Τα καθηλωτικά πορτρέτα του φωτογράφου Κοσμά Κουμιανού αφηγούνται ιστορίες και σπάνε τη σιωπή.
Με αφορµή την Παγκόσµια Ηµέρα Γυναίκας (8 Μαρτίου) η ActionAid, σε συνεργασία µε τον φωτογράφο Κοσµά Κουµιανό, διοργανώνει στο Ωδείο Αθηνών την έκθεση φωτογραφίας «Κοίταξέ µε, άκουσέ µε!» µε καθηλωτικά πορτρέτα γυναικών από διάφορα µέρη του κόσµου. Οι εικόνες αφηγούνται την ιστορία τους µέσα από τα βλέµµατα και παρακινούν τον επισκέπτη όχι µόνο να τις δει, αλλά και να τις ακούσει. Γεννηµένος στην Αθήνα το 1984 µε καταγωγή από τη Λήµνο και την Κρήτη, ο Κοσµάς Κουµιανός αγάπησε από µικρός τα ταξίδια. Το έργο του ντύνει µε εικόνες, βλέµµατα και χρώµατα τον αγώνα των γυναικών για χειραφέτηση σε ολόκληρο τον κόσµο.
«Η έκθεση περιλαµβάνει 15 µεγάλα έργα –µια µείξη πορτρέτων από ένα πρότζεκτ που εξελίσσεται από το 2018 σε συνεργασία µε την ActionAid– και 40 µικρά έργα που απεικονίζουν γυναίκες από την Αθήνα, τον Λίβανο, τη Σενεγάλη και το Νεπάλ» λέει στο Documento ο φωτογράφος Κοσµάς Κουµιανός.
Η 8η Μαρτίου καθιερώθηκε ως µέρα µνήµης των γυναικείων αγώνων για χειραφέτηση µε αφορµή τις µαζικές απεργίες και κινητοποιήσεις των εργατριών στον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα. Τη σηµερινή εποχή οι γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσµο εξακολουθούν να διεκδικούν φωνή και να παλεύουν για τα αυτονόητα µέσα σε ασφυκτικά κοινωνικά περιβάλλοντα. Με τα καθηλωτικά γυναικεία πορτρέτα του Κοσµά Κουµιανού από διαφορετικές χώρες του κόσµου νοηµατοδοτείται εκ νέου η άρνηση της σιωπηρής αποδοχής των ανισοτήτων και της καταπίεσης και ξεδιπλώνονται διαφορετικές γυναικείες αφηγήσεις και ιστορίες.
Η δύναµη του χαµόγελου
«Το µήνυµα που επιχειρούν να στείλουν οι εικόνες είναι κρυµµένο στη δύναµη και την αισιοδοξία που µεταδίδουν τα πρόσωπα διαπερνώντας τον φακό. Ενώ πρόκειται για γυναίκες µε συγκλονιστικές ιστορίες, οι οποίες έχουν βιώσει καταστάσεις φρίκης –όπως βιασµούς αλλά και σωµατική/ψυχολογική βία–, τα πορτρέτα δεν αποτυπώνουν το δράµα και το δύσκολο πλαίσιο εντός του οποίου καλούνται να επιβιώσουν αυτές οι γυναίκες. Αντιθέτως, απεικονίζουν δυνατά πρόσωπα µε µεγάλα χαµόγελα και έντονες εκφράσεις, γυναίκες που κατάφεραν να αντισταθούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που αντιµετώπισαν. Οι θηλυκότητες έχουν τεράστια δύναµη και παλεύουν για δικαιώµατα και ισότητα σε ολόκληρο τον κόσµο. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει σπάσει η σιωπή σε σχέση µε τα γυναικεία ζητήµατα και αυτό είναι πολύ σηµαντικό. Από τα ταξίδια µου σε διαφορετικές χώρες τα τελευταία χρόνια διαπίστωσα πως υπάρχουν τεράστια δοµικά προβλήµατα για τις γυναίκες και ότι στη δική µας κοινωνία έχουν γίνει αρκετά βήµατα. Θα συνεχίσω αυτό το έργο γιατί χρειάζονται περισσότερη δουλειά και προσπάθεια για την ισότητα, τον σεβασµό και την αναγνώριση».
