσουν τον κοινωνικό στιγματισμό.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Ο βασικός τρόπος για να εκτιμήσουμε αν ένα άτομο είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο, είναι ο υπολογισμός του δείκτη μάζας σώματος ( Body Mass Index, BMI) με βάση το σωματικό βάρος και το ύψος: ΒΜΙ = Βάρος (kg) / Ύψος ² (m²). Για τους ενήλικες, ως υπέρβαρα χαρακτηρίζονται τα άτομα με BMI ≥ 25 και ως παχύσαρκα τα άτομα με BMI ≥ 30. Ο δείκτης μάζας σώματος είναι ένας χρήσιμος δείκτης για την εκτίμηση της παχυσαρκίας, ωστόσο δε λέει πάντα την αλήθεια, καθώς δε λαμβάνει υπόψη το φύλο, την ηλικία, την εθνικότητα, ή τη σύσταση του σώματος. Για παράδειγμα, ένας πρωταθλητής στο bodybuilding μπορεί να έχει BMI >30, λόγω αυξημένης μυϊκής μάζας. Συνεπώς επιπλέον παράμετροι, όπως η περίμετρος μέσης, θα πρέπει να εκτιμώνται για τη διάγνωση της παχυσαρκίας.
Ποιες είναι οι κύριες αιτίες;
Η αύξηση του σωματικού βάρους οφείλεται στο θετικό ενεργειακό ισοζύγιο του σώματος: Αν η ενέργεια που εισάγουμε στο σώμα μας (με τη διατροφή) είναι περισσότερη από αυτήν που καταναλώνουμε, η πλεονάζουσα ενέργεια αποθηκεύεται στο σώμα ως λίπος. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως μια δίαιτα πλούσια σε θερμίδες, λιπαρά, ζάχαρη και επεξεργασμένα τρόφιμα, σε συνδυασμό με μια καθιστική ζωή, μπροστά στις οθόνες, χωρίς αρκετή σωματική δραστηριότητα, μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση παχυσαρκίας. Δεν είναι όμως τόσο απλό. Η παχυσαρκία είναι μία ιδιαίτερα σύνθετη νόσος, στην παθοφυσιολογία της οποίας εμπλέκονται πολλοί παράγοντες: η γενετική προδιάθεση, διαταραχές σε νευροενδοκρινή μονοπάτια, περιβαλλοντικοί αλλά και ψυχο-κοινωνικοί παράγοντες, κάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης μεγαλύτερο.
Τι ποσοστό του πληθυσμού έχει παχυσαρκία;
Σύμφωνα με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το 2022 περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ήταν παχύσαρκοι, δηλαδή 1 στους 8 ανθρώπους. Η Παγκόσμια Ομοσπονδία Παχυσαρκίας εκτιμά ότι ο αριθμός αυτός σχεδόν θα διπλασιαστεί έως το 2035, φτάνοντας στα 1,9 δισεκατομμύρια, που σημαίνει 1 στους 4 ανθρώπους. Και αν αναλογιστούμε ότι τα τελευταία 30 χρόνια ο αριθμός αυτός έχει σχεδόν τριπλασιαστεί, καταλαβαίνουμε τις ανησυχητικές διαστάσεις του φαινομένου. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα που ανακοινώθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, 1 στους 2 άνδρες και 1 στις 3 γυναίκες είναι υπέρβαροι, ενώ σχεδόν 1 στα 6 άτομα είναι παχύσαρκο. Και όπως παγκοσμίως, έτσι και στη χώρα μας, η συχνότητα της παχυσαρκίας εκτιμάται ότι θα αυξηθεί προοδευτικά, φτάνοντας το 2035 το 39% των ενηλίκων στην Ελλάδα να είναι παχύσαρκοι.
Ποια είναι η αντιμετώπιση;
Η κατάλληλη δίαιτα και η σωματική άσκηση, με την καθοδήγηση των ειδικών, αποτελούν τη βάση για την αντιμετώπιση κάθε ασθενούς με παχυσαρκία. Και όταν η υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση δεν είναι αρκετή, υπάρχει η φαρμακευτική αντιμετώπιση, καθώς και η μεταβολική χειρουργική, για ασθενείς που πληρούν συγκεκριμένες ενδείξεις. Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί τεράστια πρόοδος στον τομέα της φαρμακευτικής αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, με νέα φάρμακα να φέρνουν επανάσταση στην απώλεια βάρους. Έτσι αυτή τη στιγμή έχουμε στη διάθεση μας φάρμακα που, πάντα σε συνδυασμό με διατροφή και άσκηση, μπορεί να είναι ιδιαιτέρως αποτελεσματικά. Προσοχή όμως, η φαρμακευτική αγωγή για την παχυσαρκία έχει συγκεκριμένες ενδείξεις και πρέπει να χορηγείται μόνο μετά από σύσταση εξειδικευμένου ιατρού. Και φυσικά όπως όλα τα φάρμακα, είναι πιθανό να έχει και ανεπιθύμητες ενέργειες. Συνεπώς, είναι απαραίτητη η εκτίμηση αλλά και η παρακολούθηση από ειδικό ιατρό σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας.
Κλείνοντας θα ήθελα να σταθούμε και στη σημασία της πρόληψης, που κατά πολλούς είναι και η καλύτερη θεραπεία. Ακρογωνιαίοι λίθοι και στην πρόληψη της παχυσαρκίας είναι η διατροφή και η άσκηση. Ας είναι λοιπόν αυτή η παγκόσμια ημέρα μια αφορμή, για να υιοθετήσουμε όλοι μας πιο υγιεινές συνήθειες ως προς τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα.