Ο Κοσµάς Κουµιανός ξεκίνησε τα ταξίδια του από το Νεπάλ και τα σύνορα µε την Ινδία, στη συνέχεια βρέθηκε στη Σενεγάλη και την Αθήνα, ενώ ο τελευταίος του σταθµός ήταν ο Λίβανος και τα σύνορα µε τη Συρία. «Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψω µε λέξεις αυτή την εµπειρία· νοµίζω ότι οι εικόνες αποτυπώνουν πιο έντονα τα συναισθήµατα και τις σκέψεις µου. Αυτές οι γυναίκες έχουν τροµερή αγάπη για τον κόσµο και για τη ζωή παρά τις δυσκολίες µε τις οποίες έχουν έρθει αντιµέτωπες. Οταν βλέπω γύρω µου τόσο έντονες καταστάσεις και παράλληλα συναντάω γυναίκες που έχουν το κουράγιο να χαµογελούν και να χτίζουν τη ζωή τους µες στο τίποτε, να φροντίζουν τα παιδιά τους και να εργάζονται αισθάνοµαι µεγάλη συγκίνηση. Αυτή η εµπειρία αποτέλεσε ένα µεγάλο µάθηµα για µένα γιατί συνειδητοποίησα µε πόσο λίγα επιβιώνουν και παλεύουν αυτές οι γυναίκες». Στην Αθήνα συνάντησε γυναίκες µε µεγάλες οικονοµικές δυσκολίες, όπως και θύµατα ενδοοικογενειακής βίας, τόσο Ελληνίδες όσο και µετανάστριες/προσφύγισσες από τη Συρία. «Με αυτό το έργο προσπαθήσαµε να τις βοηθήσουµε να νιώσουν ότι δεν είναι µόνες, πως η ζωή τους έχει αξία και ότι µπορούν να τα καταφέρουν».
Από τη Σενεγάλη έως την Αθήνα
Ο Κοσµάς Κουµιανός περιγράφει τις διαφορετικές ιστορίες και αφηγήσεις από αυτά τα ταξίδια, τα οποία έχουν διαρκέσει περίπου τέσσερα χρόνια. «Στο Νεπάλ η µεγαλύτερη δυσκολία σχετίζεται µε τα δικαιώµατα των γυναικών σε κοινωνικό επίπεδο. Για παράδειγµα, αν µια γυναίκα γεννήσει ενώ έχει πέσει θύµα βιασµού, τότε το παιδί δεν έχει δικαιώµατα, δεν αναγνωρίζεται από το κράτος, δεν µπορεί να αποκτήσει ούτε ταυτότητα. Στις επαρχίες της Σενεγάλης οι γυναίκες δεν έχουν λόγο πάνω στη ζωή τους, ενώ σε κάποια µέρη οι άντρες απαιτούν να εργάζονται µόνο εκείνες. Ετσι αφιερώνουν πολλές ώρες καθηµερινά για τη φροντίδα του σπιτιού και των µελών της οικογένειας και παράλληλα εργάζονται στα χωράφια ή αναλαµβάνουν άλλες βιοποριστικές δραστηριότητες».
Ολα τα παραπάνω απαντούν στο ερώτηµα για ποιο λόγο είναι ανάγκη να υπάρχει µια µέρα αφιερωµένη στους αγώνες για τη γυναικεία χειραφέτηση. Το τελευταίο διάστηµα αναδύθηκαν στον δηµόσιο λόγο και στην ελληνική κοινωνία αρκετές υποθέσεις γυναικοκτονίας, ιστορίες κακοποίησης και σεξουαλικής παρενόχλησης (#MeToo), περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
«Τα πορτρέτα αποτυπώνουν τη θέληση της γυναίκας να ζήσει και να δηµιουργήσει ακόµη και σε εχθρικά περιβάλλοντα ενάντια στα οποία συνεχίζει να παλεύει. Εχει το κουράγιο να βρει τη φωνή της και να µιλήσει. Σε κάποιες κοινωνίες η κακοποίηση είναι κανονικότητα. Εµείς προσπαθούµε να προσφέρουµε γνώση, υποστήριξη και φωνή σε αυτές τις γυναίκες για να φτιάξουν ξανά τη ζωή τους. Οσο για τα υπόλοιπα, θεωρώ ότι έχει εµπεδωθεί πλέον η πεποίθηση ότι οι γυναίκες δεν πρέπει να φοβούνται να µιλήσουν και να εκθέσουν τα βιώµατά τους».
Με τα μάτια της γυναίκας
Τα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας «Κοίταξέ με, άκουσέ με!» του Κοσμά Κουμιανού θα γίνουν την Τετάρτη 9 Μαρτίου στις 20.00 στο Ωδείο Αθηνών (Πολυχώρος Ω2). Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 13 Μαρτίου (11.00-21.00). Παράλληλα εκθέματα: «Το όνομά μου είναι γυναίκα» – ένα installation που δίνει τη δυνατότητα στο κοινό να συμμετέχει. «Είμαι δυνατή» – μια σειρά από βίντεο με γυναίκες στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο που συσπειρώνονται και απαιτούν δικαιοσύνη. «Το μέλλον μου ανήκει» – ένα installation με λόγια γυναικών που εμπνέουν. «Μπες στα παπούτσια μου» – φωνές γυναικών που μιλούν για την προσωπική τους διαδρομή και τους τρόπους που βρήκαν οι ίδιες για να βελτιώσουν τη ζωή τους και να φέρουν την αλλαγή γύρω τους.
